علی‌محمد سلطانی، رئیس مرکز راهبردی فناوری‌های همگرا در معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری و مدیر دبیرخانه ستاد توسعه فناوری نانو با بیان اینکه این روزها دائما شاهد ظهور فناوری‌های جدید هستیم که هرکدام از آنها گوشه‌ای از زندگی بشر را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند، گفت: «این اثرگذاری از سوی برخی فناوری‌ها می‌تواند بسیار زیاد باشد که دانش‌هایی مانند بایوتک و نانوتک و زیرمجموعه‌های آنها و همچنین علوم‌شناختی و زیرمجموعه‌های آن از این دست هستند. باید این انتظار را داشته باشیم که در آینده نیز علوم جدیدی ظهور کنند. مثلا فرض کنید هوش مصنوعی که سال‌هاست به میدان آمده، ممکن است به‌جایی برسد که یک فناوری جدید از دل آن پدید بیاید. بنابراین باید اینها را به‌طور دائم رصد و خود را تجهیز کنیم.»
او در همین زمینه افزود: «قدم اول این تجهیز این است که ما هم مانند سایر کشورها شروع کنیم. یعنی با توجه به اینکه علوم و فناوری مرز ندارد و حضرت رسول(ص) نیز به ما فرموده‌اند که علم را حتی در چین فرا بگیرید، باید این مسیر را دنبال کنیم. البته علوم جدید می‌توانند اثرات مثبت و حتی منفی داشته باشند. قدم بعدی آن است که تلاش کنیم فاصله‌مان با دنیا کم شود و در مرحله بعد بتوانیم در آن عرصه به یک عنصر تاثیرگذار جهانی تبدیل شویم. قطعا دیدگاه مقام‌معظم‌رهبری هم همین بوده و ایشان نیز به آفرینش علمی تاکید دارند.»
باید کشور را به فناوری‌های جدید مجهز کنیم
مدیر دبیرخانه ستاد توسعه فناوری نانو با تاکید بر اینکه اغلب فناوری‌هایی که جدیدا ظهور کرده و می‌کنند از جنس فناوری‌های همگرا هستند، تصریح کرد: «یعنی فقط یک دانش نیستند. مثلا الکترونیک با علوم مربوط به بدن انسان ادغام شده و فناوری نوظهوری به نام بایوتک را پدید آورده است. ترکیب و همگرایی و هم‌افزایی فناوری‌های مختلف با هم به فناوری‌های جدیدتری منجر می‌شوند که تاثیرات زیادی دارند و ما باید کشور خود را به این فناوری‌ها مجهز کنیم. اهمیت علوم همگرا از این جهت است که تقریبا می‌توانیم بگوییم هر محصول جدیدی که امروزه تولید می‌شود، رگه‌هایی از همگرایی فناوری‌ها در آن است. مثل تجهیزات پزشکی جدید که بسیاری از آنها ترکیبی از IT و نرم‌افزار و بایوتک و بعضا علوم‌شناختی هستند. یا تجهیزات سرگرمی که این روزها دارد زیاد می‌شود از علوم‌شناختی و بایوتک و نانوتک استفاده می‌کنند. دانش IT هم در همه این فناوری‌ها به‌نوعی دیده می‌شود. در لوازم خانگی هم حتی استفاده از اینترنت و جمع‌آوری داده‌ها امروز مطرح است.»
سلطانی ادامه داد: «اگر ما به این فناوری‌های جدید نپردازیم از بعد اقتصادی واردکننده خواهیم شد؛ چراکه مردم به آنها نیاز دارند و نمی‌توان مانع واردات شد. در بعد نظامی هم این فناوری‌های جدید کاربرد دارند و اگر به آنها نپردازیم در این حوزه نیز ضعیف خواهیم بود. همچنین از منظر غرور ملی و اعتمادبه‌نفس ملی و انتظاری که مردم ما از ما دارند هم این مساله قابل‌توجه است. موضوع دیگر اینکه در آرمان‌های کشور ما و نگاه امام و رهبری هم پیشتاز بودن علمی در دنیا یکی از اهداف اصلی و اساسی به‌شمار می‌رود، از این‌رو باید با برنامه در علوم و فناوری‌های جدید حرکت کنیم. هر کشوری که این کار را نکند عملا بازار خود را دراختیار دیگران قرار داده و این کار به معنی استعمارگر شدن آن کشور است.»
بدون فاصله با دنیا در بسیاری از زیرشاخه‌های نانو حرکت می‌کنیم
او با تاکید بر اینکه دانش نانو هم ازجمله دانش‌های نوظهور است که خوشبختانه کشورمان به آن ورود کرده است، گفت: «امروز می‌توانیم بگوییم فاصله کمی با دنیا در حوزه نانو داریم یا حتی در بسیاری از زیرشاخه‌های نانو بدون فاصله با دنیا حرکت می‌کنیم. به دلیل خواص بسیار عالی محصولات نانو، در آینده همه موادی که امروز مورد استفاده قرار می‌گیرد، با مواد نانو جایگزین خواهند شد. اغلب تجهیزات و محصولات و سیستم‌های پیچیده‌ای مثل هواپیما، خودرو و... دارند با مواد نانو تقویت می‌شوند و ویژگی‌های جدیدی پیدا می‌کنند. هرچند پیش‌تر سال 2020 به‌عنوان اوج اثرگذاری دانش و محصولات نانو عنوان می‌شد اما چون بعضی از محصولات نانو مقداری دیرتر از آنچه پیش‌بینی‌شده بود قرار است به نتیجه برسند، بنابراین تا سال 2050 حتما شاهد اثرگذاری کامل این فناوری بر زندگی خواهیم بود.»
مدیر دبیرخانه ستاد توسعه فناوری نانو تصریح کرد: «در سال‌های اخیر مواد جدیدی کشف شده‌اند که در مقیاس نانو هستند و خواص‌شان به صورت خارق‌العاده با مواد موجود فعلی متفاوت است. دنیا درحال ورود به مرحله‌ای بسیار پیشرفته از دانش نانوتکنولوژی است و طبیعتا کشورهایی که در این حوزه زمینه داشته باشند می‌توانند به این مرحله و امتیازات آن دست پیدا کنند. محصولات نانو در همه عرصه‌ها ازجمله نظامی، ساختمان‌سازی، بهداشت و سلامت، داروها، تجهیزات پزشکی و... کاربرد داشته و به همین دلیل است که دانش نانو از حوزه‌هایی محسوب می‌شود که کاملا دنیا را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.»
اختصاص بودجه برای علوم همگرا سرمایه‌گذاری است
سلطانی افزود: «اگر کشوری در دانش نانو عقب بماند هم مجبور است بازار خود را دراختیار کشورهای دیگر قرار دهد و واردکننده تمام محصولات شود و هم اینکه متخصصان خودش در این حوزه را دراختیار این کشورها بگذارد. البته این حداقل اتفاقی است که می‌افتد و در زمینه نظامی و سیاسی هم تاثیرات بسیاری خواهد داشت؛ از این‌رو در معاونت علمی ریاست‌جمهوری برای تمامی این علوم ستادهایی تشکیل شده تا از نوآوری‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیانی که در این زمینه‌ها فعال هستند، حمایت شود. قطعا این اتفاق خوبی است اما امروز ما نیاز به یک نقشه جامع و کلان داریم تا این حوزه‌ها بتوانند با همکاری و هم‌افزایی بیشتر به فعالیت خود ادامه دهند.»
او در همین زمینه خاطرنشان کرد: «مرکز راهبردی فناوری‌های همگرا با هدف تدوین نقشه جامع تشکیل شده است. از طرفی نیاز به بودجه‌های دولتی بیشتری داریم و باید بدانیم در این عرصه‌ها هرچه بیشتر بودجه اختصاص دهیم درواقع سرمایه‌گذاری کرده‌ایم؛ یعنی اگر به دلیل مسائل مالی وارد چنین حوزه‌هایی نشویم، باید به‌عنوان واردکننده محصولات نانویی عمل کنیم. به همین دلیل نیاز به توجه بیشتر و ویژه از سوی سازمان برنامه و بودجه، شورای انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی است تا به آن جایگاهی که باید برسیم.»
برتری علمی امروز در گرو موفقیت علوم بین‌رشته‌ای است(لینک)
نباید از زمین بازی جدید در علوم‌شناختی عقب بمانیم(لینک)
غفلت از علوم همگرا کشور را به خارج از مرزها وابسته می‌کند(لینک)