زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی نقش مهمی را ریل‌گذاری برای ماموریت‌گرا کردن و همچنین تدوین اسناد بالادستی این دانشگاه برعهده داشته است. موضوعی که باعث شد واحدهای مختلف این دانشگاه در رویداد عصر امید به ارائه محصولات و فناوری‌هایی بپردازند که تا حد زیادی برگرفته از چالش‌های منطقه‌ای بوده است. سعید آزادیان، دبیر این شورا نیز در رویداد عصر امید میهمان غرفه «فرهیختگان» بود و از تاثیر برگزاری این رویداد و مسیر پیش‌روی دانشگاه آزاد اسلامی گفت که در ادامه می‌خوانید.
یکی از بخش‌های اصلی رویداد عصر امید، غرفه این شورا بود که در آن نتیجه آمایش استان‌ها به نمایش گذاشته بود، بازخوردهایی را که از این غرفه گرفته، چطور ارزیابی می‌کنید؟
یکی از بحث‌های مهمی که نمایشگاه رویداد عصر امید هدف‌گذاری شده بود، نگاه تحولی به همه ساحت‌هایی است که در حوزه آموزش عالی باید به آن توجه شود و در دانشگاه آزاد اسلامی در دو و سه‌سال اخیر به‌صورت جدی نسبت به این حوزه‌ها هدف‌گذاری شده است. به‌طوری‌که دبیرخانه پایش آزاد راه‌اندازی شد که به ذات اتفاق مهمی است که در درون روند تحولی دانشگاه آزاد می‌تواند نقش جدی را ایفا کند. سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی که در چندماه اخیر تدوین شد، کار جدی‌ای بود؛ چراکه آموزش عالی در 40 سال گذشته، به‌نظر می‌رسد که در سر جای خود قرار نداشته و شاهد مثال آن اینکه صنعت فولاد در بیابان که کمبود آب وجود دارد، برپا کردیم. دلیلش هم این است که نظام تصمیم‌گیری به‌جای اینکه یک نظام نخبگانی باشد، یک نظام سیاسی است و ما را به اینجا رسانده است. قطعا اگر فولاد در دامغان دایر می‌شود، در چندسال آینده، صنعت پسته که سال‌های سال است در این منطقه بود، دچار خدشه خواهد شد. در چنین شرایطی سوال این است که ما به‌عنوان دانشگاه و حوزه آموزش عالی باید چه نقشی را ایفا می‌کردیم؟
نگاهی که در دوسال اخیر به‌صورت جدی برای بسترسازی در راستای تحول در دانشگاه آزاد شکل‌گرفته، این بود که ما در وهله اول ظرفیت‌های خود و محیط پیرامونی را تحت‌عنوان آمایش شناسایی کرده و بعد ظرفیت‌های تمام واحدهای خودمان را مبتنی بر این اقتضائات بازمهندسی کنیم. این اتفاق سال گذشته به همت همه واحدها در کشور انجام شد، یعنی اعضای هیات‌علمی دانشگاه در تهیه اطلس آمایش نقش داشتند و این اطلس بحث مهمی است؛ چراکه هم توانستیم به‌صورت تجمیع شده ظرفیت‌های درون دانشگاه را احصا و هم فرصت‌های پیرامونی را شناسایی کنیم.
بسیاری از مراجعه‌کنندگان در حوزه آموزش عالی وقتی سراغ دفتر گسترش می‌آیند تنها به‌دنبال رشته هستند و کمتر می‌بینیم کسی بیاید و بگوید ما که باید با توجه به اقتضای منطقه‌شان، رشته تحصیلی داشته باشیم. البته این منطق در مرحله اول در بحث آمایش تحقق پیدا کرد. در گام دوم به دنبال آن بودیم که بتوانیم تقسیم‌بندی جدیدی را برای دانشگاه آزاد در نظام آموزش عالی پیشنهاد دهیم. در همین راستا مولفه ناحیه‌بندی را همزمان با تدوین اطلس آمایش کار جلو بردیم و امروز در کشور 91 ناحیه آموزشی و اقتضایی داریم. در این ناحیه‌ها ناظر بر ظرفیت‌های دانشگاهی و فرصت‌های محیطی، اقتصادی و فرهنگی کارها را دنبال می‌کنیم. این تقسیم‌بندی بسیار مهم است، به‌طور مثال اگر در استان هرمزگان بخش اقتصاد دریا و کشاورزی را داریم و قطعا نمی‌توان یک‌نسخه برای کل استان هرمزگان تجویز کرد. از این رو در استان‌های مختلف ناظر بر ظرفیت‌ها، ناحیه‌بندی را انجام دهیم.
بازخوردها از ناحیه‌بندی صورت‌گرفته از سوی دانشگاه آزاد اسلامی در رویداد عصر امید چطور بود؟
در بازدیدهایی که از رویداد عصر امید صورت گرفت، متوجه شدیم که ناحیه‌بندی در استان‌ها موردتوجه قرار گرفته و دلیلش هم این است که اگر بخواهیم اسناد بالادستی در بخش‌های مختلف را اجرایی کنیم، در وهله اول باید بدانیم این سند در کجا و با چه ظرفیتی باید محقق شود و گام سومی که بعد از ناحیه‌بندی صورت گرفت، بازمهندسی ماموریت ها در کشور است و این گام بسیار حائز اهمیت بوده و مبتنی بر سند تحول کار را دنبال می‌کنیم.
بسته اول سند تحول را که ارتقا و کارآمدی دوره‌های تحصیلی است، هدف‌گذاری کرده و اگر نظام‌نامه اجرایی سند تحول را ملاحظه کنید، می‌بینید که دوبال برای آن یعنی زمینه آمایش و اقدامات را باید براساس آن دنبال کنیم. این مدل در حوزه آموزش عالی و برخورد با ظرفیت‌های این حوزه و محوریت قرار گرفتن آموزش عالی در متن توسعه استان پیام اصلی است که دنبال شده است.
در بازدیدهای مختلفی که در رویداد عصر امید داشتیم همه اذعان کردند گامی که دانشگاه آزاد اسلامی برداشته در حوزه آموزش عالی نظیر ندارد، البته ما نیز موانعی در این مسیر داریم و در روند توسعه، مشکلات جدی داریم و امیدواریم با طرح ماموریت گرایی آمایش‌محور و نهایی‌سازی سند تحول دانشگاه آزاد اسلامی این مشکلات حل شود.
ما امروز دوره توسعه کمی را پشت سر گذاشته و می‌خواهیم به معنی واقعی مسائل کشور را حل کنیم. رهبری نیز بارها فرمودند که ناظر بر چالش‌ها سیاستگذاری و اقدام کنید و اگر بعد از آن مقاله ارائه شد، خوب است اما نباید محوریت آن باشد و باید الزامات زیادی رخ دهد.
عمده مشکلی که امروز دانشگاه‌ها در حوزه فناوری و نوآوری دارند، چیست؟
ما امروز در حوزه ارتقا و ترفیع اعضای هیات‌علمی مسائل جدی داریم، یعنی این نظام در کشور عمدتا معطوف به حوزه آموزش و بعضا پژوهش است، یعنی استاد حتما باید دانشجوی ارشد و دکتری داشته باشد و مقاله ارائه دهد تا در ارتقایش تاثیرگذار باشد و مابقی بخش‌ها به‌صورت جدی دنبال نشده است. ما معتقدیم باید سه زیست‌بوم در دانشگاه آزاد اسلامی همزمان دنبال شود؛ یک زیست‌بوم آموزشی و پژوهشی است که وجود دارد اما باید بازتعریف شود، زیست‌بوم فناوری و نوآوری و حل مساله باید در این دانشگاه شکل بگیرد که آنچه امروز می‌بینیم طلیعه شکل‌گیری همین زیست‌بوم است.
همچنین زیست‌بوم فنی و حرفه‌ای و مهارتی هم باید ایجاد شود و یکی از بحث‌های جدی ما در آموزش عالی آموزش فنی‌وحرفه‌ای است و متاسفانه این آموزش در کشور ما با همه ادعایی که وجود دارد، اما مشخص نیست که به کدام سمت می‌خواهد برود. تصور می‌کنم اگر این سه زیست‌بوم شکل بگیرد و برای هرکدام از آنها نیز همه جوانب در نظر گرفته شود، اتفاقات خوبی رقم خواهد خورد. رهبری در شعار سال بحث اقتصاد دانش‌بنیان را مطرح کردند که پیشواز رفتن دانشگاه آزاد اسلامی برای تحقق این شعار اتفاق مبارکی است.
بازخوردها در رویداد عصر امید چطور بوده است؟
در 70 تا 80 درصد موارد به‌ویژه مسئولانی که با چالش‌های کلان کشور روبه‌رو هستند، برخورد کردم، شعفی بود که نسبت به این رویکرد داشتند. برخی مسئولان گفتند که تصور نمی‌کردیم چنین کار جدی‌ای از سوی دانشگاه آزاد اسلامی شکل گرفته باشد. ما پوستر اقدامات صورت‌گرفته در همه استان‌ها را هم به معرض نمایش گذاشتیم. دانشگاه آزاد اسلامی گستردگی جدی دارد و در کل کشور توسعه یافته و این حرکت همزمان یک نشان‌دهنده قدرت دانشگاه است و حتی بسیاری از مسئولان عنوان کرده‌اند که این مسیر را به‌شکل جدی دنبال کنیم. البته ما نیز مطالباتی داریم؛ چراکه به نظر می‌آید در نظام ارزش‌گذاری در بخش‌های مختلف اعم از آموزش عالی و فناوری وقتی بودجه تخصیص داده می‌شود، چندان به بخش‌های غیردولتی توجه نمی‌شود، درحالی‌که دولتی‌ها نباید درون‌گرا فکر کنند، بلکه باید صلاحیت و شایستگی مبنای تصمیم‌گیری مسئولان در نظام حکمرانی کشور باشد. پیام رویداد عصر امید این است جوانانی که در نظام حکمرانی دولتی نبودند و در دانشگاه آزاد هستند با علم به مسائل به‌صورت خودجوش این فعالیت‌ها را انجام داده‌اند و باید آنها را نیز مدنظر قرار داد. البته مسئولان قول‌هایی داده‌اند.
امیدواریم ظرف سه، چهارماه آینده سند ماموریت‌گرایی واحدهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی نیز ابلاغ شود، این سند براساس سند ماموریت‌گرایی است که در سال 99 توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شد و براساس آن وزارتین علوم و بهداشت و دانشگاه آزاد اسلامی باید ماموریت‌ها را برای همه واحدها احصا و بر مبنای آن نظام ارتقا و ترفیع را پیشنهاد کنند.
دانشگاه آزاد اسلامی خود را به‌عنوان سرباز نظام جمهوری اسلامی می‌داند و به‌واسطه گستردگی‌اش می‌تواند نقش‌آفرینی جدی را نسبت به حل مسائل و چالش‌ها در سطوح مختلف چه در حوزه پژوهشی و حل مساله و جابه‌جا کردن مرزهای دانش داشته باشد. همچنین در حوزه فناوری اثرگذار است که رویداد عصر امید این مهم را نشان داد. در حوزه مهارت هم می‌تواند سهم داشته باشد.
دستاورد برگزاری این رویداد را برای دانشگاه آزاد اسلامی چه می‌دانید؟
تصورم این است که به‌واسطه این نمایشگاه برای اولین‌بار در کشور پیکره‌ای شکل گرفته است که وقتی روح امید به این پیکره دمیده شود، می‌تواند کارهای بزرگی انجام دهد. یکپارچگی و انسجامی که در نمایشگاه در حوزه فناوری ذیل زیست‌بوم فناوری و نوآوری درحال شکل‌گیری است، اتفاق مبارکی است. امیدوارم با پیگیری برای اجرای تفاهم‌نامه‌هایی که در این نمایشگاه منعقد شده، کارهای بزرگی انجام شود. این رویداد نشان از مشتی بود که اگر اراده در آن حاکم شود، حتما کارهای بزرگی را به سرانجام می‌رساند.