زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: شورای ناظر بر نشریات وزارت علوم بالاترین مرجعی است که می‌تواند در حوزه سیاستگذاری کلان این حوزه، رسیدگی به اعتراضات درباره عدم صدور مجوز، نظارت بر عملکرد کمیته‌های ناظر دانشگاهی و... ورود کند و در یک کلام مسیر فعالیت نشریات را مشخص می‌کند. شورایی که آخرین انتخابات آن برای تعیین نمایندگان دانشجویی، 25 بهمن‌ماه سال 1399 و با 8 ماه تاخیر صورت گرفت و همین مهم باعث شد تا عملا تقویم کاری و حتی آغاز فرآیند انتخابات جدید این شورا هم دستخوش تغییر شود. حالا قرار است 11 مردادماه، اعضای جدید آن به انتخاب فعالان نشریات دانشجویی انتخاب شوند. مساله قابل‌توجه درباره این دوره از انتخابات هم این است که هر چند تا پیش از کرونا، فعالان نشریات هرساله در خردادماه اقدام به انتخاب اعضای جدید می‌کردند، اما امسال باز هم با تاخیر 2 ماه همراه شده است.
انتخابات امسال شورا با کاهش قابل‌توجه جمعیت شرکت‌کننده در آن است، به‌طوری که تنها 96 نفر نیز واجد شرایط شرکت در انتخابات شده‌اند، درحالی که این میزان در آخرین انتخابات سال 99، 202 نفر بوده و نشان از ریزش چشمگیر تعداد واجدین شرایط ثبت رای شده است. هرچند کاهش تعداد واجدان شرایط را می‌توان از یک‌سو به کم شدن تعداد نشریات فعال در دانشگاه‌ها به دلیل شرایط کرونایی مربوط دانست و از سوی دیگر ابطال تعداد قابل‌توجهی از انتخابات شورای ناظر دانشگاه‌ها به دلیل عدم رعایت ضوابط قانونی مرتبط با برگزاری انتخابات هم مولفه اثرگذار دیگر این حوزه است. قرار است هفته آینده از بین 25 نامزد انتخابات، 2 عضو اصلی و یک عضو علی‌البدل دانشجویی انتخاب شوند. با توجه به نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات این دوره از شورای مرکزی به سراغ اعضای فعلی و برخی از فعالان نشریات رفتیم تا علاوه‌بر تشریح وضعیت فعلی، از اولویت‌های فعالیت دوره جدید شورای ناظر بگویند.
عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم:
مسئولان وزارت علوم هنوز به اهمیت نشریات واقف نشده‌اند
محمد عسگری، عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «سالی که ما به‌عنوان عضو این شورا انتخاب شدیم به‌دلیل همه‌گیری کرونا، هم فعالیت دانشگاه‌ها و هم حتی خود انتخابات به‌صورت غیرحضوری دنبال شد و همین مهم دلیلی برای آن بود که درطول دوران فعالیت‌مان با چالش‌های زیادی روبه‌رو باشیم. همچنین با فرازوفرودهایی در حوزه فعالیت نشریات مواجه شدیم. به‌عبارت‌دیگر با غیرحضوری شدن دانشگاه‌ها شاهد آن بودیم که تشکل‌ها و فعالان دانشجویی در این برهه مجبور شدند عمده تمرکز خودشان را روی نشریات بگذارند، درحالی‌که تا پیش از شیوع این بیماری، این حوزه کمتر موردتوجه قرار گرفته و عمده فعالیت‌ها در دانشگاه‌ها به فعالیت‌های سالنی و رسانه‌ای معطوف شده بود.»
باید برای خلأ نیروی انسانی در حوزه نشریات فکری کرد
او ادامه داد: «هرچند نشریات در دوران کرونا تا حدودی رونق گرفتند اما در برخی مقاطع هم به‌دلیل مباحث مربوط به نیروی انسانی با افت کیفیت روبه‌رو شدند، اما از ابتدای امسال که به‌طورکلی عمده دانشگاه‌ها حضوری شدند، انتظار این بود و هست که فعالان نشریات از این فرصت بهترین استفاده را ببرند. من معتقدم باید خلأ نیروی انسانی در حوزه تشکل‌ها و نشریات حل شود و این اتفاق نیز قطعا در دوران آموزش غیرحضوری دانشگاه‌ها میسر نبود.»
عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم بیان داشت: «در این مدت تلاش کردیم نهایت همکاری را با نشریات داشته باشیم و برنامه‌های مختلفی را نیز به مسئولان این وزارتخانه ارائه دادیم، البته مسئولان وزارتخانه برنامه آموزشی را برای فعالان نشریات در نظر دارند. متاسفانه به‌دلیل برخی مسائل نتوانستیم در این دوره نشست نشریات را در وزارت علوم برگزار کنیم. هرچند نشست نمی‌تواند جنبه آموزشی داشته باشد اما اگر برنامه‌هایی مانند جشنواره تیتر برگزار شود، حتما در روند فعالیت نشریات در سال جدید تحصیلی اثر ویژه‌ای از حیث کمی و کیفی خواهد داشت.»
تمرکزمان روی افزایش کیفیت نشریات دانشجویی بود
عسگری بیان داشت: «یک‌سری از انتقادهایی که پیش‌تر به این شورا مطرح می‌کردیم این بود که عده‌ای تنها روی مباحث کمی نشریات مانور می‌دهند، درحالی‌که در دوران کرونا دیگر به این مقوله توجه نمی‌شد و تلاش کردیم با افراد دغدغه‌مند این حوزه مباحث کیفی را دنبال کنیم. همچنین در شورای مرکزی بر مباحث حقوقی، استعلام‌ها و رسیدگی به مشکلات ورود کردیم و هدف‌مان این نبود که بخواهیم صرفا به‌صورت مستقیم وارد حوزه آموزش دانشجویان فعال در حوزه نشریات شویم.» او گفت: «اصلاح دستورالعمل اجرایی نشریات را آغاز کرده‌ایم و طبق جمع‌بندی‌ای که از سوی شورای مرکزی انجام شد، مسئولیت اصلی آن برعهده عضو دیگر دانشجویی شورا قرار گرفت و تلاش داریم این کار را قبل از پایان مسئولیت‌مان به‌نتیجه برسانیم، در غیر این صورت برخی موارد را که تدوین‌شده باید اعضای جدید دنبال کنند.»
مسئولان وزارت علوم هنوز به اهمیت نشریات واقف نشده‌اند
عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم تصریح کرد: «با توجه به اینکه دستورالعمل زیربنای اصلی آیین‌نامه نشریات به‌شمار می‌رود، بازنگری آن نیاز به زمان و کار بیشتری داشت. البته ما در این مدت درگیر تغییر دولت و انتخاب مسئولان جدید شدیم و همین مساله باعث شد تا زمان را از دست بدهیم؛ بااین‌حال بخشی از کارهای مربوط به اصلاح دستورالعمل را انجام دادیم. از سوی دیگر چون تغییر دستورالعمل تنها در اختیار وزارت علوم نیست و برخی دیگر از دستگاه‌ها مانند وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد اسلامی نیز باید دخیل شوند، تدوین آن نیاز به زمان بیشتری دارد.» وی بیان داشت: «از دهه 80 دستورالعمل نشریات تغییری نداشت و لازم بود این بخش متناسب با نیاز و شرایط جدید بازنگری شود و امیدواریم در آینده این مسیر دنبال شود تا شاهد ارتقای کمی و کیفی نشریات باشیم.»
او با بیان اینکه در دوران حضورمان در شورا وضعیت فعالیت نشریات از بستر حضوری به مجازی تغییر کرد، گفت: «در آن برهه شاهد بودیم که برخی تفسیرها انجام شد و فعالیت‌ها بر همین اساس دنبال شد، اما نیاز است در بحث فعالیت نشریات در بستر مجازی هم ضوابط قانونی را داشته باشیم، البته این مقوله در اصلاح دستورالعمل لحاظ شده اما به‌دلیل اینکه هنوز نهایی نشده، باید منتظر ماند و دید آیا این مساله به پایان این دوره می‌رسد یا خیر. متاسفانه نه‌تنها بحث صدور مجوز برای نشریات مجازی و چگونگی انتشار آن در دهه 80 لحاظ نشده بود، بلکه در روند اجرا شاهد ایجاد برخی مشکلات در این حوزه بودیم که چالش‌هایی را نیز برای نشریات ایجاد کرد.» عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم خاطرنشان کرد: «یکی از انتقادهایی که به مسئولان فعلی وارد می‌کنیم، این است که آنها هنوز به اهمیت نشریات واقف نشده‌اند و همین نگاه باعث شده کارها آنطور که انتظار داریم پیش نرود. هرچند گاهی با برخوردهای قهری این موضوع را مطالبه کردیم اما متاسفانه مسئولان اهتمام لازم را نداشتند و امیدواریم با حضوری شدن دانشگاه‌ها شاهد تغییر دیدگاه مسئولان باشیم.»
عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم:
تغییرات دستورالعمل نشریات به دوره بعد موکول می‌شود
علی اسدی، عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم با بیان اینکه پیش‌نویس دستورالعمل نشریات دانشجویی آماده شده است، گفت: «پیش‌بینی می‌کنیم این روند کمی طولانی شود، دلیلش این است که یک بار این پیش‌نویس باید در شورای مرکزی وزارت علوم تصویب شود، بعد از آن از سوی سه دستگاه یعنی وزارتین علوم و بهداشت و دانشگاه آزاد اسلامی موردبررسی قرار بگیرد و درنهایت توسط شورای‌عالی انقلاب فرهنگی یا یکی از کمیته‌های زیرمجموعه آن مانند شورای اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها به تصویب نهایی برسد، از این رو بعید است تا پایان این دوره تصویب شود.»
او ادامه داد: «جدی‌ترین تغییری که در پیش‌نویس لحاظ شده، مباحث مربوط به فعالیت نشریات در فضای مجازی است. همچنین برخی ایرادهایی که در دستورالعمل قبلی وجود داشته مورد بازبینی قرارگرفته است، به‌طور مثال در ماده 16 اعلام‌شده بود که فرد نمی‌تواند در یک‌زمان واحد مدیرمسئول، صاحب‌امتیاز و سردبیر یک نشریه باشد اما از این ماده تفسیرهای مختلفی صورت گرفت و عده‌ای می‌گفتند یک نفر نمی‌تواند همزمان هر سه مسئولیت را داشته باشند، به همین دلیل افرادی را داشتیم که مدیرمسئول چند نشریه بودند. همین یک ماده و تفسیرهایی که از آن وجود داشت، مشکلات زیادی را حین انتخابات و حتی در روند فعالیت در خود دانشگاه‌ها ایجاد می‌کرد.»
به سیستم رتبه‌بندی برای نشریات دانشجویی نیاز داریم
عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم تصریح کرد: «شیوه‌نامه نشریات هم نیاز است تا بار دیگر مورد بازبینی و اصلاح قرار بگیرد اما پافشاری داشتیم که شیوه‌نامه‌ای که در سال 98 اصلاح شده بود، در انتخابات امسال مورداستفاده قرار بگیرد؛ چراکه عملا در این مدت دیدیم از کار واقعی مربوط به نشریات دوره شده‌ایم، یعنی فردی که عضو شورای مرکزی می‌شد تقریبا نیمی از دوره‌اش درگیر کارهای انتخاباتی می‌شد و تلاش کردیم شیوه‌نامه‌ای که اتفاقا به‌خوبی اصلاح شده بود بار دیگر اصلاح شود تا نشریاتی را که به‌اصطلاح دم انتخاباتی هستند، از فضا دور کنیم.»
اسدی گفت: «تغییرات مدیریتی زمان زیادی را از ما گرفت، مساله دیگر این بود که تا مسئولان جدید وزارت علوم با شرایط کار در حوزه نشریات آشنا شوند، عملا نمی‌توانستیم خیلی کاری انجام دهیم. متاسفانه سه‌ماهی از زمان‌مان صرف تغییر مسئولان و آشنایی آنها با فضای کار نشریات دانشجویی شد.»
او اظهار داشت: «اگر اصلاح آیین‌نامه نشریات بعد از 17 سال انجام شود، مشکل بسیاری از دانشگاه‌ها و نشریات تا 80درصد اصلاح می‌شود و به‌طورکلی مبنای فعالیت‌ها در این حوزه تغییر می‌کند. البته این مساله را اعلام کردیم که بعد از این باید هر پنج‌سال یک‌بار حتما دستورالعمل اصلاح شود و قطعا تا پنج‌سال آینده حتما شرایط نشریات متفاوت می‌شود، همان‌طور که امروز به نسبت پنج‌سال گذشته وضعیت تغییر کرده است.»
عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم بیان داشت: «تغییری که در دستورالعمل انجام دادیم اما نمی‌دانم تصویب شود یا خیر، درباره حمایت از نشریات است که مربوط به ماده 28 می‌شود، تلاش کردیم با تغییر این ماده، حمایت ثابتی را از نشریات داشته باشیم. علاوه‌بر آن در دستورالعمل تعیین کردیم که درکنار حمایت‌های ثابت، نیاز به ایجاد سیستم رتبه‌بندی برای نشریات است تا براساس آن از نشریات برتر حمایت ویژه‌تری صورت بگیرد.»
مدیرمسئول نشریه «زردنویس» دانشگاه فردوسی مشهد:
اعضای جدید بستر فعالیت بیشتر نشریات در فضای مجازی را فراهم کنند
محمدامین ناصری‌فرد، مدیرمسئول نشریه «زردنویس» دانشگاه فردوسی مشهد گفت: «آنچه برای فضای نشریات دانشجویی طی سال‌های آینده بسیار بااهمیت است، این است که باید از فضای پرهزینه مکتوب فاصله بگیرند؛ چراکه هزینه‌های چاپ نشریات بالا بوده و لازم است از این حوزه عبور کنند و در فضای مجازی حضور پررنگ‌تری داشته باشند و این اولویتی است که مسئولان جدید شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم باید بسترهای لازم آن را فراهم کنند. همچنین بحث ارتباط میان مجموعه‌های علوم پزشکی و وزارت علوم هم مولفه‌ای است که در این سال‌ها چندان به آن توجه نشده و می‌طلبد اقداماتی در این زمینه انجام شود، یعنی باید شرایط به‌گونه‌ای شود که دانشجویان فعال در نشریات در هر دو حوزه امکان همکاری مشترک را داشته باشند.» او ادامه داد: «قطعا نزدیکی نشریات وزارتین باعث پویایی بیشتر این حوزه می‌شود. متاسفانه امروز شاهد عدم امکان انتشار رسمی نشریات وزارت علوم داخل دانشکده‌ها و کانال‌های علوم پزشکی و برعکس هستیم و این مقوله مشکلاتی را برای فعالان این دو حوزه ایجاد کرده است.» مدیرمسئول نشریه زردنویس دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: «برای اینکه نشریات از فضای مکتوب خارج‌شده، باید حمایت‌ها از نشریاتی که در بستر مجازی منتشر می‌شود، صورت بگیرد. البته از سال تحصیلی 1400-1399 عملا بسیاری از فعالان نشریات در اینستاگرام فعالیت جدی انجام دادند، اما متاسفانه هنوز این حوزه ساماندهی نشده و وقتی جشنواره‌ای برگزار می‌شود نیز امتیاز ویژه‌ای به فعالیت رسانه‌ای نشریات نمی‌شود.»
ناصری‌فرد خاطرنشان کرد: «اگر رایزنی با اپلیکیشن‌هایی مانند فیدیبو و طاقچه صورت بگیرد که امکان انتشار نشریات دانشجویی در آنها وجود داشته باشد، قطعا انگیزه مضاعفی برای فعالان نشریات به‌شمار می‌رود و می‌طلبد بسترسازی‌های این حوزه از سوی اعضای جدید شورای مرکزی انجام شود.»
مدیرمسئول نشریه «آذر» دانشگاه قم:
اعضای دانشجویی باید دیدگاه فعلی مسئولان نسبت به نشریات را تغییر دهند
علیرضا بغدادی، مدیرمسئول نشریه «آذر» دانشگاه فرهنگیان قم گفت :«مهم‌ترین اقدامی که اعضای جدید شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم باید آن را دنبال کنند، بحث حمایت است. هرچند زبانی همیشه روی این موضوع تاکید شده اما واقعیت این است که در حوزه اجرا آنطور که باید شاهد حمایت‌های مالی و معنوی نیستیم و تنها در زمان منتهی به انتخابات، می‌بینیم جنب‌وجوشی در دانشگاه‌ها ایجاد می‌شود، قطعا چنین مساله‌ای نمی‌تواند مسیر فعالیت نشریات را هموار کند.»
او ادامه داد: «اعضای جدید شورای مرکزی ناظر بر نشریات باید شرایط را به‌گونه‌ای رقم بزنند که مسئولان دانشگاه‌ها به‌ویژه مسئولان فرهنگی به معنی واقعی این مهم را درک کنند که نشریات دانشجویی نقش تاثیرگذاری در فضای دانشگاه‌ها دارند. متاسفانه امروز نگاه‌ها این‌طور است که نشریات تنها چاپ چند صفحه کاغذ به‌شمار می‌رود یا به صرف برگزاری چند جشنواره که مهم‌ترین آن هم جشنواره تیتر است، گویی اتفاق مهمی در این حوزه رقم خورده است.»
مدیرمسئول نشریه آذر دانشگاه قم بیان داشت: «امروز با توجه به حضوری شدن دانشگاه‌ها دیگر نیاز نیست همه همت اعضای جدید معطوف به مشکلات نشریات مجازی شود، هرچند حتی در دوران غیرحضوری بودن هم راهکار موثری برای فعالیت آنها را شاهد نبودیم.»
بغدادی خاطرنشان کرد: «اگر نگاه‌ها به نشریات دانشجویی در سطح دانشگاه‌ها تغییر کند، قطعا خود‌به‌خود اتفاقات قابل‌توجهی در این زمینه رخ می‌دهد، اما تحقق این مساله منوط به آن است که اعضای جدید بتوانند مسئولان را با خود همراه کنند.»
سردبیر نشریه «حوا» دانشگاه الزهرا:
زمینه برای برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی فراهم شود
سردبیر نشریه «حوا» دانشگاه الزهرا(س) با بیان اینکه اصلی‌ترین کاری که درباره نشریات دانشجویی باید صورت بگیرد، این است که زمینه برای حمایت جدی دانشگاه‌ها از این حوزه فراهم شود، گفت: «امروز نیاز داریم تا برخی دوره‌های آموزشی، تخصصی در حوزه نویسندگی، تولید محتوا و صفحه‌آرایی برگزار شود. همچنین باید موضوعاتی که در نشریات دانشجویی دنبال می‌شود، توجه بیشتری وجود داشته باشد تا هم بحث سوژه‌یابی به درستی صورت بگیرد و هم شاهد انسجام بیشتری در میان نشریات دانشجویی باشیم.» او ادامه داد: «شورای جدید باید زمینه را برای همراهی افراد باتجربه در حوزه نشریه با فعالان امروز فراهم کنند؛ چراکه بعضا می‌بینیم برخی از افرادی که با آنها در ارتباط هستیم برخی از دانشجویان را جدی نمی‌گیرند و اگر این روند بهتر شود، حتما اتفاقات مثبتی در حوزه نشریات رخ می‌دهد.»
سردبیر نشریه «حوا» دانشگاه الزهرا(س) تصریح کرد: «یکی از مسائل ما بحث مخاطب‌شناسی است و لازم است تا برنامه‌هایی در این زمینه انجام شود تا فعالان نشریات متوجه ذائقه مخاطب شوند. موضوع دیگر برگزاری کلاس‌های خلاقانه برای فعالان نشریات است که باید از سوی اعضای جدید شورای مرکزی ناظر بر نشریات دنبال شود.»