سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی، اولین پارک غیردولتی است که تلاش دارد با استفاده از ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های عظیم دانشگاه برای رشد و توسعه مهارت‌افزایی دانش‌محور و اقتصاد دانش‌بنیان موثر فعالیت کند. مسئولان دانشگاه در این پارک می‌خواهند با گسترش فعالیت‌های حرفه‌ای، بستری مناسب برای هم‌افزایی علمی جامعه دانشگاهی در حوزه فناوری و بهره‌برداری بیشتر از توان علمی اساتید دانشگاهی، در جهت پیشبرد اهداف دانشگاه‌های نسل سوم فراهم کنند. آن‌طور که محمدجواد صدری‌مهر، رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی به «فرهیختگان» گفته این پارک در گام دوم دانشگاه چند اقدام را در دستورکار خود قرار داده است. تاسیس پردیس پارک علم و فناوری در استان‌های دانشگاه آزاد، تناسب بین فعالیت‌های فناورانه هر استان و آمایش فناوری و توسعه فیزیکی پارک علم و فناوری دانشگاه سه اقدام مهمی است که در پارک علم و فناوری دنبال می‌شود.
تاسیس پردیس در استان‌های دانشگاه آزاد
رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «در پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد با پیگیری دکتر طهرانچی رئیس این دانشگاه و با تفاهمی که با وزارت علوم صورت گرفت، تاسیس پردیس‌ها در استان‌های دانشگاه در دستورکار قرار گرفت. این پردیس‌ها شامل استان‌هایی می‌شود که استانداردهای خاصی را داشته باشند.»
او درخصوص استانداردها تصریح کرد: «این استانداردها معادل 50 درصد یک پارک علم و فناوری در حال توسعه خواهد بود. این توافقی است که با وزارت علوم انجام شده و حالا طبق این توافق کار خود را آغاز کردیم.»
استانداردهای کالبدی و مفهومی استان‌ها برای ایجاد پردیس بررسی می‌شود
رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه استانداردهای همه استان‌ها برای ایجاد پردیس پارک علم و فناوری بررسی خواهد شد، ادامه داد: «استان‌هایی که این استانداردها را دارند به‌زودی پردیس‌های علم و فناوری دانشگاه آزاد در آنها ایجاد خواهد شد. استان‌هایی که این استانداردها را ندارند نیز باید تلاش کنند تا بتوانند ظرف یک تا دوسال به این استانداردها برسند.»
او در توضیح بیشتر گفت: «بخشی از این استانداردها، مربوط به فضایی خواهد بود که قرار است به این پردیس‌ها اختصاص پیدا کند که شامل مشخصات مساحت زمین، مساحت ساختمان و ... است که به‌عنوان استانداردهای کالبدی پارک‌ها در نظر گرفته می‌شود. اما مهم‌ترین بخش این استانداردها با عنوان استانداردهای مفهومی و فنی شناخته می‌شود.»
راه‌اندازی پردیس‌ها از 6 استان آغاز می‌شود
او تصریح کرد: «به عبارت بهتر اگر هر استانی معادل 50 درصد یک پارک علم و فناوری در حال توسعه، هسته‌ها، شرکت و واحدهای فناور قابل‌قبول را داشته باشد به آن استان مجوز پردیس پارک علم و فناوری اختصاص داده می‌شود.»
رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در پاسخ به این سوال که چند استان در دانشگاه این استانداردها را دارند، گفت: «کیفیت واحدها باید مجددا احصا شود و مورد تایید وزارت علوم نیز قرار بگیرد اما با توجه به آنچه در رویداد عصر ملی امید شاهد آن بودیم، به نظر می‌رسد بتوانیم کار خود را برای راه‌اندازی این پردیس‌ها از 6 استان آغاز کنیم و امیدوارم استان‌های دیگر نیز خود را به این استانداردها نزدیک کنند.»
اصفهان میزبان نخستین پردیس استانی علم و فناوری
به گفته او تا زمانی که وزارت علوم درخصوص استان‌ها کارشناسی نکرده، نمی‌توان نام آنها را اعلام کرد اما استان اصفهان اولین استانی خواهد بود که پردیس پارک علم و فناوری در آن تاسیس خواهد شد. صدری‌مهر تاکید کرد: «با این اقدام یک رقابت برای رسیدن به استانداردهای قابل‌قبول برای تاسیس پارک علم و فناوری و اخذ مجوز پردیس شکل می‌گیرد.» یکی از استان‌هایی که راه‌اندازی پارک علم و فناوری پیش از این در آن کلید خورده، استان تهران است. پیش از این نیز در استان تهران پردیس وجود داشته اما به گفته صدری‌مهر بعد از استان تهران، اصفهان اولین استان برای تاسیس این پارک‌ها خواهد بود اما در استان تهران تاسیس پارک علم و فناوری واحد اسلامشهر نیز آغاز شده است.
رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه درخصوص تفاهم‌نامه راه‌اندازی پردیس پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد واحد اسلامشهر که به‌تازگی منعقد شده است نیز توضیح داد: «در واحد اسلامشهر یک مرکز نوآوری به مساحت هفت‌هکتار وجود دارد که تعداد زیادی کارگاه، آزمایشگاه و سوله در آن مستقرند. درحال‌حاضر نزدیک به 30 واحد فناور در این مرکز نوآوری فعالیت می‌کنند. با توافقی که با آقامیری رئیس دانشگاه آزاد استان تهران و زارعی رئیس واحد اسلامشهر انجام شد، تصمیم گرفتیم این مجموعه به‌عنوان یکی از پردیس‌های پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد در نظر گرفته شود.»
تاسیس پردیس پارک علم و فناوری واحد اسلامشهر در فضایی به مساحت 7 هکتار
به گفته او پردیس پارک علم و فناوری واحد اسلامشهر در فضایی به مساحت هفت‌هکتار در شهرستان اسلامشهر واقع‌شده که دارای 9 هزار مترمربع فضای مسقف شامل 44 آزمایشگاه و 43 کارگاه است که در آن بیش از 40 شرکت دانش‌بنیان، واحد فناور و هسته فناور و بیش از 10 گروه و هسته پژوهشی مستقر و درحال فعالیت هستند.
او در ادامه تصریح کرد: «این پردیس در چند موضوع ازجمله فناوری‌های حوزه سلامت، ماشین‌سازی و... به‌عنوان یک پردیس تخصصی فعالیت خواهد کرد. در نمایشگاه رویداد عصر ملی امید نیز مراسم افتتاح این پردیس انجام شد و از این پس قسمت عمده‌ای از فضاهای شرکت‌های فناور پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد به پردیس اسلامشهر منتقل می‌شود.»
حیرت سفیران کشورها از وسعت اکوسیستم فناوری ایران و دانشگاه آزاد
رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص اقداماتی که در غرفه پارک علم و فناوری در رویداد عصر ملی امید صورت گرفته نیز صحبت به میان آورد و اظهار کرد: «در رویداد عصر ملی امید در پارک علم و فناوری حدود 50 ملاقات صورت گرفت. بخشی از این ملاقات‌ها، دیدار با سفیران کشورهای مختلف اروپایی بود که از اتفاقات این نمایشگاه حیرت زده بودند و انتظار این وسعت و توسعه را در اکوسیستم فناوری ایران و دانشگاه آزاد نداشتند.»
صدری‌مهر عنوان کرد: «به غیر از دیدار با سفیران، اتاق‌های بازرگانی مشترک نیز تشکیل شد که تعدادی از اتفاق‌های بازرگانی خوب در این رویداد شرکت کردند. هرکدام از این اتاق‌ها یک پنل تخصصی فرصت‌های مشترک فناوری و سرمایه‌گذاری بین دو کشور را در محل جلسات پارک برگزار کردند. شاخص‌ترین این اتاق‌ها، اتاق بازرگانی آلمان و استرالیا بود که پنل‌های تخصصی خوبی را برگزار کردند، همچنین با مدیران عامل بانک‌ها نیز جلساتی را برگزار کردیم.»
ریل‌گذاری برای تجاری‌سازی محصولات فناورانه
او در ادامه تاکید کرد: «خوشبختانه از تمام توان‌مان برای کمک به تجاری‌سازی محصولات فناورانه دانشگاه و ریل‌گذاری این تجاری‌سازی در آینده استفاده کردیم.»
او درخصوص مهم‌ترین برنامه‌های پارک علم و فناوری دانشگاه در گام دوم دانشگاه آزاد اسلامی نیز صحبت به میان آورد و گفت: «چند برنامه را دنبال خواهیم کرد؛ ایجاد تناسب بین فعالیت‌های فناورانه استان‌ها و صنایع منطقه‌ای اقدامی است که در دستورکارمان است. به عبارت بهتر آمایش و فناوری هر استانی احصا شده و بر اساس آن آمایش عمل کند. به‌طورمثال اگر قرار است استان مرکزی کار فناوری انجام دهد، در این استان موضوعات فناورانه خاص خود آن استان وجود دارد. در برخی مراکز استان مرکزی، کشاورزی و باغداری دنبال می‌شود یا در واحد محلات موضوع گل و برخی دیگر از واحدهای استان مرکزی موضوع معادن و سنگ‌های ساختمانی و تزئینی را وجود دارد.»
تناسب بین فعالیت‌های فناورانه هر استان و آمایش فناوری
او تاکید کرد: «بنابراین باید تناسبی بین فعالیت‌های فناورانه هر استان و آمایش فناوری در استان برقرار شود. این اقدام باعث می‌شود شرکت‌های فناور در بدو فعالیت خود، کنار صنایع منطقه خود قرار بگیرند. این اقدام یکی از بحث‌های جدی دانشگاه در حوزه پارک علم و فناوری در گام دوم خود است.»
صدری‌مهر درخصوص جزئیات این اقدام گفت: «یکی از مشکلاتی که در حوزه زیست‌بوم فناوری وجود دارد، این است که در بسیاری از مواقع دانشجویان روی ایده‌ها و استارتاپ‌هایی کار می‌کنند که هرچند برای آنها با زحماتی همراه است اما این زحمات در انتها نتیجه نداده و به بازار نمی‌رسد.»
او درخصوص علت نرسیدن زحمات دانشجویان به بازار نیز اظهار کرد: «دانشجویان در شروع کار، نیاز بازار را ندیده‌اند. وقتی هر واحد دانشگاهی در حوزه آمایش صنعت خود فعالیت کند، چند ویژگی دنبال می‌شود. اولین ویژگی این است که آن واحد، در یک بازار بالقوه فعالیت می‌کند. درواقع صنعت گردش مالی قوی و نیازهایی دارد؛ وقتی یک واحد به طور مثال استان مرکزی در بدو فعالیت خود نیازهای صنعت معدن را در نظر گرفته و با نگاه افرادی که در صنعت معدن فعال هستند ایده‌ای را انتخاب و آن ایده را پرورش دهد، یعنی از همان ابتدا بازار آماده‌ای را برای خود انتخاب کرده است.»
او اضافه کرد: «در چنین شرایطی کارها از ابتدا با هدایت صنعت پیش رفته و اقدامی صورت می‌گیرد که موردنیاز صنعت بوده و بازار آن نیز آماده است. دومین ویژگی نیز آن است که اقدامات حوزه نوآوری از کارهای ذهنی و ایده‌آل‌گرایانه خارج و وارد فضای عینی می‌شود. درواقع در فضای صنعت در منطقه همه‌چیز عینی بوده و نیازها و درخواست‌های صنعت مشخص است. امروز وقتی وارد پارک‌های علم و فناوری می‌شوید غالبا با اپلیکیشن‌های شبیه هم مواجه می‌شوید.»
رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در تشریح علت این اتفاق تصریح کرد: «فناور یا نوآور در فضای ذهنی خود حرکت می‌کند. وقتی فرد فناور یا نوآور از فضای ذهنی خود خارج شود و در فضای صنعت حرکت کند، باعث می‌شود محصول او کاملا قابل‌ارائه به بازار باشد و صنعت روی این محصول سرمایه‌گذاری می‌کند چون موردنیاز اوست.»
صدری‌مهر با ذکر مثالی توضیح داد: «در حال حاضر استارتاپ‌های زیادی را می‌بینید که مشکل جذب سرمایه دارند. این موضوع را بگذارید کنار جلساتی که به طور مثال دو هفته پیش با یک صنعت برای یک نیاز داشتیم. وقتی بحث بر سر قیمت شد شرکت فناور یک قیمت را اعلام و صنعت نیز اعلام کرد که هر روزی که محصول زودتر به او برسد موضوع قیمت را ملاک قرار نمی‌دهد و نیازمند آن است که محصول زودتر به او برسد.» او ادامه داد: «بنابراین وقتی صحبت از نیاز واقعی صنعت می‌شود، دیگر بحث تامین سرمایه مطرح نیست. وقتی کنار آمایش منطقه قرار می‌گیریم باید نیاز صنعت را دیده و متناسب با نیازهای واقعی راه‌حل‌های واقعی تعریف کنیم. این ویژگی متناسب بودن فعالیت‌های فناورانه در هر منطقه با آمایش آن منطقه است.»
توسعه بازار را در سطح داخلی و بین‌المللی دنبال می‌کنیم
رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی درباره دیگر اقدام در گام دوم دانشگاه نیز توضیح داد: «بحث توسعه بازار یکی‌دیگر از اقدامات‌مان خواهد بود. یعنی هم توسعه بازار داخلی و هم توسعه بازار بین‌المللی دنبال می‌شود. در موضوع توسعه بازار بین‌المللی با استفاده از شبکه دولتی و حاکمیتی خود، حضور جدی به بازار بین‌المللی را دنبال خواهیم کرد که حضور سفرا و اتاق‌های بازرگانی در پاویون پارک علم‌وفناوری در این نمایشگاه نشانه‌ای از همین حرکت بود.»
استقرار پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد در منطقه گرمدره تا 2 سال آینده
صدری‌مهر درخصوص اقدام سوم در پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در گام دوم فعالیت‌های دانشگاه خاطرنشان کرد: «توسعه فیزیکی پارک علم‌وفناوری دانشگاه اقدام سومی است که دنبال خواهیم کرد. مهم‌ترین کاری که انجام می‌شود بحث انتقال پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد به زمینی 100 هکتاری در منطقه گرمدره است. مجوزهای این انتقال اخذ شده و عملیات عمرانی آن درحال آغاز شدن است و به امید خدا تا آخر سال 1401، قسمت‌های اداری به نتبجه اولیه خواهد رسید و واگذاری زمین‌ها به شرکت‌ها به‌تدریج آغاز می‌شود.» او افزود: «پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد به صورت کامل طی دو سال آینده در منطقه گرمدره مستقر خواهد شد.»
ایجاد پردیس‌های پارک علم و فناوری در استان تهران
او با بیان اینکه ایجاد پردیس‌هایی در استان تهران اقدام دیگری است که در دستورکارمان قرار گرفته، تصریح کرد: «پردیس اسلامشهر و پردیس دماوند ازجمله این پردیس‌هاست. همچنین توسعه پردیس‌های استانی همانطور که پیش از این گفتم اقدام دیگری است که کلید خورده است. هر استانی که به استانداردهای فیزیکی و فناورانه خود برسد مجوز پردیس پارک علم‌وفناوری را خواهد گرفت.» رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص تعامل با سایر پارک‌های علم و فناوری دانشگاه‌های بزرگ نیز توضیح داد: «با پارک علم‌وفناوری پردیس تعامل و ارتباط خوبی برقرار است. واحد علم و فناوری دانشگاه آزاد کنار پارک علم و فناوری پردیس مشغول به فعالیت است و ما در واحد علم و فناوری شهر پردیس که چسبیده به پارک علم و فناوری پردیس است به طور خاص قسمت‌های عمده‌ای از نیازهای آموزشی پارک علم و فناوری پردیس را تامین می‌کنیم.» صدری‌مهر خاطرنشان کرد: «افشاری رئیس واحد علوم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی در تلاش هستند که عناوین و سرفصل‌های درسی را تغییر داده و سیلابس‌هایی تدریس شود که متناسب با نیاز فناوران و شرکت‌های دانش‌بنیان خواهد بود.» او در ادامه بیان کرد: «به طوری جدی علاقه‌مند به همکاری با سایر پارک‌ها هستیم. به هرحال یک پارک استانی در هر استان استقرار دارد که نیازهای استان را می‌شناسد و با هم‌افزایی دانشگاه آزاد و پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد با پارک‌های استانی حتما اتفاقات بزرگ‌تری خواهد افتاد.»
رمز مهم زیست‌بوم فناوری هم‌افزایی است
او با تاکید بر اینکه رمز مهم زیست‌بوم فناوری هم‌افزایی است گفت: «این هم‌افزایی منافع را چند‌برابر می‌کند. در همه استان‌ها هم در آمایش فناوری و هم فعالیت‌های فناورانه شرکت‌ها چه در جاهایی که پردیس خواهیم داشت و چه جاهایی که نداریم، پارک‌های استانی در آینده خواهیم داشت. البته در حال حاضر نیز در بسیاری از استان‌ها پارک‌های استانی و در سفرهای استانی حتما ملاقات‌هایی با مسئولان پارک علم و فناوری خواهیم داشت.»
رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی عنوان کرد: «با پارک‌های علم و فناوری استان و با معاونت فناوری وزارت علوم ارتباط بسیار تنگانگ و موثری داریم.»
حضور 61 شرکت دانش‌بنیان در پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد
صدری‌مهر با بیان اینکه در پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی 61 شرکت دانش‌بنیان حضور دارند اضافه کرد: «البته در مورد دانش‌بنیانی باید گفت که به علت روال سخت دانش‌بنیانی و وقتی یک شرکتی با عنوان شرکت فناور در پارک علم‌وفناوری تلقی می‌شود، تسهیلات و معافیت‌هایی این شرکت‌ها دارند. بسیاری از شرکت‌هایی که داخل شبکه پارک‌های کشور هستند برای دانش‌بنیانی اقدام نمی‌کنند، چون روال سختی است و مجوز فناوری که روسای پارک علم‌وفناوری ارائه می‌کنند معافیت‌ها و تسهیلاتی نزدیک به شرکت‌های دانش‌بنیان اعطا می‌کند. برای همین به بسیاری از شرکت‌های فناور مستقر در پارک‌ها مجوز دانش‌بنیانی اعطا نمی‌شود و به همین دلیل تعداد شرکت دانش‌بنیان ملاک خوبی برای سنجش قدرت یا ضعف یک پارک محسوب نمی‌شود.»