ندا اظهری، مترجم: چندماهی از آغاز جنگ روسیه و اوکراین می‌گذرد و همچنان بسیاری از کشورهای دنیا و به‌ویژه غرب و آمریکا درمقابل روسیه قد علم کرده و آن را تحریم کرده‌اند. آمریکا و کشورهای اروپایی با اعمال تحریم‌ها بر بخش‌های مختلف روسیه به‌ویژه آموزش عالی روسیه سعی کرده‌اند تا مگر این کشور در عملکرد خود تجدیدنظر کند و جنگ را خاتمه دهد؛ اما با توجه به قدرت نظامی و سیاسی این کشور، اروپایی‌ها و به‌طور کلی غرب با این تحریم‌ها وضعیت را برای خود و همسایگانش دشوارتر و بغرنج‌تر کرده است تا حدی که بسیاری از کارشناسان، وقوع جنگ جهانی سوم را دور از ذهن نمی‌دانند. اما هرچه جلوتر می‌رویم، کارشناسان با جدیت بیشتری این موضوع را مطرح می‌کنند که غرب نباید روسیه و به‌ویژه در بخش آموزش عالی، دانشجویان و سیستم آموزشی دانشگاهی این کشور را تحریم می‌کرد. تقریبا بیشتر کشورهای طرفدار آمریکا در خلال جنگ روسیه و اوکراین، طرفدار اوکراین بودند و حمایت‌های همه‌جانبه‌ای را از این کشور انجام دادند و تمام افکار بشریت با اوکراینی‌ها همراه است. درست است که در ابتدای شروع جنگ گمانه‌زنی‌های شدیدی پیرامون احتمال شروع جنگ جهانی سوم مطرح می‌شد، اما با گذشت چندماه از آغاز جنگ، هنوز با قطعیت نمی‌توان گفت که آینده پس از این جنگ چه می‌شود. روسیه از روی نقشه جهان ناپدید نخواهد شد و هنوز هم بعد از پایان یافتن جنگ چیزی قریب به 144میلیون روسیه در همسایگی اروپا زندگی خواهند کرد. اما در این میان، کارشناسان تاکید کرده‌اند از هر منظری که به این موضوع نگاه کنید، به‌نفع غرب و اروپایی‌ها نیست که روسیه و سیستم آموزش عالی آن را به‌طور کامل کنار بگذارد. معترضانی از کشورهای غربی می‌خواهند روسیه را ازجمله دانشمندان، دانشگاهیان و دانشگاه‌های کشور تحریم کامل کنند. عده‌ای از این معترضان تحت‌عنوان مقامات آکادمیک مستقر در غرب روسیه، موافقت خود را نسبت به این موضوع اعلام کرده‌اند که پیامدهای جنگ نمی‌تواند خفیف باشد. آنها همچنین موافق بوده‌اند که موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی روسیه تحت کنترل دولت باید از دولت روسیه جدایی‌ناپذیر در نظر گرفته شوند.
غربی‌ها نباید ناخودآگاه به کرملین کمک کنند
به گزارش تایمز، کارشناسان در درخواستی که به‌تازگی مطرح کرده‌اند، از جامعه بین‌المللی خواسته‌اند تحقیقات با همکاری دانشمندان روسی را تحریم نکنند. پروژه‌هایی که نتایج آنها پیش از شروع جنگ به دست آمده است، باید به‌طور معمول منتشر شوند. چنین سیاست مشابهی هم باید درمورد مشارکت روسیه در هیات‌های تحریریه، شوراهای تحقیقاتی و سایر نهادهای جمعه اعمال شود. دانشگاهیان روسی با مواضع روشن ضدجنگ باید بتوانند به‌عنوان شخص و افرادی غیرنهادی به مشارکت ادامه دهند. همچنین موسسات تحقیقاتی و آموزش عالی غرب نباید همکاری‌های جدید یا مداوم با همکاران روسی را ممنوع کنند. بدیهی است تحقیقات در زمینه‌های مرتبط با امنیت ملی یا عمومی نمی‌تواند ادامه یابد. اما زمینه‌هایی هم مانند تحقیقات در حوزه‌های آب‌وهوایی و سلامت عمومی وجود دارد که همکاری بیشتر، خطراتی را به‌همراه دارد. علاوه‌بر این، تحقیقات با سرمایه مشترک، آن بخش از منابع مالی را مورد توجه قرار می‌دهند که در هر صورت می‌تواند برای حمایت از روسیه مورد استفاده قرار گیرد.
گرایش روسیه به هند و تقویت ظرفیت علمی
به‌دنبال تحریم‌های اعمال‌شده بر دانشگاه‌های روسیه ازسوی غرب، این‌بار روسیه به‌سمت هند سوق پیدا کرده است تا از طرق همکاری‌ها و مشارکت‌های تحقیقاتی با این کشور آسیایی، بتواند ظرفیت‌های علمی و پژوهشی خود را تقویت کند. وزیر علوم و آموزش عالی روسیه بعد از انزوای اعمال‌شده بر موسسات آموزشی و دانشگاه‌های روسیه ازسوی غرب، تقویت ظرفیت‌های داخلی را با همکاری کشورهای آسیایی در نظر گرفته است. وزیر علوم روسیه به‌تازگی در سخنرانی خود اعلام کرده است تحریم‌های غرب نه‌تنها محدودیتی را برای ما ایجاد نکرده بلکه از نظر کلی، فرصت‌های جدیدی را پیش‌روی آموزش عالی ما قرار داده است تا از نظر علمی و فناوری رشد کنیم. حتی سرمایه‌گذاری قابل‌توجه در حوزه علم و فناوری نمی‌تواند بی‌علاقگی، فساد و ناامیدی فزاینده ایجادشده میان دانشمندان نخبه‌ای را که پیش‌تر با مغزهای برتر خارج از کشور همکاری می‌کردند، کاهش دهد. به‌نظر می‌رسد مسکو به‌دنبال پذیرایی دوستانه‌تر در شرق آسیاست. هند برای چنددهه رابطه نزدیکی با روسیه داشته است بنابراین انتظار می‌رود هند دست رد به سینه روسیه نزند و از همکاری با این کشور امتناع نکند. یکی از استادان دانشگاه ملی استرالیا در این رابطه اظهار کرد با توجه به روی گرداندن غربی‌ها از ارتباط با دانشگاه‌های روسیه، چرخش به‌سمت چین و هند به آخرین راه‌حل برای مسکو تبدیل می‌شود. درواقع روسیه باید برای قوی‌تر شدن، خود را از نظر تحقیقاتی توسعه دهد.
کمک کشورهای دنیا به اوکراین
در عین حالی که بسیاری از کشورهای دنیا به‌ویژه کشورهای غربی و آمریکایی روسیه را تحریم کرده‌اند، همین کشورها روی خوشی به اوکراینی‌ها نشان داده‌اند و تسهیلاتی را برای دانشجویان، فارغ‌التحصیلان و محققان جنگ‌زده این کشور در نظر گرفته و به آنها ارائه داده‌اند. در چندماهی که از جنگ روسیه و اوکراین می‌گذرد، بسیاری از کشورها به‌رغم تحریم روسیه، خدماتی را در اختیار اوکراینی‌ها قرار داده‌اند. دانشگاه‌ها و دولت‌های مختلف دنیا تسهیلاتی را برای دانشجویان، استادان و فارغ‌التحصیلان این کشور در نظر گرفته‌اند تا بتوانند نقشی در کاهش اثرات روانی این جنگ داشته باشند.
کمک 10 میلیون پوندی انگلیس به محققان اوکراینی
دولت انگلیس به‌تازگی اعلام کرد قرار است به‌زودی بودجه مازاد 10میلیون‌پوندی را به محققان اوکراینی پرداخت کند تا به این واسطه بتواند حمایت مالی خود را از استادان و محققان در معرض خطر این کشور در جنگ روسیه و اوکراین اعمال کند. دولت انگلیس همچنین در ماه مارس، یعنی مدت کوتاهی پس از شروع جنگ بودجه‌ای 3میلیون‌پوندی را نیز به حمایت از محققان اوکراینی اختصاص داده بود. بیش از 130عضو دانشگاهی اوکراین و خانواده‌های آنها براساس این طرح وارد انگلیس خواهند شد و قرار است وضعیت حقوقی، تحقیقات و هزینه‌های زندگی آنها طی دوسال آینده ازسوی دولت این کشور مشخص شود. تاکنون 79دانشگاه انگلیسی طرح مشترکی را با دانشگاه‌های اوکراین امضا کرده‌اند تا بیش از 100طرح مشترک درازمدت و پایدار برای حمایت از موسسات آموزشی، دانشجویان و محققان اوکراینی همراهی کنند. هدف از این اقدامات، حمایت از اقتصاد و نوآوری دیجیتال در اوکراین است تا این کشور بتواند دوباره اقتصاد خود را بسازد. تحقیق و نوآوری انگلیس تحت این بسته حمایتی تاییدیه ویزای استعدادهای جهانی را برای محققان، فناوران و سایر متخصصان اوکراینی در اولویت قرار می‌دهد.
تلاش آمریکا و اروپا برای حمایت از اوکراینی‌ها
گروهی از سازمان‌های ملی آکادمی آمریکا و اروپا طرحی فعال را برای حمایت از بخش تحقیق و نوآوری اوکراین بعد از جنگ روسیه و اوکراین در برنامه خود قرار داده‌اند. این گروه تحت‌عنوان گروه G7 که جزء رهبران اقتصاد جهانی به‌شمار می‌روند، حمایت‌های خود را از این کشور جنگ‌زده اعمال می‌کنند. این طرح که 13ژوئن منتشر شد، چالش‌های پیش‌روی تحقیق و توسعه اوکراین را پذیرفته اما بازسازی تحقیق و فناوری اوکراین برای تضمین رفاه و حاکمیت بلندمدت اوکراین حیاتی است. این طرح شامل حفظ وابستگی‌های سازمانی اوکراین برای محققان است که به‌طور موقت به خارج از کشور نقل‌مکان کرده‌اند، ایجاد برنامه‌های بودجه‌ای برای تحقیقات مشترک و محققان اولیه شغلی، دسترسی به امکاناتی در خارج از کشور که مشابه موارد آسیب‌دیده یا تخریب‌شده درطول جنگ هستند و نیز ایجاد شورایی برای هماهنگی و حداکثری کردن حمایت‌ها ازجمله موارد این طرح به‌شمار می‌روند. امضاکنندگان این طرح، رهبرانی از آکادمی‌های علوم آلمان، هلند، لهستان، انگلیس، اوکراین و آمریکا و نیز فدراسیون اروپایی آکادمی علوم و علوم‌انسانی بوده‌اند.
بودجه‌های حمایتی آلمانی‌ها برای محققان اوکراینی
موسسات علمی آلمان در طرح‌های مختلفی از محققان و موسسات آموزشی اوکراین حمایت کرده‌اند. بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار تحقیقات عمومی آلمان به ادغام دانشمندان پناهنده از اوکراین در سیستم دانشگاهی آلمان کمک می‌کند. این موسسه به‌عنوان بخشی از این ابتکار به دانشگاهیان اوکراین و نیز کسانی که مجبور به ترک کار خود در روسیه هستند، حمایت مالی می‌کند. در این طرح، ترتیبات ویژه برای اقامت فارغ‌التحصیلان و تمدید کمک‌هزینه تحصیلی به محققان که در معرض تهدید جنگ هستند، حمایت‌های غیربروکراسی را ارائه دهد. این طرح برای دانشمندان روسی که به‌دلیل انتقاد از جنگ در معرض خطر هستند نیز باز و فعال است. ازسوی بنیاد «هومبولت» آلمان به محققان اوکراینی که به آلمان پناهنده شده بودند، یک پناهگاه امن داده شده بود و نیز رهبران این بنیاد در بیانیه‌ای اعلام کردند انتظار دارند در سه‌سال آینده به حدود 23میلیون یورو نیاز داشته باشند تا این طرح در دسترس همه محققان اوکراینی نیازمند قرار گیرد. از آنجایی که نیازهای مالی می‌تواند بسیار بیشتر از اینها باشد، بسته به اینکه وضعیت اوکراین چگونه پیش می‌رود، بنیاد به‌دنبال کمک‌های مالی بیشتر از بخش خصوصی است. همچنین ترتیبی داده شده تا محققان اوکراینی بتوانند در یکی از موسسات و دانشگاه‌های تحقیقاتی آلمان مشغول به‌کار شوند. قرار است بودجه‌ای 12ماهه به‌ازای ماهیانه 1500 تا 2100یورو به‌اضافه پرداختی ثابت اضافی به دانشمندان اوکراینی تعلق گیرد. علاوه‌بر این، یک بودجه حمایتی اورژانسی بالغ بر 500هزاریورو نیز برای دانشگاهیان اوکراین تعلق گرفته است.