زهرا دمزآبادی: عمده آثار سینمایی ساخته ذهن و برآمده از شخصیت‌پردازی نویسندگان است اما در سال‌های اخیر، سینمای ایران، محل تولید آثاری بوده که از دل واقعیات تاریخی استخراج شدند. این آثار سینمایی ممکن است سراغ لحظات خونین دفاع مقدس و ترورهای دهه 60 بروند یا بازنمایی باشد از زندگی و زمانه مشاهیر ایرانی! شاید هم دوربین فیلمساز بخواهد زندگی واقعی یک جنایتکار را تصویر کند مثل «عنکبوت» به کارگردانی ابراهیم ایرج‌زاده یا «خفاش» به کارگردانی علی‌اصغر شادروان.
فیلم‌هایی که براساس داستان واقعی ساخته می‌شوند بسته به موقعیت داستان و علاقه‌مندی فیلمساز می‌توانند در دسته ژانرهای گوناگون ازجمله تریلرهای جاسوسی یا درام‌های عاشقانه یا تاریخی قرار بگیرند. نقطه اتصال و اشتراک این فیلم‌ها این است که با تصاحب واقعیت، آن را آهسته‌آهسته به تماشاگر منتقل می‌کنند و به همین دلیل برای مدتی طولانی در ذهن تماشاگر باقی می‌مانند.
«هناس» جدیدترین اثر سینمایی است که براساس داستان واقعی تولیدشده و این روزها درحال اکران است. این فیلم با برداشتی از سلسله ترورهای دهه ۸۰ تا ۹۰، نخستین اثر با محوریت پرداخت به زندگی شهدای هسته‌ای است. فیلمساز در این اثر روایتی آزاد از زندگی شهید داریوش رضایی‌نژاد دارد اما نقطه قوت کار این است که در روایت داستان زندگی این شهید محدود و محصور نمانده است، بلکه با پرداختی ملموس و زنانه از شخصیت شهره پیرانی همسر این شهید هسته‌ای، تلاش و صبر او برای حفظ امنیت خانواده‌اش را به تصویر می‌کشد. با گذشت یک‌ماه از اکران این فیلم سینمایی بر آن شدیم، تعدادی از آثاری را که براساس داستان‌های واقعی ساخته شدند، مرور کنیم. فیلم «جهان‌پهلوان تختی» به کارگردانی علی حاتمی و بهروز افخمی جزء اولین آثار سینمای بعد از انقلاب است که سراغ یکی از چهره‌های مشهور تاریخ معاصر ایران رفته است. اما یکی از مشهورترین آثار سینمایی که براساس یک رخداد واقعی طراحی و ساخته شد، ساخته ابراهیم حاتمی‌کیاست؛ «ارتفاع پست» داستان سفر هوایی 23 نفر از اعضای یک خانواده است که در 23 آذر 79 از اهواز به بندرعباس می‌روند. سه‌نفر از آنها اقدام به هواپیماربایی می‌کنند که البته با واکنش نیروهای امنیت پرواز، اقدام‌شان ناکام می‌ماند. «روز سوم» یکی دیگر از آثار مشهور سینمای دفاع مقدس است که سال 85 با برداشتی آزاد ساخته شد و از یک ماجرای واقعی به روایت آخرین روزهای مقاومت در بخش غربی خرمشهر در سال ۱۳۵۹ می‌پردازد.
«قلاده‌های طلا» به کارگردانی ابوالقاسم طالبی عنوان یکی دیگر از فیلم‌های سینمایی است که در سال 90 ساخته‌شده و حوادث پس از انتخابات سال 88 را به تصویر کشیده است.
رضا درمیشیان در سال 94 فیلم «لانتوری» را با موضوع اسیدپاشی ساخت. آن زمان گفته می‌شد این کارگردان فیلمش را براساس زندگی دختری به نام آمنه بهرامی که خواستگار پس از شنیدن جواب منفی او، بر صورتش اسید پاشید، ساخته است اما رضا درمیشیان گفته بود که داستان فیلم «لانتوری» هیچ‌ربطی به زندگی آمنه بهرامی ندارد و ده‌ها زن مانند آمنه قربانی شده‌اند.
در سال 96 مصطفی کیایی فیلم سینمایی «چهارراه استانبول» را با نگاهی متفاوت به حادثه آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو در تهران تولید کرد. همچنین مهدی جعفری در سال 97 فیلم «بیست‌وسه نفر» را براساس اقتباسی از خاطرات 23 نفر از رزمندگان نوجوان ایرانی که در جریان جنگ ایران و عراق در سال 61 به اسارت نیروهای عراقی درآمدند، ساخته است. این اثر که در سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد، در پنج‌بخش نامزد و موفق به کسب سیمرغ بهترین فیلم از نگاه ملی شد.
سعید حنایی ملقب به قاتل عنکبوتی سوژه یکی از فیلم‌های سینمایی با عنوان «عنکبوت» به کارگردانی ابراهیم ایرج‌زاد است که در سال 98 براساس داستان واقعی ساخته شد.
فیلم‌های سینمایی «چ»، «ایستاده در غبار»، «ماجرای نیمروز»، «شبی که ماه کامل شد»، «ماجرای نیمروز: رد خون»، «غلامرضا تختی»، «درخت گردو»، «روز صفر» و «موقعیت مهدی» نیز ازجمله آثاری هستند که براساس داستان واقعی ساخته‌شده‌اند و براساس استقبال مخاطبان و جوایزی که در جشنواره فیلم فجر کسب کرده‌اند، می‌توان جزء بهترین آثاری نامید که در این زمینه ساخته‌شده‌اند.
پیش از مروری کوتاه بر این 9 اثر، ذکر این نکته خالی از لطف نیست که اغلب آثاری که داستان آنها براساس سوژه واقعی است، توانسته‌اند جوایزی را در جشنواره فیلم فجر از آن خود کنند، همچنین ابراهیم حاتمی‌کیا و محمدحسین مهدویان دو کارگردانی هستند که بیشتر سراغ سوژه‌های واقعی برای خلق یک اثر رفته‌اند. از سوی دیگر سوژه‌های واقعی در حوزه اجتماعی و دفاع مقدس سهم بیشتری را در این حوزه به خود اختصاص داده‌اند.
چ
کارگردان: ابراهیم حاتمی‌کیا
سال ساخت: 1392
خلاصه داستان: «چ» روایت ۴۸ ساعت از زندگی مصطفی چمران در غائله محاصره شهر پاوه توسط نیروهای ضدانقلاب است.
توضیحات: این فیلم سینمایی با نامزدی در 9 بخش در سی‌ودومین جشنواره فیلم فجر موفق به کسب سیمرغ بلورین در بخش‌های بهترین بازیگر نقش مکمل مرد، بهترین تدوین، بهترین جلوه‌های ویژه میدانی، بهترین جلوه‌های ویژه بصری و بهترین صدای فیلم شد.
ایستاده در غبار
کارگردان: محمدحسین مهدویان
سال ساخت: 1394
خلاصه داستان: احمد متوسلیان که دوران نوجوانی‌اش را در سکوت گذرانده و اکنون بزرگ‌تر شده است، فرمانده لشکری می‌شود که باید در دروازه‌های خرمشهر با دشمن بجنگند. اما سرنوشت او فرسنگ‌ها دورتر از مرزهای ایران رقم می‌خورد. این فیلم درباره زندگی احمد متوسلیان است.
توضیحات: سی‌وچهارمین جشنواره فیلم فجر میزبان این فیلم بود که 9 نامزدی را در بخش سودای سیمرغ و دو نامزدی در بخش نگاه نو برایش به ارمغان آورد و برنده سه سیمرغ بلورین در بخش‌های بهترین فیلم، بهترین جلوه‌های ویژه میدانی و جلوه‌های ویژه بصری و بهترین طراحی صحنه و لباس شد.
ماجرای نیمروز
کارگردان: محمدحسین مهدویان
سال ساخت: 1395
خلاصه داستان: موضوع این فیلم به ترورهای سازمان مجاهدین خلق ایران در سال ۱۳۶۰ و اتفاقات بعد از عزل ابوالحسن بنی‌صدر می‌پردازد.
توضیحات: این اثر در 9 بخش سی‌وپنجمین جشنواره فیلم فجر نامزد و درنهایت موفق شد سیمرغ بلورین را در بخش‌های بهترین فیلم، بهترین فیلم از نگاه تماشاگران و بهترین طراحی صحنه و لباس را از آن خود کند.
شبی که ماه کامل شد
کارگردان: نرگس آبیار
سال ساخت: 1397
خلاصه داستان: این روایت دختر جوانی از مناطق جنوب شهر تهران است که درگیر عشق جوانی شهرستانی می‌شود و این درحالی است که پس از ازدواج بنابر دلایلی مجبور به مهاجرت از ایران است. در این مسیر، برادرش با او همراه می‌شود اما در میانه راه، اتفاقاتی برای آنها رقم می‌خورد. این فیلم براساس داستان واقعی عبدالحمید ریگی و همسرش فائزه منصوری است.
توضیحات: این فیلم برای نخستین‌بار در سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و با نامزدی در ۱۳ رشته این جشنواره، توانست ۶ سیمرغ بلورین بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش اول مرد، بهترین بازیگر نقش اول زن، بهترین بازیگر نقش مکمل زن و بهترین چهره‌پردازی را به خود اختصاص دهد.
ماجرای نیمروز: رد خون
کارگردان: محمدحسین مهدویان
سال ساخت: 1397
خلاصه داستان: روایت کلی این فیلم پیرامون اتفاقات بعد از پایان جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۷ و عملیات مرصاد است. نیروهای امنیتی ایران متوجه حضور نفوذی‌های سازمان مجاهدین خلق پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ توسط ایران در جبهه می‌شوند. با ارسال دو مامور امنیتی به بغداد می‌خواهند قبل از شروع عملیات فروغ جاویدان، عباس زریباف فرمانده این عملیات را ترور کنند.
توضیحات: این فیلم که دنباله «ماجرای نیمروز» است، در سی‌وهفتمین دوره جشنواره فیلم فجر رونمایی شد و با نامزدی در ۱۲ رشته این جشنواره، توانست سه‌سیمرغ بلورین در بخش‌های بهترین صداگذاری، بهترین طراحی لباس و بهترین جلوه‌های ویژه میدانی را از آن خود کند.
غلامرضا تختی
کارگردان: بهرام توکلی
سال ساخت: 1397
خلاصه داستان: در فیلم سینمایی «غلامرضا تختی» چهار دوره از زندگی جهان‌پهلوان تختی به تصویر کشیده است.
توضیحات: این فیلم در نخستین روز از سی‌وهفتمین دوره جشنواره فیلم فجر رونمایی شد و توانست در ۱۰ بخش کاندیدای کسب سیمرغ بلورین شود که درنهایت دو سیمرغ بلورین در بخش‌های بهترین فیلمبرداری و بهترین طراحی صحنه را از آن خود کرد.
درخت گردو
کارگردان: محمدحسین مهدویان
سال ساخت: 1398
خلاصه داستان: «درخت گردو» در سه بازه زمانی سال‌های ۱۳۶۶، ۱۳۸۴ و ۱۳۹۵ روایت می‌شود و بر پایه داستان واقعی و تلخ زندگی فردی رنج‌کشیده اهل آذربایجان غربی، به نام قادر مولان‌پور در روستای مرزی رش‌هرمه در نزدیکی سردشت ساخته‌شده است؛ قادر و خانواده‌اش درگیر فاجعه بمباران شیمیایی سردشت شدند.
توضیحات: 12 نامزدی در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر ازجمله افتخارات این فیلم است که درنهایت موفق به کسب دو سیمرغ بلورین در بخش‌های بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر نقش اول مرد شد.
روز صفر
کارگردان: سعید ملکان
سال ساخت: 1398
بازیگران: امیر جدیدی، ساعد سهیلی، محمدرضا مالکی، مهدی قربانی، تینو صالحی، ناتالی لیندمان، رضا خدادادبیگی، حمیدرضا سلیمانی راد، میلاد یزدانی، ابراهیم برزیده، امین گلستانه، سینا شفیعی، محمدعلی راچپوت و مژگان مخبرثابت.
خلاصه داستان: داستان این فیلم در مورد نحوه و چگونگی دستگیری عبدالمالک ریگی توسط وزارت اطلاعات ایران است.
توضیحات: این فیلم (همراه فیلم شنای پروانه) با دریافت پنج‌سیمرغ بلورین در بخش‌های بهترین طراحی لباس، بهترین جلوه‌های ویژه میدانی، بهترین فیلم از نگاه ملی، بهترین فیلم اول و جایزه ویژه هیات داوران از سی‌وهشتمین دوره جشنواره فیلم فجر، رکورددار دریافت بیشترین جایزه در این جشنواره شد و در 12بخش نیز نامزد کسب سیمرغ بود.
موقعیت مهدی
کارگردان: هادی حجازی‌فر
سال ساخت: 1400
خلاصه داستان: مهدی باکری، فرمانده لشکر ۳۱ عاشورا از برادر کوچک‌ترش حمید می‌خواهد علی‌رغم مشکلاتی که برایش پیش‌آمده به منطقه برگردد و درکنار او باشد. حمید می‌پذیرد و همراه می‌شود. حالا بعد از عملیات خیبر، مهدی باید تنها به خانه برگردد، این روایت در شش پرده تصویر شده است.
توضیحات: موقعیت مهدی نخستین‌بار در ۱۸ بهمن ۱۴۰۰ در چهلمین جشنواره فیلم فجر و در بخش سودای سیمرغ به نمایش درآمد. این فیلم در این مراسم از ۱۴ نامزدی برنده پنج جایزه ازجمله سیمرغ بلورین بهترین فیلم، بهترین صدابرداری، بهترین موسیقی متن، بهترین جلوه‌های ویژه میدانی و بهترین فیلم اول شد.