سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: مطابق با سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد قرار است رشته‌های تحصیلات تکمیلی حوزه علوم پزشکی در این دانشگاه گسترش داده شود. آنطور که فرهاد ادهمی‌مقدم، مدیرکل دفتر توسعه آموزش علوم پزشکی و امور دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی به «فرهیختگان» گفته است طبق گفته وزیر بهداشت و معاونت آموزشی وزارتخانه قرار است رشته‌های دستیاری در واحد علوم پزشکی تهران -که از نظر هیات‌علمی و امکانات در وضعیت بهتری قرار گرفته- به این دانشگاه اضافه شود. وی می‌گوید گسترش رشته‌های علوم پزشکی در دانشگاه آزاد با محوریت آمایش کشوری است، بنابراین براساس این برنامه آمایشی، رشته‌هایی که قرار است در هر استان یا واحد راه‌اندازی شود تا سال 1404 مشخص شده است. به گفته او موافقت اصولی راه‌اندازی رشته پزشکی توسط چهار واحد اخذ شده است که اگر این واحدها توانایی تهیه امکانات را داشته باشند، مجوز مشروط پذیرش دانشجو به آنها داده خواهد شد.
طبق گفته مدیرکل دفتر توسعه آموزش علوم پزشکی و امور دانشجویان دانشگاه آزاد یکی از اقداماتی معاونت پزشکی در سال‌جاری تکمیل تجهیزات مراکز پراتیک و اتاق صلاحیت‌های بالینی در رشته‌های علوم پزشکی است. جذب هیات‌علمی و تکمیل هرم هیات‌علمی و استفاده از نیروی انسانی کارآمد در رشته‌های علوم پزشکی و البته گسترش رشته‌های تحصیلات تکمیلی خصوصا دستیاری نیز از دیگر اقدامات خواهد بود. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
گسترش رشته‌های تحصیلات تکمیلی برمبنای سند تحول دانشگاه
سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی سال گذشته رونمایی شد و به‌عنوان نقشه راه حرکت دانشگاه در سال‌های آتی شناخته می‌شود. حوزه علوم پزشکی در سند تحول چه جایگاهی دارد؟ برنامه‌ریزی این حوزه با توجه به سند چگونه دنبال می‌شود؟
باتوجه به تصویب سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی برنامه‌های زیادی را در دستورکار داریم. افزایش کیفیت مهم‌ترین برنامه در معاونت علوم پزشکی دانشگاه است که البته از سالیان گذشته همواره مدنظر بوده است. از آنجایی که رشته‌های علوم پزشکی اعم از پزشکی، دندانپزشکی، پرستاری، مامایی و... با جان انسان‌ها سر و کار دارد باید افزایش کیفیت همواره مورد توجه قرار گیرد. مطابق با سند تحول و تعالی دانشگاه درنظر داریم رشته‌های تحصیلات تکمیلی را گسترش دهیم. به‌عنوان مثال در دانشگاه آزاد اسلامی، دستیاری دندانپزشکی در همه رشته‌ها در دو واحد اصفهان و تهران و همچنین دستیاری در رشته فلوشیپ داریم اما متاسفانه در رشته پزشکی تحصیلات تکمیلی دستیاری بسیار محدود است. به‌طور کلی یک رشته تخصصی داخلی در واحد پزشکی تهران داریم که چند سال پیش مجوز آن اخذ شد اما پس از آن مجوز رشته جدیدی صادر نشده است. البته وزیر محترم بهداشت و معاونت محترم آموزشی وزارتخانه قول همکاری برای اضافه شدن رشته‌های دستیاری در واحد علوم پزشکی تهران که از نظر هیات‌علمی و امکانات در وضعیت بهتری قرار گرفته را داده‌اند. این رشته‌ها در آینده در واحدهای دیگر که بتوانند ارتقا یافته و توانایی اخذ دستیار را داشته باشند، اضافه می‌شود.
امیدوارم در افق 5 ساله دانشگاه بتوانیم راه‌اندازی تحصیلات تکمیلی را در رشته‌های مختلف حوزه پزشکی داشته باشیم. سیاست وزارت بهداشت نیز افزایش ظرفیت دستیاری است و ما هم تابع مصوبات ابلاغ شده هستیم. بنابراین دانشگاه آزاد اسلامی نیز در آینده خواهد توانست اقدام به جذب دستیار در رشته‌های دیگر کند. اکنون درحال رایزنی با وزارت بهداشت و آماده کردن زیرساخت‌ها هستیم که بتوانیم در واحد تهران علاوه‌بر رشته‌های داخلی مجوز رشته‌های اصلی مانند جراحی، زنان و... را اخذ کنیم.
عرصه‌های آموزشی ما با مشکلاتی مواجه است؛ رشته‌هایی مانند پرستاری و پزشکی دوره‌های کارآموزی دارند که این دوره‌ها در بیمارستان است. این درحالی است که دانشگاه آزاد اسلامی حدود 11 بیمارستان ملکی در سطح کشور دارد و برای آموزش بالینی مجبور هستیم از بیمارستان‌های علوم پزشکی یا بیمارستان‌های تامین اجتماعی و... استفاده کنیم. بنابراین باید این مشکل نیز مرتفع شود.
یکی از سیاست‌های اخیر دانشگاه در حوزه علوم پزشکی تشکیل دانشگاه‌های علوم پزشکی در استان‌هاست. این امر چه تاثیری در کیفیت و کمیت آموزش پزشکی دانشگاه دارد؟
پاسخ به این سوال را می‌توانم از نظر آموزشی ذکر کنم؛ همان‌طور که می‌دانید در راس یک مجموعه رشته‌های علوم پزشکی اگر فردی باشد که خود در آن رشته تحصیل کرده و این دوره‌ها را گذرانده باشد، طبعا با مسائل آشناتر بوده و بهتر می‌تواند تصمیم‌گیری کند. بنابراین هم در کیفیت و هم در کمیت تاثیر خواهد گذاشت. براساس مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هر موسسه آموزشی که شامل دانشکده پزشکی و 2 دانشکده دیگر باشد به منزله یک دانشگاه علوم پزشکی محسوب می‌شود که با تصویب هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی در جاهایی که این ساختار وجود دارد، دانشگاه علوم پزشکی ایجاد شده است.
اولویت‌های گسترش حوزه پزشکی در کدام استان‌ها پررنگ‌تر است؟
استان‌هایی که اولویت‌های گسترش حوزه پزشکی در آنها پررنگ‌تر خواهد بود استان آذربایجان شرقی، استان آذربایجان غربی، استان اصفهان، استان سمنان، استان مازندران، استان گیلان، استان خراسان رضوی و البته استان تهران است. به‌طور کلی هر استانی که از نظر امکانات و مسائل مالی آمادگی لازم جهت راه‌اندازی رشته‌های علوم پزشکی را داشته باشد در اولویت خواهد بود.
گسترش رشته‌های علوم پزشکی با محوریت آمایش کشوری
چگونه این اولویت‌ها محقق خواهد شد؟
ما یک برنامه آمایشی داریم که به تصویب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رسیده است؛ براساس این برنامه آمایشی، رشته‌هایی که قرار است در هر استان یا واحد راه‌اندازی شود تا سال 1404 تقریبا مشخص است. اگر واحدها توانایی امکانات فیزیکی، مالی و جذب هیات‌علمی را داشته باشند می‌توانند درخواست خود را به ما ارسال کرده و ما بعد از تایید شورای گسترش علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارسال خواهیم کرد.
105 واحد مجری رشته علوم پزشکی داریم
هم‌اکنون چند رشته در مجموعه علوم پزشکی واحدها فعال است و قرار است به چند رشته افزایش یابد؟
تقریبا 105 واحد مجری رشته علوم پزشکی داریم که در هر واحد رشته‌های متعددی فعال است. 14رشته محل در رشته پزشکی و یک پردیس و 5 رشته محل و یک پردیس در رشته دندانپزشکی و 3 رشته محل در رشته دارو‌سازی داریم. 12 رشته محل نیز در حوزه دامپزشکی داریم. (البته دامپزشکی تحت پوشش ضوابط وزارت علوم است) این رشته‌ها در مقطع دکتری عمومی است. در مقطع تخصصی دندانپزشکی تقریبا در 2 واحد اصفهان و تهران همه رشته‌ها و از رشته‌های دستیاری پزشکی فعلا فقط رشته داخلی در تهران داریم. مقطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی‌ارشد و PHD در برخی از واحدها داریم.
اخذ موافقت اصولی راه‌اندازی رشته پزشکی توسط 4 واحد
در سال تحصیلی آینده چند رشته جدید به مجموعه رشته‌های پزشکی اضافه خواهد شد؟
برخی از واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی موافقت اصولی رشته پزشکی را دریافت کردند؛ واحد بیرجند، واحد اهواز، واحد همدان و واحد ارومیه موافقت اصولی راه‌اندازی رشته پزشکی را اخذ کرده‌اند. اگر این واحدهای دانشگاهی توانایی تهیه امکانات را داشته باشند و بتوانند مرحله اول را بگذرانند می‌توانند درخواست بازدید را ارائه داده و از طریق ما به وزارت بهداشت اعلام شده و بعد از بازدید، مجوز مشروط پذیرش دانشجو به آنها داده خواهد شد. این موضوع به توان واحد دانشگاهی بستگی دارد. 2 رشته دندانپزشکی در استان مازندران یعنی واحد ساری و یکی در واحد مشهد موافقت اصولی دارند که این دو واحد نیز اگر سریع‌تر عمل کنند ممکن است بتوانند در این رشته دانشجو جذب کنند. رشته کارشناسی نیز ممکن است در برخی از واحدها دایر شود که این موضوع نیز بستگی به پتانسیل واحد دارد.
جذب هیات‌علمی و تکمیل هرم هیات‌علمی در دستورکار
در افق کوتاه‌مدت و تا پایان سال جاری باید منتظر چه تغییرات یا رویدادهایی در فضای علوم پزشکی دانشگاه باشیم؟ اولویت‌های کاری شما در ماه‌های پیش رو چیست؟
یکی از اقداماتی که به‌صورت مرتب پیگیر آن بوده و ریاست دانشگاه آزاد اسلامی و معاونت محترم علوم پزشکی دانشگاه بر آن تاکید دارند تکمیل تجهیزات مراکز پراتیک یا همان مهارت‌ها و همچنین اتاق صلاحیت‌های بالینی در رشته‌های علوم پزشکی است. جذب هیات‌علمی و تکمیل هرم هیات‌علمی یکی دیگر از اقدامات در دست خواهد بود؛ همچنین استفاده از نیروی انسانی کارآمد در رشته‌های علوم پزشکی نیز در دستورکار است. گسترش رشته‌های تحصیلات تکمیلی خصوصا دستیاری نیز از دیگر اقدامات خواهد بود. این گسترش در واحدهایی خواهد بود که توان و پتانسیل لازم را دارند. به‌طور مثال در درجه اول واحد علوم پزشکی تهران و بعد واحد نجف‌آباد و واحد مشهد ازجمله واحدهایی هستند که امکان گسترش رشته‌های تحصیلات تکمیلی در رشته دستیاری را دارند. واحدهای دیگر نیز می‌توانند اعلام آمادگی کرده و اگر از نظر وضعیت آموزشی مورد تایید باشند می‌توانند رشته دستیاری جذب کنند.
باید زیرساخت‌ها جهت افزایش ظرفیت دندانپزشکی آماده شود
افزایش ظرفیت در حوزه پزشکی و در دندانپزشکی اخیرا در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شد. برمبنای این مصوبات ظرفیت دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه دندانپزشکی چقدر افزایش پیدا می‌کند؟
شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه‌ای را تصویب کرده که براساس آن ظرفیت دندانپزشکی افزایش پیدا کند و ما نیز تابع مصوبات ابلاغی هستیم. طبعا به دانشگاه آزاد اسلامی نیز ظرفیتی اضافه خواهد شد. البته دانشگاه آزاد اسلامی 5 دانشکده دندانپزشکی مستقل و یک پردیس دندانپزشکی دارد و ظرفیت مصوب وزارتی ما 225 نفر است. اگر 10 درصد به ظرفیت دندانپزشکی ما اضافه شود به کل این عدد 22 تا 23 نفر اضافه خواهد شد که چالشی ایجاد نمی‌کند.
دانشگاه آزاد اسلامی برای این افزایش ظرفیت آمادگی لازم را دارد؟
افزایش ظرفیت وابسته به زیرساخت‌های موردنیاز رشته‌ها اعم از تجهیزات، هیات‌علمی و... است. دانشگاه آزاد اسلامی از کمک‌ها و بودجه دولتی محروم است و فقط وابسته به شهریه دانشجویان فعالیت می‌کند. شهریه دانشجویان نیز از قیمت تمام شده آموزش کمتر است بنابراین باید برای آماده‌سازی زیرساخت‌ها چاره‌ای اندیشید. در سال اول قرار است 10 درصد به ظرفیت دانشگاه آزاد اسلامی اضافه شود که چالشی ایجاد نمی‌کند اما این ظرفیت قرار است به‌صورت پلکانی اضافه شده و ظرف 4 سال شاهد افزایش 90 درصدی ظرفیت دندانپزشکی باشیم. بنابراین باید شرایطی را مهیا کنیم تا زیرساخت‌های ما برای این افزایش ظرفیت آماده شود. البته زیرساخت‌های دندانپزشکی در برخی از استان‌های دانشگاه آزاد اسلامی مانند اصفهان، تهران و... در شرایط خوبی قرار گرفته اما در برخی از استان‌ها با مشکلاتی مواجه هستیم.
اخذ مجوز موافقت اصولی برای راه‌اندازی دانشکده دندانپزشکی در ساری و مشهد
کدام استان یا واحدها با مشکلات زیرساختی مواجه هستند؟
در بازدیدی که وزارتخانه از دانشگاه آزاد اسلامی داشت، شاهد مشکلاتی در فضای فیزیکی واحد شیراز بودیم که قرار است فضایی به این استان در حوزه پزشکی اختصاص داده شود. دو واحد ساری و مشهد نیز مجوز موافقت اصولی برای راه‌اندازی دانشکده دندانپزشکی از وزارت بهداشت اخذ کرده‌اند. بعد از اخذ موافقت اصولی مدت زمانی برای تجهیز امکانات و جذب هیات‌علمی و نیروی انسانی و تکمیل سایر موارد درنظر گرفته می‌شود و بعد از تجهیز امکانات، از طریق سازمان مرکزی دانشگاه به وزارت بهداشت اعلام می‌شود که بازدید انجام شده و مجوز پذیرش دانشجو اخذ شود. در طرح آمایش که به تصویب وزارت بهداشت رسیده، برای چند استان دیگر از جمله استان سمنان نیز رشته دندانپزشکی درنظر گرفته شده است. این استان‌ها ابتدا می‌توانند موافقت اصولی دریافت کرده و سپس به سمت تکمیل زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های لازم حرکت کرده و درنهایت می‌توانند مجوز پذیرش دانشجو را اخذ کنند.
افزایش ظرفیت سایر رشته‌های دانشگاه چگونه خواهد بود؟ در رشته‌های پزشکی چه میزان افزایش خواهیم داشت؟
با رایزنی با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در برخی از رشته‌های کارشناسی موردنیاز کشور، درصدی افزایش خواهیم داشت. در رشته‌محل‌هایی که از نظر آموزشی مورد تایید هستند و امکانات به روز دارند، افزایش ظرفیت خواهیم داشت. ما تنها به دنبال جذب دانشجو و دریافت شهریه نیستیم، زیرا دانشجویان گروه علوم پزشکی با جان مردم سروکار داشته و افزایش به سادگی نخواهد بود. بنابراین در واحدهایی که تاییدیه آموزشی داشته و هیات‌علمی توانمند دارند افزایش ظرفیت خواهیم داشت. در مورد رشته‌های پزشکی و دندانپزشکی همان‌طور که می‌دانید شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه‌ای را تصویب کرده که باید رشته‌های پزشکی افزایش پیدا کند. همچنین ظرفیت دندانپزشکی نیز ظرف 4 سال باید 90 درصد افزایش پیدا کند. البته ظرفیت دندانپزشکی در سال اول 10 درصد خواهد بود. ظرفیت مصوبی وزارتی‌مان 225 نفر است که اگر 10 درصد اضافه شود حدود 23 نفر به این ظرفیت اضافه خواهد شد. ظرفیت پزشکی نیز افزایش خواهد داشت و وزارت بهداشت این ظرفیت را برای دانشگاه آزاد اسلامی در واحدهایی که تایید آموزشی دارند درنظر گرفته است.
مهلت 6 ماهه به واحدهایی که مشکل آموزشی داشتند
همه واحدها این تاییدیه آموزشی را دارند؟
برخی از واحدهای‌مان مشکل آموزشی داشتند؛ به آنها یک مهلت 6 ماهه داده شده تا بتوانند نواقص خود را برطرف کنند. بنابراین طبعا افزایش ظرفیت در واحدهایی خواهد بود که تاییدیه آموزشی دارند. البته افزایش ظرفیت به تنهایی قابل قبول نخواهد بود و نیازمند زیرساخت‌هایی برای این افزایش ظرفیت هستیم. وزارت بهداشت اگرچه از کمبود بودجه گله‌مند است اما از این بودجه دولتی برخوردارند و این درحالی است که ما هیچ بودجه دولتی نداشته و فقط به شهریه دانشجویان وابسته هستیم. شهریه دانشجویان نیز از قیمت تمام شده کمتر است. بنابراین برای این مساله باید یک فکر اساسی کرد. از واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی درخواست می‌کنم در جهت افزایش کیفیت تلاش کنند. نباید نگاه‌مان فقط پذیرش دانشجو و به دنبال آن اخذ شهریه از دانشجویان باشد. همان‌طور که می‌دانید راه‌اندازی رشته‌های علوم پزشکی از نظر مادی به‌صرفه نیست؛ به‌طور مثال برای راه‌اندازی رشته پرستاری نیازمند یک مرکز مهارتی و 5 عضو هیات‌علمی و... هستیم. بنابراین از نظر مالی به نفع دانشگاه آزاد اسلامی نیست اما از آنجایی که رشته‌های علوم پزشکی با جان مردم سروکار دارد از واحدهای دانشگاه درخواست می‌کنم کیفیت را افزایش داده و برای ارتقا و جذب هیات‌علمی، تکمیل هرم هیات‌علمی، اصلاح فرآیند آموزشی و... تلاش کنند.
استانداردهای کالبدی ابلاغ‌شده از سوی وزارت بهداشت چه میزان در دانشگاه آزاد اسلامی رعایت می‌شود؟
مصوباتی داریم که از سوی وزارتخانه ابلاغ می‌شود که در رابطه با استانداردهای کالبدی هر رشته است. به‌طور مثال در دانشکده پزشکی برای ورودی 50 دانشجو باید 60 عضو هیات‌علمی داشته باشد که البته جذب این تعداد اعضای هیات‌علمی نیز به تدریج و به‌صورت پلکانی خواهد بود. یا به‌طور مثال در رشته دندانپزشکی برای پذیرش سالانه 40 دانشجو باید 48 عضو هیات‌علمی جذب شود. بنابراین ما ملزم به رعایت و تامین استانداردهای کالبدی مشتمل بر تجهیزات، فضای فیزیکی و همچنین نیروی انسانی اعم از هیات‌علمی و کارشناس و کارمند هستیم که این استانداردها باید هم در دانشگاه آزاد اسلامی و هم در دانشگاه‌های دولتی رعایت شود و تمام تلاش‌مان این است که به این استانداردها برسیم.
ظرفیت رشته پرستاری در دانشگاه آزاد اسلامی افزایش می‌یابد
درخصوص ظرفیت رشته پرستاری دانشگاه آزاد اسلامی توضیح دهید. آیا ظرفیت این رشته هم افزایش پیدا می‌کند؟
رشته پرستاری یکی از رشته‌های پرطرفدار در کشور است. همان‌طور که می‌دانید نیاز به این رشته در داخل و حتی خارج از کشور زیاد است. در دانشگاه آزاد اسلامی برای رشته پرستاری حدود دو هزار و500 نفر ظرفیت داشتیم و حالا با رایزنی‌های انجام شده با وزارت بهداشت قرار است افزایش ظرفیت برای رشته پرستاری در دانشگاه آزاد اسلامی درنظر گرفته شود.
این افزایش ظرفیت چقدر و در کدام استان‌هاست؟
افزایش ظرفیت در استان‌هایی خواهد بود که این امکان وجود دارد. یعنی دانشگاه آزاد اسلامی و وزارت بهداشت تنها به دنبال افزایش ظرفیت صرف بدون نگاه به زیرساخت‌های آموزشی نیستند بلکه قرار است در جاهایی که زیرساخت‌های آموزشی مناسب باشد درصدی به ظرفیت اضافه شود. البته هنوز میزان این افزایش ظرفیت به‌صورت رسمی به ما ابلاغ نشده است.
همان‌گونه که اشاره داشتید گسترش آموزش پزشکی نیازمند توسعه امکانات است. با توجه به محدودیت‌های فعلی در ساخت بیمارستان‌ها، این مساله چگونه مرتفع خواهد شد؟ دکتر طهرانچی یکی از روش‌ها را استفاده از پتانسیل بخش دولتی و خصوصی مطرح کردند. در این خصوص اقدامی صورت پذیرفته است یا خیر؟
درحال حاضر واحد ارومیه توانسته مجوز موافقت اصولی راه‌اندازی رشته پزشکی را اخذ کند. در همین راستا، با یک بیمارستان خصوصی 300 تخت‌خوابی که از نظر اعتبار بخشی در گرید یک قرار دارد و در آن ساختار آموزشی دیده شده قرارداد 25 ساله منعقد شده تا این بیمارستان در اختیار دانشکده پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه قرار بگیرد. علاوه‌بر آن، قبلا نیز یک‌سری تفاهمنامه‌هایی بین وزارت بهداشت ودانشگاه آزاد اسلامی منعقد شده که بتوانند برخی از بیمارستان‌ها را واگذار کرده یا به‌صورت مشارکتی در برخی از جاها راه‌اندازی کنند. به‌طور مثال در واحد اردبیل یک بیمارستان به‌صورت مشارکتی با وزارت بهداشت داریم؛ همچنین در کازرون نیز یک بیمارستان مشارکتی داریم به این معنی که ملک متعلق به دانشگاه آزاد اسلامی است و هیات‌علمی نیز از سوی دانشگاه آزاد اسلامی یا وزارت بهداشت تامین می‌شود که برحسب نوع قرارداد این موضوع متفاوت خواهد بود و آموزش دانشجویان ما توسط اعضای هیات‌علمی مستقر در این بیمارستان‌ها انجام خواهد شد. با تامین اجتماعی نیز چنین قراردادهایی منعقد کرده‌ایم؛ البته قراردادمان با تامین اجتماعی آموزشی است اما اگر بتوانیم با آنها مشارکت داشته باشیم بسیار موقعیت خوبی خواهد بود. یعنی طرحی مانند بیمارستان لبافی‌نژاد داشته باشیم که ملک برای ما و تجهیز آن با تامین اجتماعی بوده و هیات‌علمی از سوی دانشگاه آزاد اسلامی تامین شود و بیمار با تعرفه تامین اجتماعی ویزیت شود تا بتوانیم به این مرحله برسیم.