فاطمه طاریبخش، خبرنگار: حوزه زنان و خانواده از آن دست موضوعات و مسائلی است که در سالهای اخیر بیش از گذشته مورد توجه فعالان دانشجویی قرار گرفته است به شکلی که میتوان رشد تعداد نشریات در این حوزه و افزایش کیفیت را رصد کرد. نگاهی به مطالب منتشرشده نشان از تنوع دیدگاهها و تکثر مطالبات دانشجویان دختر دانشگاههای کشور است که تلاش دارند با استفاده از فرصت نشریات دانشجویی بخشی از ماموریت مطالبهگری خود را دنبال و پیگیری کنند. در این گزارش «فرهیختگان» سراغ چهار نشریه دانشجویی در حوزه زنان رفته و درکنار صحبت از چگونگی انتشارشان از دغدغههای آنها سوال کرده است. «نشریه صداااا در دانشگاه امیرکبیر به سردبیری فرناز اینانلو و مدیرمسئولی مریم مهربان، نشریه نساء اولین نشریه تشکل جامعه اسلامی دانشجویان به سردبیری معصومه محمدزاده و مدیرمسئولی تینا حاجمحمدی، نشریه حوا در دانشگاه الزهرا به سردبیری و مدیرمسئولی نرگس عابدینی و نشریه ریحانه دانشگاه صنعتی اصفهان به سردبیری زهرا تفتی و مدیرمسئولی یونس فرزین مقدم میهمان صفحه نشریات امروز فرهیختگان هستند.»
عضو هیاتتحریریه و طراح نشریه صداااا :
هویت حقیقی یک زن را بررسی میکنیم
گاهنامه «صداااا» که به صداااای دختران امیرکبیر شهرت دارد؛ نشریهای رسمی در حوزه زنان و وابسته به انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه امیرکبیر است. نشریه صداااا برای اولین بار در سال 1394 شروع به کار کرد. درواقع نشریه صداااا اولین و تنها نشریه حوزه زنان دانشگاه امیرکبیر است. این گاهنامه در ویژهنامه بیستونهم خود که در فروردینماه 1401 منتشر شد؛ به تشریح و تبیین مسائل روز و کاربردی در حوزه زنان پرداخته است. گاهنامه صداااا در آخرین شماره خود به موضوعات مختلف با سرتیترهایی مانند گمشدهای به نام هویت، ورود خانمها ترجیحا ممنوع، ظلم در همین حوالی، زنان ابزاری یا ابزاری زنانه و ... پرداخته است.در مقاله گمشدهای به نام هویت که به بحران هویت جنسیتی در جامعه میپردازد.
این نشریه در خردادماه نیز شمارهای به نشانه اعتراض به جوسازیها به حذف عکس دختران از پوستر منتشر کرد که در آن این مساله را بررسی کرده بود و دلیل آن را انتخاب خود دختران برای نبودن عکسشان بر پوستر مطرح کرده بود.
فاطمهسادات هوشمند میرحسینی، عضو هیاتتحریریه، طراح و صفحهآرای نشریه صداااا درباره این نشریه گفت: «سال 1394 که آغاز این نشریه بود، چند دغدغه و رویکرد اصلی داشت. اول اینکه در مورد مسائل حوزه زنان چیزی که کمبود آن در جامعه احساس میشود، این است که زنان ما اسلام را مدافع حقوق خودشان نمیدانند و نظریه اسلام را نظریهای مترقی در حوزه زنان نمیدانند. درصورتیکه بهترین مدافع زنان و عقیدهای که بهصورت متعادل درباره حوزه زنان نظر داده است، اسلام است. در همین زمینه نشریه صداااا قصد داشت که نظر اسلام و امام را در مساله حوزه زنان تبیین کند. خط فمینیستی را در مساله حوزه زنان بهنوعی نقد و بررسی کند. متاسفانه امروز بهجایی رسیدیم که رویکرد فمینیست در حوزه زنان به این صورت است که خودش به اسم دفاع از حقوق زن به زن ظلم میکند و برابری که از آن صحبت میکند با هویت مردانه و زنانه سازگار نیست.»
او درباره هدفگذاری که برای این نشریه در نظر دارند اظهار کرد: «ما نسبت به نهادهای حوزه زنانی در دانشگاه مطالبه گر هستیم و بحث نقش زن در اسلام را نیز تبیین میکنیم. بحثی که درحالحاضر در دانشگاه مهم است، این است که جایگاهی به نام مشاور زنان در ریاست دانشگاه داریم که در عموم دانشگاه به آن توجهی نمیشود. شخصی را صرفا نمایشی در این جایگاه قرار میدهند که نه با دانشجویان ارتباط دارد و نه با بیرون دانشگاه، درصورتیکه اگر به این موارد توجه شود در جلساتی که در سطح دانشگاه برگزار میشود و در تمام تصمیمگیریها زنی وجود خواهد داشت که مسائل را از دید زنانه میبیند. برای مثال ساختارهای کارگاه و آزمایشگاههای ما با توجه به اینکه رشته فنی مهندسی است، به شکلی نیست که یک خانم که در این رشته تحصیل میکند بتواند در آن حضور پیدا کند. از این مسائل تا مسائلی که در سطح جامعه به وجود میآید مثل ورود بانوان به ورزشگاهها و غیره سعی میکنیم که به آن بپردازیم.»
حسینی تصریح کرد: «ما در انجمن اسلامی نشریات زیادی داریم که در حوزههای مختلف کار میکنند. در انجمن چندین سال است که گفتمانمان مردمسالاری دینی است. حوزهای که جای آن خالی است بحث حوزه زنان بود و به این نتیجه رسیدیم که بهطور تخصصی به این موضوع بپردازیم و کارگروهی نیز تشکیل دادیم که کارگاهها و سمینارهای مختلف در آن برگزار میشود.»
او درباره خط فکری نشریه مطرح کرد: «ما بیشتر در این هشتسال روی هویت زنانه کار کردیم و این هویت زنانهای که مطرح میکنیم این است که ما یک زن و مرد داریم که در انسانیت و ارزشها با هم برابرند و تفاوتی ندارند. اما تفاوتهایی از نظر زیستی و روانی دارند ما متناسب با این موضوع هویت حقیقی یک زن را بررسی میکنیم، تا ببینیم که این هویت چه نمودی در مسائل مختلف پیدا خواهد کرد. در اصل هویت زنانه در حضور اجتماعی، حضور سیاسی، حضور در خانواده و مسائل مختلف ما قائل به این نیستیم که جامعه و ساختارهای ما باید تفکیک شوند به زنان و مردان اما به این قائلیم که جنسیت اثرگذار است. در این راستا باید ساختارهای ما به این سمت برود که ارزشی برای هویت زنانه قائل شود. ما بهجای اینکه به زنان بگوییم که بالاترین قدرت، یعنی قدرت نرم در دست زنان است و برای آن ارزش قائل باشیم، معتقدیم که قدرت سخت ارزش است. و زنان باید تلاش کنند تا به این قدرت سخت برسند که اینطور نیست.» وی درباره مسائل اولویتدار این نشریه گفت: «اولویت ما این است که مسائل گوناگون در حیطههای مختلف را به عینک هویت زنانه نگاه کنیم. مسالهای که ما در این نظام داریم این است که خانواده را به زن محدود کردیم و با عنوان زن و خانواده همیشه از آن یاد میکنیم، درصورتیکه مرد نیز در نظام خانواده نقش مهمی دارد. ما این موضوعات را کمرنگ کردیم، باعث میشود نگاه به اسلام نیز تغییر کند، مثلا صداااوسیما معمولا به حوزه زن پرداخت ناقصی دارد یا الگوهایی را نشان میدهد که ابر زن را به تصویر میکشد. زنی را نشان میدهد که فرزندان زیادی دارد و همزمان نیز شاغل است و دکتری دارد. زن نیز تصور میکند که اگر اینطور نباشد زن کاملی نیست.» حسینی به برنامههای آینده نشریه اشاره و خاطرنشان کرد: «با توجه به اینکه در انجمن اسلامی دانشجویان شورای مرکزی تصمیم میگیرد که با چه روندی نشریه را ادامه دهد اما ما به هویت پرداختیم و به رویکرد و روندی رسیدهایم و اگر بچهها مایل به ادامه این روند باشند، مباحثی که در گفتوگو مطرح شد، از فضای تئوری فاصله میگیرند و به فضای عملی وارد خواهند شد.»
مدیرمسئول نشریه نسا:
دغدغه اصلیمان دغدغه جمعیت است
نشریه نسا جامعه اسلامی دانشجویان اولین شمارهاش در اسفندماه سال 1400 منتشر شد و دومین شمارهاش نیز تا پایان خردادماه منتشر خواهد شد. این نشریه با توجه به اینکه واحد خواهران جامعه اسلامی دانشجویان در چندسال اخیر به حوزه زنان ورود کرده بود، شروع به کار کرد. نشریه نسا در چهار بخش به حوزه زنان پرداخته و شامل بخشهای تحلیلی- تبیینی، مصاحبه، اجتماعی و رسانه فرهنگی میشود. این نشریه در اولین شماره خود به واکاوی مساله زن پرداخته است. نشریه نسا با توجه به اینکه رسانه توجهی درباره وضعیت زنان در ایران سیاهنمایی میکنند و بهگونهای به آن میپردازند که زنان در ایران از کوچکترین حقوق خود محروم هستند. در دومین موضوعی که در این نشریه درج شده، به فعالیت زنان در گذر تاریخ از دوران مشروطه تا انقلاب و جنگ هشتساله پرداخته است. در ادامه هم معرفی کوتاهی از واحد خواهران اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان و چرایی تشکیل آن آورده است.
تینا حاجمحمدی، مدیرمسئول نشریه نسا درباره شکلگیری این نشریه و اهداف آن گفت: «اتحادیه جامعه اسلامی سالهای زیادی در حوزه زنان و بحث خانواده فعالیت داشت. بحث نشریه موضوعی بود که نیاز آن حس شد. اولین شماره نشریه اسفندماه منتشر شد. دو هدف برای ایجاد نشریه داشتیم؛ اول اینکه تخصصیتر در حوزه زنان صحبت کنیم و بستری برای دانشجویانی باشد که در نشریه عضو هیات تحریریه هستند. این موضوع بستری برای بیان نظرات دانشجویی است و اینکه باعث شکلگیری گفتمان حوزه زنان بین دانشجویان میشود. دومین هدف نشریه این است که توسط نشریه، پیگیر فعالیتهایی که در این حوزه انجام میدهیم باشیم و مسیری نیز مشخص کردیم.»
او با بیان اهمیت فرهنگسازی و شکلگیری اهمیت ازدواج در ذهن جوانان، اظهار داشت: «قطعا اگر فرهنگسازی صورت بگیرد، بعدها کسانی که مادر میشوند و ازدواج میکنند اهمیت این موضوعات را راحتتر درک میکنند. درواقع اعضای تشکلها به این حوزه ورود کردند و در حوزههای مختلف ازجمله حضور اجتماعی نقش پررنگی داشتند. ما در نشریه اول بهتمامی این موضوعات پرداختیم. در این راستا که مطالب را قشر گستردهتری بخوانند و محتواسازی و اثرگذاری اجتماعی صورت بگیرد، باید از رسانه استفاده کنیم. برای ما بسیار اهمیت داشت که این رسانه به سبک جدیدی باشد تا بتوانیم در قالب یک محتوا و طرح متفاوتی به مخاطب نمایش دهیم به همین خاطر صفحهای در اینستاگرام نیز راهاندازی کردیم.»
حاجمحمدی در ادامه در باره خط فکری این نشریه افزود: «بحث گفتمانی که ما داریم این است که وقتی الگویی برای خانمها عنوان میکنیم، چه ویژگیهایی برای الگوپردازی داریم. هر زنی بسته به شرایطی که دارد و اینکه چه امکانات و پتانسیلی دارد، باید بتواند فعالیت داشته باشد. یک زن میتواند علاوهبر اینکه در خانواده همسر و مادر است، نقش پررنگی در حضور اجتماعی داشته باشد. هم میتواند شاغل بوده و در اجتماع کنشگر باشد. اما اینکه رابطه و نسبت این موارد با هم چطور است، اهمیت دارد. الگویی که ما میسازیم باید الگویی پویا باشد. ما صرفا مباحث را حول زنان مطرح نمیکنیم و بر این عقیدهایم که زنان و مردان در کنار یکدیگر تکمیلکننده خانواده هستند.»
مدیرمسئول نشریه نسا درباره دغدغههای این نشریه و برنامههای آتی آن عنوان کرد: «دغدغه اصلی ما بحث جمعیت است و ما در هر جلسه و مطالبهای تبیین کردیم که مساله موردنظر تا چه حد روی بحث جمعیت و فرزندآوری تاثیر میگذارد. براساس همین موضوع باید به دیدگاه درستی در حوزه جمعیت برسیم. برخلاف اینکه همه در مورد جوانی جمعیت صحبت میکنند و تبدیل به کلیشه شده است؛ نشریه ما دیدی کارشناسی و دقیق و همراه با راهکار اجرایی به این موضوع دارد. ما در قشر جوان مساله ازدواج را داریم و ازدواج زمینه فرزندآوری است و این مسالهای است که دغدغه بسیاری از جوانان است که در شماره بعدی به این موضوع خواهیم پرداخت. درنهایت نیز به بحث جمعیت میرسیم که ابعاد مختلفی از آن را بررسی میکنیم.»
سردبیر نشریه ریحانه:
به دنبال تکمیل پازل هویتی زن در خانواده و الگوها هستیم
نشریه ریحانه شماره ششم خود را در اردیبهشتماه 1401 منتشر کرد. این نشریه فرهنگی- اجتماعی در شماره آخر خود به جنبش و فعالیتهای زنان در تاریخ، معرفی کتاب سرکار علیه، مصاحبه با هاجر صفائیه مسئول واحد خواهران تاریخ شفاهی اصفهان و نگاهی بر سیره زندگی حضرت فاطمه در زمان ازدواج پرداخته است. زهرا تفتی، سردبیر نشریه ریحانه درباره اولویتهای این نشریه در حوزه زنان گفت: «من بسیار درباره این موضوع فکر کردم که بتوانم به درستی دغدغهمند شوم و اینکه چرا باید مساله زن مساله مهمی باشد. درنهایت با این مورد مواجه شدم که همیشه برای اینکه بتوان مسالهای را پیدا کرد، باید به عقب بازگشت. ما در دنیا دو نگاه توحیدی و تمدن غرب بیشتر نداریم. انقلاب اسلامی به دنبال تمدن اسلامی و جا انداختن الگوی اسلامی از انسان است و تفکر غرب به دنبال تفکر اومانیسمی است. در این تفکر زنها ابزار مادی خوبی بهشمار میروند.» او درباره نحوه رویکرد غرب در گسترش این نگاه اظهار کرد: «برای اینکه این تفکر را گسترش دهد به خوبی از ابزاری به نام زن و خانواده استفاده میکند. نظریاتی که در غرب نیز گفته میشود مستقیم یا غیرمستقیم خانواده را متلاشی میکند. مهمترین نکته این نظریات نیز زن است و تمامی نظریهپردازان بزرگ غرب خانواده را با نظریاتشان در معرض خطر قرار دادهاند. میدانیم که رکن مهم خانواده نیز زن است. عرصه تقابل تمدن اسلامی و اسلام و دیدگاه توحیدی با دیدیگاه غربی را در حوزههای مختلف مثل زن و خانواده میتوان دنبال کرد.» وی درمورد نحوه انتخاب موضوعات نشریه بیان کرد: «دغدغه ما این است که یکسری موضوعاتی در جامعه به وجود آمده است که ممکن است اصل دغدغه زنان نباشد و یک نشریه نمیتواند به آن نپردازد. ما بهعنوان یک دانشجو درباره چنین مسائلی دیدگاه و تحلیلی داریم و موضوعاتی نیز وجود دارد که در سطح جامعه نیست اما باید باشد. این مورد یکی از اهدافی است که در انتخاب موضوعات آن را درنظر میگیریم. به موضوعاتی که در جامعه در حوزه زنان وجود دارد، توجه میکنیم و اگر دانشجویی از این موضوع استقبال کند به آن میپردازیم و آن را تحلیل میکنیم. همانطور که در دو شماره آخر نیز چنینی موضوعاتی را بررسی کردیم. دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که چه مسئولی مهم است و چه تفکراتی باید در جامعه وجود داشته باشد که در اثر بیتوجهی این مسائل فرعی شدند. نگاهی نیز بر الگوپردازی و الگوها در مقالات خواهیم داشت.» تفتی درباره خط فکری که این نشریه در پیش گرفته است اضافه کرد: «در خط اصلی نشریه بیشتر بحث هویتی است و هر گوشه از زن را که به آن بپردازیم گویا به گوشهای از پازل هویتی او میپردازیم و خط فکری نشریه نیز به دنیال تکمیل این پازل هویتی چه در خانواده و چه در پیروی از الگوهاست.
مدیرمسئول و سردبیر نشریه حوا:
حوا به دنبال ارائه الگویی از زن مسلمان است
نشریه دانشجویی حوا از سال 1396 و در دانشگاه الزهرا شروع به کار کرد. این نشریه از دیگر نشریههای فعال در این حوزه است که زیرنظر انجمن اسلامی دانشجویان این دانشگاه منتشر میشود. این نشریه در 3 سرویس اجتماعی، فقهی حقوقی و فیزیولوژی مطالب خود را منتشر میکند که در آخرین فصلنامه خود که در زمستان 1400 منتشر شد به بررسی مانند بردهداری نوین زنان در دنیای امروز، آزادی عقیده شعارگونه در غرب و... پرداخته است.
نرگس عابدینی، مدیرمسئول و سردبیر نشریه حوا، درباره نشریه و اهداف آن گفت: «نشریه حوا اهدافی که برای این نشریه داشتیم شامل بررسی مسائل حوزه زنان با رویکرد جامعهشناسی، حقوقی و روانشناختی و تحلیل رخدادهایی که در مسائل اجتماعی برای زنان پیش میآید، پاسخ به شبهات فقهی و حقوقی در حوزه زنان، بررسی و شناسایی مطالبات حوزه زنان در سطح کشوری یا منطقهای، آشنایی دانشجویان با رسانههایی که در این حوزه وجود دارد، میشود. سعی کردیم که بخشی از نشریه نیز مختص پایاننامهها و مقالاتی که در حوزه زنان و خانواده است، باشد. یعنی ما سیر تاریخی و نقشآفرینیهای تاریخی زنان را تبیین و تشریح و همچنین الگوی تراز بانوی مسلمان و اندیشمند را معرفی میکنیم. بانوانی که موفق و نمونه هستند را نیز در نشریه معرفی میکنیم.»
او درباره تغییر روند نشریه طی این مدت بیان کرد: «ابتدا روند نشریه به این صورت بود که موضوع کلی انتخاب و پیرامون آن یادداشتهایی نوشته میشد. اما از شماره 8 نشریه به بعد سعی کردیم که نظمی به نشریه بدهیم و نشریه سرویسبندی شد و سعی کردیم که از جنبه جامعهشناسی، فرهنگی، فیزیولوژیکی، حقوقی نشریه را طبقهبندی کنیم و موضوع کلی انتخاب شده را در سرویسهای مختلف از همان دیدگاه بررسی کنیم.»
عابدینی خط فکری نشریه را اینطور تشریح کرد و گفت: «خط فکری که ما به دنبال آن هستیم این است که یک الگویی از بانوی مسلمان ارائه دهیم. این الگو در زمینههای شغلی، تحصیلی و اجتماعی درنظر گرفته میشود و نگاهمان براساس ارزشهای ملی و مذهبی کشور است.»
او با تاکید بر اینکه در این نشریه موضوعات مختلفی را مورد بررسی قرار دادهاند، اظهار داشت: «موضوعات و مسائل مختلفی مانند خشونت خانگی، دخترانگی، اشتغال زنان، خانهداری، مادر بودن و... در نشریه مورد بررسی قرار میگیرد. ما سعی کردیم که معرفی کتاب نیز درباره این موضوعات داشته باشیم. با زنانی مصاحبه میکردیم که با الگوی بانوی مسلمان توانسته بودند به موفقیت برسند. از طریق این مصاحبه نیز الگویی برای دختران دانشجو تعریف کردیم و در ادامه نیز برای عموم بانوان این الگو را تشریح کردیم. امسال نشریه حوا دومین نشریه برتر دانشجویان کشور شد و امیدواریم این روند را ادامه دهیم و قدم موثری در این حوزه برداریم.»
سردبیر نشریه از تولید پادکستی در حوزه زنان خبر داد و اضافه کرد: «در ادامه روند نشریه تغییراتی برای مخاطبان خواهیم داشت. بهعنوان مثال پادکستی منتشر خواهیم کرد یا بیشتر روی مسائل حقوقی که از دغدغههای مهم حوزه زنان در کشور است، بررسیهایی انجام خواهیم داد. این مسائل نیاز واقعی جامعه است و باید به صورت حقوقی فقهی به آن پاسخ دهیم و خلأهایی که در این زمینهها وجود دارد رفع شود. قصد ما این است که در شمارههای بعدی نشریه این دغدغهها را از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار دهیم.»