عاطفه جعفری، خبرنگار گروه فرهنگ: سریال «جیران» هفته گذشته توقیف شد و همچنان خبری از پخش دوباره این سریال نیست. جیران که با موضوع زندگی ناصرالدین شاه از پلتفرم فیلیمو پخش می‌شد در پی شکایت شاکی خصوصی به لحاظ نقض مالکیت ادبی و هنری و براساس حکم قضایی، ادامه پخشش متوقف شد. این حکم پس از بررسی‌های لازم، در راستای ماده ۲۹ قانون حمایت از مولفان و مصنفان و هنرمندان و در جهت حمایت از بزه دیده(شاکی خصوصی)، صادر شده است و براساس حکم صادره، ادامه پخش سریال با رعایت مالکیت ادبی ممکن خواهد بود. در این گزارش به سراغ این رفتیم که بدانیم چه اتفاقی برای جیران افتاد و چند سریال مشابه این مدل توقیف را تجربه کردند.
جیران و مارال
سریال «جیران» ساخته حسن فتحی است و چند سالی است که درگیر تولید آن است. این مجموعه از بازیگران و چهره‌های محبوب و مشهوری هم بهره گرفته است و تا الان دوسوم از سریال در شبکه خانگی عرضه شده است. حواشی اتهام سرقت ادبی از همان ابتدا گریبانگیر سریال حسن فتحی شد چه قبل از پخش و چه در ابتدای پخش. با این حال عرضه سریال ادامه پیدا کرد و حالا این بار به شکلی جدی ساترا عنوان کرده است که نوعی وظیفه برای جلوگیری از عرضه آن در پلتفرم‌ها به او محول شده است. آن سوی این اتهام هم مهرداد غفارزاده کارگردانی قرار دارد که پیش از این سریال «سه پنج دو» و چند فیلم سینمایی را به تولید رسانده است. غفارزاده سریالی با همین فضای قاجار و تم عشق ناصرالدین شاه قاجار به یک سوگلی ساخته که معتقد است سریال «جیران» نیز از آن کپی‌برداری شده است. سریال او با نام «آهوی من مارال» که پادشاهش را حسن معجونی و سوگلی‌اش را ترلان پروانه بازی می‌کند البته نیمه‌تمام مانده و او هنوز نتوانسته است مجموعه خود را به سرانجام برساند. با این حال درحال حاضر با شکایت او پخش سریال «جیران» متوقف شده و در بخشی از اطلاعیه‌ای که روز گذشته از طرف ساترا منتشر شد، آمده است: «با توجه به نظریه کارشناسی رسمی دادگستری مبنی‌بر لطمه اساسی به اثر متعلق به شاکی درصورت ادامه پخش سریال، دستور قضایی درخصوص جلوگیری از نشر، پخش و عرضه اثر صادر شده است.» بعد از این اطلاعیه، احسان جوانمرد، نویسنده جیران هم در یادداشتی اینستاگرامی به اتفاقاتی که به‌صورت رسمی برای دومین بار تکرار شده بود واکنش نشان داد. او یادآوری کرد که طرح جیران به سال ۹۳ تعلق دارد و در گروه فیلم و سریال شبکه سه هم ثبت شده است. او با ادبیات تندی، این اتهام‌ها را در مسیر یک باج‌خواهی دانست و ضمن آرزو برای حکم توقف پخش سریال «جیران» تا زمان سریال «آهوی من مارال» نوشت: «بگذارید آن کار پخش شود تا سیه روی شود هر که در او غش باشد. کفایت مذاکرات.»
رعدو برق و دعوای حقوقی
«رعد و برق» مجموعه‌ای تلویزیونی به کارگردانی بهروز افخمی و تهیه‌کنندگی داوود هاشمی است که قرار بود در ماه رمضان ۱۴۰۰ از شبکه 5 پخش شود. اما پس از پخش قسمت اول، از تلویزیون حذف شد. بهروز افخمی همان زمان در سخنانی با گلایه از شبکه پنج سیما اعلام کرد که سطح کیفی سریال «رعد و برق» به کارگردانی او بالاتر از این شبکه بوده است و به همین دلیل نمی‌خواهد از این شبکه پخش شود. اما در ادامه روابط‌عمومی شبکه پنج سیما در پى اظهارات بهروز افخمی کارگردان سریال «رعد و برق» درخصوص پخش این سریال، نکاتى را اعلام کرد: «زمان‌بندی اولیه و تعهد تیم سازنده برای پخش سریال رعد و برق، رمضان ۱۳۹۹ بود، اما ایشان با یک سال تاخیر اعلام کرد در ماه مبارک رمضان ۱۴۰۰ یعنی اواخر فروردین ماه، این مجموعه نمایشی را به آنتن می‌رساند. در ماه مبارک رمضان با وجود برنامه‌ریزی‌های متنوع و تبلیغ فراوان و اعلام قبلی به مخاطبان، شبکه پنج سیما قسمت اول این سریال را روی آنتن برد، اما پس از پخش آن، افخمی نسبت به تحویل بقیه قسمت‌ها ابراز بی‌میلی کرد. تا جایى که شبکه پنج سیما نیز با ابراز شرمندگی و عذرخواهی فراوان از مخاطبان فهیم، به ناچار سریال ایرانی «شکرانه» و سریال چینی «با هم» با موضوع کرونا را جایگزین رعد و برق کرد. ایشان در ادامه، متعهد شد تا ابتدای دی‌ماه سال جاری کل قسمت‌ها را برای پخش تحویل شبکه بدهد، اما متاسفانه این عهد نیز نقض شد؛ چراکه در آذرماه گروه همچنان مشغول تصویربرداری بود.» نهایتا تهیه‌کننده سریال در گفت‌وگو با یک خبرگزاری اعلام کرد: «تلاش می‌کنیم هر سه روز یک قسمت از سریال را آماده کنیم و در ۴۵ روز آینده ۱۵ قسمت باقی‌مانده را به اتمام برسانیم. زمان پخش در اختیار ما نیست؛ ولی تلویزیون از اسفندماه می‌تواند پخش را آغاز کند.» سعید اشناب، مدیر شبکه پنج در آخرین اظهاراتش درباره تکلیف سریال گفته است: «شیوه آقای افخمی به همین صورت است؛ احتمالا کار به دعوای حقوقی برسد. اغراق نباشد ده‌ها قولی که کارگردان و تهیه‌کننده به ما داده‌اند هیچ‌کدام انجام نشده و به احتمال زیاد حدس می‌زنم، با اقامه دعوای حقوقی، کار را به انجام برساند.»
کتونی زرنگی و حاشیه‌های ادامه‌دار
«کتونی زرنگی» ساخته علی ملاقلی‌پور که قرار بود از ۱۱ بهمن ۱۳۹۸ از شبکه سوم سیما شروع به پخش شود اما به دلیل حواشی ایجاد شده درمورد کارگردان سریال، پخش آن فعلا متوقف شد. همان موقع گمانه‌زنی‌هایی درباره دلایل توقیف این سریال در بین اهالی رسانه مطرح شد که بیشتر مربوط به اظهارات کارگردان آن در فضای مجازی می‌شد. ملاقلی‌پور در مورد این اتفاق می‌گوید: «آقای مرتضی میرباقری یک روز پس از خبر توقیف سریال «کتونی زرنگی» در مصاحبه‌ای دلیل این اتفاق را مشکل کیفی سریال دانست که پخش آن را دون شأن تماشاگر ایرانی مطرح کرد. معاونت سیما در همین گفت‌وگو تاکید کرد که عدم پخش سریال «کتونی زرنگی» هیچ ربطی به اظهارات کارگردانش در فضای مجازی ندارد. ما به‌عنوان صاحبان اثر باید اولین نفرهایی باشیم که از دلایل توقیف آن با خبر می‌شویم و اگر واقعا مشکل کیفی وجود دارد باید به عوامل آن گفته شود اما جالب است که در این سریال همه چیز ابتدا به دیگران گفته می‌شود و هر مشکلی که وجود دارد ما در مصاحبه‌ها یا شنیده‌هایمان از دیگران متوجه می‌شویم. این اتفاق عجیبی است و در طول تاریخ صداوسیما بعید می‌دانم این اتفاق رخ داده باشد که سریالی پیش از پخش مشکلاتش را خود صداوسیما فریاد می‌زند و نمی‌خواهند این مشکل را درون خود حل کنند.» همچنان این سریال هم در لیست توقیفی‌های تلویزیون است و خبری از پخش آن نیست.
رقص روی شیشه و دعوای بازیگران
فصل اول سریال «رقص روی شیشه» در 12 قسمت درحالی به پایان رسید که نحوه انتشار قسمت آخر و همچنین اتفاقاتی که در روند ساخت این سریال به وجود آمد، اعتراض مخاطبان و برخی از بازیگران سریال را به دنبال داشت.
پس از اعلام شکایت بهرام رادان و دیگر بازیگران سریال از شرکت پخش‌کننده و توضیح شرکت پخش‌کننده درباره اتفاقاتی که برای این سریال رخ داده، بهرام رادان با انتشار پستی در اینستاگرامش گفت که پس از چند هفته از شروع فیلمبرداری و پرداخت نشدن مطالبات بازیگران، کم‌کم بازیگران دیگر سر صحنه فیلمبرداری نرفتند و کارگردان این سریال، قسمت‌های بعدی آن را با به‌هم چسباندن سکانس‌هایی که پیش‌تر فیلمبرداری کرده بود منتشر کرد؛ اتفاقی که باعث شد سریال در قسمت دوازدهم با اعلام پایان فصل اول تمام شود. در پایان فصل اول سریال، پس از استفاده از صحنه‌های فیلمبرداری شده قبلی، ادامه داستان به‌صورت روایت برای مخاطب خوانده شد.
عشق تعطیل نیست و جا زدن بازیگران
«عشق تعطیل نیست»، یک سریال به کارگردانی بیژن بیرنگ بود که در سال1393 در 26قسمت ۵۰دقیقه‌ای تولید شد. تهیه‌کنندگی «عشق تعطیل نیست» را محمدرضا شهبازی و بیژن بیرنگ برعهده داشتند. در کارنامه بیژن بیرنگ ساخت سریال‌های خاطره‌انگیزی چون «خانه سبز» و «همسران» به چشم می‌خورد و به‌گفته خودش قرار بود «عشق تعطیل نیست» نیز در همین حال و هوا تولید شود، اما پخش این سریال بعد از پنج قسمت متوقف شد. بیرنگ برای اینکه سریالش را پیش ببرد، دست روی دو چهره جذاب برای مخاطبانش گذاشت و مهناز افشار و محمدرضا گلزار را به خدمت گرفت و بهنوش بختیاری، مهرانه مهین‌ترابی، شهرام حقیقت‌دوست، زانیار خسروی، علی‌رضا خمسه، مائده طهماسبی، بهرام شاه‌محمدلو، حدیث می‌رامینی و رضا ناجی را نیز در ترکیب بازیگران آورد. پس از قسمت پنجم این سریال بیژن بیرنگ در گفتوگویی عملا شکست این پروژه را با این ترکیب تایید کرد، اما در لابه‌لای حرف‌هایش از تلاش برای ادامه تولید این مجموعه سخن به میان آورد و علت شکست را نیز نوع همکاری بازیگران و عدم مسئولیت‌پذیری‌شان و حضور همزمان در چندین پروژه عنوان کرد تا تیغ انتقاد‌ها به‌سمت محمدرضا گلزار و مهناز افشار برود که وضعیت هر دو بازیگر برای افکارعمومی مشخص است و بیرنگ نیز با علم به خصوصیات این دو چهره، دست به انتخاب زده و نمی‌توان پذیرفت او با این همه سابقه، سبک کاری این دو تن را نمی‌دانست. او دراین باره همان زمان در گفتوگویی گفت: «من مشکلی با این دو بزرگوار نداشتم. هر دوی آنها با انرژی تمام سر کار حاضر شدند اما تصور می‌کنم جنس کار من با سابقه و پیشینه آنها کمی تفاوت داشت. مشکلات در جای دیگری هم هست؛ اینکه ما تا امروز باید ١٢قسمت آماده می‌کردیم، درحالی که من فقط پنج قسمت سریال آماده دارم. قطعا این اتفاق به سوپراستارهای ما مربوط نمی‌شود. بسیاری از دوستان در این کار تمام‌وقت حضور نداشتند. این فضای به‌شدت بدی است که بازیگران ما همزمان در چند کار حضور دارند و به‌عقیده من تمرکزی برای بازیگر نمی‌گذارد. از طرفی نمی‌توان برنامه‌ریزی درستی برای حضور آنها در کار داشت. شاید برخی هم با خودشان بعد از مدتی فکر کنند که اصلا انتخاب درستی داشته‌اند یا نه؟ اصلا متوجه نمی‌شوم چرا باید این شک وجود داشته باشد؟ فرض بر این است بازیگری که از ابتدا کاری را انتخاب می‌کند باید به آن اعتقاد داشته باشد و دیگر جای بحثی باقی نمی‌ماند. موضوع دیگر درباره دستمزدهای دوستان است.»
شکست سنگین عالیجناب
«عالیجناب» سریالی به کارگردانی سام قریبیان و تهیه‌کنندگی مسعود ردایی بود که ۱۳آذرماه سال۱۳۹۶ در شبکه نمایش خانگی منتشر شد. مسعود ردایی، تهیه‌کننده «عالیجناب» پیش از توزیع فصل اول گفته بود تصمیم داریم سری‌های بعد را بسازیم، منتها باید ابتدا بازخورد فصل اول را ببینیم و بعد تصمیم بگیریم. او بعد از تمام‌شدن فصل اول در گفتوگویی به همین اندازه بسنده کرد که فعلا آماری از فروش ندارد و هیچ‌چیز درباره سری بعد مشخص نیست. اگر بنابر بازخورد فصل اول باشد که احتمال زیاد نباید منتظر ادامه «عالیجناب» باشیم. البته از این هم نباید بگذریم، سریال میان اختلاف تهیه‌کننده و کارگردان وارد بازار شد و مطمئنا همین همکاری دوباره آنها را سخت می‌کرد. سام قریبیان در همان زمان مصاحبه‌ای انجام نداد و ضمن اینکه عقیده داشت حرف زدن درباره «عالیجناب» نیازمند وقت طولانی است. قریبیان درطول توزیع سریال، فقط یک مصاحبه انجام داد و عوامل سریال هم تن به گفت‌وگو ندادند. چند نفر از عوامل سریال هم اعلام کردند از فرجام «عالیجناب» اطلاع ندارند. بسیاری از کارشناسان این حوزه معتقدند داده‌های سریال در دو قسمت ابتدایی کم بود و تنها می‌توانست مخاطب علاقه‌مند را گیر بیندازد. داستان حول رقابت انتخاباتی دو نفر برای تصدی پست ریاست‌جمهوری می‌گذشت و این موضوع برای عامه مخاطبان همراهی‌برانگیز نیست. از قسمت سوم، داستان جان گرفت و با به میان آمدن ماجرای اجلاس هشت و ابتلائات رئیس‌جمهور، مخاطب اسیر قصه شد. سام قریبیان برای یک سریال شش‌قسمتی باید متریال بیشتری در آغاز به مخاطب ارائه می‌داد. او ریسک کرد و به سبک سریال‌های سیاسی طولانی‌مدت، داستان را آرام استارت زد. این اتفاق به‌همراه عدم انطباق ژانر سیاسی با عامه مخاطب ایرانی، به «عالیجناب» ضربه زد. پیش از این «آسپرین» با وجود برخورداری از استانداردهای لازم، به‌دلیل قصه معمایی‌اش ازسوی مخاطب شبکه نمایش خانگی پس زده شد و حالا این اتفاق به شکلی دیگر برای «عالیجناب» رخ داده است. ذائقه مخاطب ایرانی هنوز عاشقانه‌ها را بیشتر می‌پسندد و گویی چندان مایل نیست وقت خود را برای تماشای دغدغه‌های سیاسیون صرف کند.
