سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: تاثیر متقابل سلامت روان و جسم از آن مواردی است که در تحقیقات و طی مطالعات به اثبات رسیده است. بیشک سلامت روانی و جسمی بهطور اساسی به همدیگر ارتباط دارند. فردی که مبتلا به بیماری روانی جدی است، درمعرض خطر بیشتری از انواع مختلف بیماریهای جسمی قرار میگیرد. در این بین باید گفت دانشجویان به دلایل شرایط سنی، شیوع ویروس کرونا و تغییر شیوه آموزشی، نگرانی از آینده تحصیلی و شغلی و... بیشتر از سایر قشرهای جامعه درمعرض خطر سلامت روان قرار گرفتهاند. به همین دلیل نقش مراکز مشاوره در این میان پررنگ است. درحالحاضر 204 مرکز مشاوره در دانشگاه آزاد اسلامی مشغول فعالیت هستند. مرکز مشاوره دانشگاه آزاد درحالحاضر رتبهبندی مراکز مشاوره واحدهای دانشگاهی را دنبال میکند تا این مراکز از لحاظ کیفی، تخصصی و همچنین نحوه ارائه خدمات بررسی شوند. یکی از مهمترین اقداماتی که چندی پیش در این مرکز انجام شد راهاندازی نخستین سایت جامع مدیریت مشاوره و مددکاری اجتماعی دانشگاه و پرونده الکترونیکی مراجعان است. سایت مرجع، اطلاعرسانی و پرونده الکترونیکی مراکز مشاوره نخستین سایت دانشگاه است که با هدف نظارت کیفی- تخصصی بر فرآیند مشاوره و تسهیل دسترسی مراجعهکنندگان به این خدمات پس از بررسی و نیازسنجی از وضعیت مراکز، راهاندازی شده است. اخذ مجوز راهاندازی کلینیکهای روانشناسی از سازمان بهزیستی کشور دیگر اقدامی است که در این مرکز انجام شده تا از این پس علاوهبر دانشگاهیان دانشگاه آزاد به سایر مردم نیز خدمات ارائه شود.
حضور 204 مرکز مشاوره با 1500 مشاور در واحدهای دانشگاه
آتوسا صادقپور، مدیر مرکز مشاوره و مددکاری اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی در گفتوگو با «فرهیختگان» گفت: «دانشگاه آزاد اسلامی از زمان حضور جهانبین در معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه، حوزه مشاوره و ادارهکل مشاوره را تبدیل به مدیریت (مدیریت مشاوره و مددکاری اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی) کرد. این مدیریت دارای 2 زیرمجموعه یعنی اداره مشاوره و اداره مددکاری است.»
او اضافه کرد: «درحالحاضر در دانشگاه آزاد حدود 204 مرکز مشاوره در سراسر کشور و واحدهای دانشگاهی وجود دارد که با حضور 1500 از مشاوران مشغول فعالیت هستند. از این تعداد حدود 700 نفر از اعضای هیاتعلمی و مابقی از استادان مدعوی هستند که با دانشگاه آزاد همکاری دارند. خوشبختانه در مراکز مشاوره دانشگاه توانستیم در حوزههای مختلف، ازجمله ازدواج، خانواده، مشاورههای بالینی، مشاورههای تحصیلی، حقوقی و... برنامهریزیهای لازم را انجام دهیم تا دانشجو زمانی که وارد مرکز مشاوره میشود بتواند هرگونه مشکل یا مسالهای را مطرح کند و درنهایت به متخصص موردنظر برای حل مشکل ارجاع داده شود.»
اجرای طرح 100 مهارت در 100 روز و 100 واحد
او خاطرنشان کرد: «دوران دانشجویی نیز مرحله جدیدی از زندگی است و دانشجویان در سن ازدواج، انتخاب همسر و تشکیل خانواده، انتخاب شغل و ورود به بازار کار و... جزء مهمترین گروههای آیندهساز جامعه هستند و اهمیت مراجعه به مشاور در بین جامعه دانشجویی بیشتر موردتوجه است؛ در این راستا دانشگاه آزاد اسلامی بهعنوان بزرگترین مرکز آموزش عالی به اهمیت مشاوره و حل مسائل دانشجویی اهتمام میورزد.»
مدیر مرکز مشاوره و مددکاری اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «یکی از برنامههایمان با عنوان 100 مهارت در 100 روز اجرا شد؛ با توجه به اینکه دانشجویان در فضای مجازی ازجمله اینستاگرام درحال فعالیت هستند، یکسری لایو در قالب 100 مهارت در 100 روز با حضور100 نفر از 100 واحد برگزار شد. در این برنامه، هر روز، لایوهای یکساعته با یک موضوع برای دانشجویان برگزار شد که مخاطبان خوبی داشت و استقبال زیادی نیز از این طرح شد.» صادقپور در ادامه با بیان اینکه طرح100 مهارت در 100 روز سال گذشته اجرا شد، اضافه کرد: «برای امسال نیز طرح جدیدی در دستورکار قرار گرفته است؛ در این طرح لایوهایی بهصورت سلسلهمراتب بهصورت پشتسر هم درخصوص یک موضوع خاص برگزار میشود. یکی از این موضوعات درخصوص ارتباط موثر و مهارتهای ارتباطی است. این موضوع در جهت آموزش به دانشجویان بهخصوص دانشجویان ورودی جدید و سایر دانشجویانی است که بهدلیل شرایط خاص کرونایی دو سال از محیط دانشگاه دور بودند.»
پیگیری بومیسازی و فرهنگسازی مشاوره در کشور
او اظهار کرد: «درواقع انطباق با محیط دانشگاه و تعامل با همکلاسیها و استادان و نیز نحوه برقراری ارتباط موثر با استادان از مواردی است که در این طرح مدنظر قرار خواهد گرفت. همچنین یکی از اهدافمان در مرکز مشاوره و مددکاری دانشگاه آزاد اسلامی بحث بومیسازی و فرهنگسازی مشاوره در کشور است. یکسری از درمانهایی که در مراکز مشاورهای استفاده میشود با استفاده از رویکردهای غربی است؛ به همین دلیل ما دورهای را با عنوان دوره تربیت مشاوره و درمانگر با رویکرد اسلامی دنبال میکنیم که در این دوره به تمام مشاوران آموزش داده میشود تا در کنار رویکردهای روانشناسی که در مراکز مشاوره استفاده میشود رویکرد درمانی اسلامی نیز داشته باشند.»
مدیر مرکز مشاوره و مددکاری اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: «یکی از اهداف کلان معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه بحث رتبهبندی مراکز مشاوره است. در این رتبهبندی ملاکهای بسیاری ازجمله حجم مراجعان، میزان شناخت مردم استان و دانشجویان واحد دانشگاهی از مرکز مشاوره، تخصصهای ارائهشده در مرکز، تعداد اعضای هیاتعلمی دانشگاه که با مرکز همکاری میکنند و... درنظر گرفته میشود.»
مراکز مشاوره دانشگاه آزاد رتبهبندی میشوند
او افزود: «از اسفند سال گذشته 20 نفر از استادان متخصص حوزه مشاوره و روانشناسی و دارای پروانه سازمان نظام روانشناسی که عضو هیاتعلمی دانشگاه آزاد بوده و دارای شرایط و صلاحیتهای لازم هستند از کل کشور انتخاب شده و به مراکز مشاوره مراجعه میکنند و براساس یک فرم نظارتی (که برای طراحی این فرم چندین ماه زمان برده شده) مراکز مشاوره را رصد کرده و مورد ارزیابی قرار میدهند. مراکز مشاوره از لحاظ برخی شاخصها مورد ارزیابی قرار میگیرند که البته این روند رتبهبندی همچنان ادامه دارد و بازدید از چند استان همچنان در دستورکار است.» صادقپور با بیان اینکه بعد از این بازدید یک رتبهبندی در مراکز مشاوره خواهیم داشت، اضافه کرد: «براساس این رتبهبندی، یکسری پیشبینیها و برنامهریزیهایی برای مراکز مشاوره خواهیم داشت که خدمات این مراکز از لحاظ ساختاری، کیفی و تخصصی خدمات خوبی برای دانشجویان، خانوادههای آنان و دانشگاهیان باشد.»
نظارت بر مراکز مشاوره از لحاظ کیفی و تخصصی
او درخصوص هدف از این رتبهبندی نیز توضیح داد: «هدفمان نظارت بر مراکز مشاوره از لحاظ بحث کیفی و تخصصی و همچنین نحوه ارائه خدمات این مراکز است. در بسیاری از مواقع مراجعهکنندگانی به مراکز مشاوره مراجعه کرده اما بعد از چند جلسه، دیگر به این مراکز مراجعه نمیکنند. ما بهدنبال آن هستیم که تمام مراحل بهعنوان فرآیند جلسه درمانی در تمام مراکز مشاوره درنظر گرفته شود.»
او گفت: «در رتبهبندی مراکز رشد، هم مدیر مرکز و هم ساختار مرکز ارزیابی میشود. همچنین متخصص بودن مشاوران نیز مورد ارزیابی قرار میگیرد. مهمترین آیتمی که مدنظر خواهد بود نحوه و فرآیند مشاوره و تشخیص درمانگر است. در این رتبهبندی میخواهیم بدانیم که کدام مرکز چه امکانات و تجهیزاتی دارد تا بتوانیم در راستای ارتقای کیفی مراکز مشاوره حرکت کنیم. متاسفانه در کشور نظارت تخصصی بر مراکز مشاوره انجام نمیشود و این مراکز بهصورت مستقل فعالیت میکنند اما دانشگاه آزاد اسلامی با توجه به اهداف کلان معاونت فرهنگی و دانشجویی تلاش دارد خدمات در مراکز مشاوره تخصصی و در حوزه و ابعاد مختلف ارائه شود و به همین دلیل بحث رتبهبندی مراکز مشاوره مطرح شد.»
اخذ مجوز راهاندازی کلینیکهای روانشناسی از سازمان بهزیستی کشور
او گفت: «در راستای تفاهمنامهای که دانشگاه آزاد اسلامی با سازمان بهزیستی داشته، جهت راهاندازی کلینیکهای روانشناسی از سازمان بهزیستی مجوز کشوری اخذ کردیم تا مراکز مشاوره علاوهبر ارائه خدمات به دانشگاهیان بتوانند به آحاد مردم نیز این خدمات را ارائه دهند.»
تسهیل دسترسی به مشاور در سایت جامع مدیریت مشاوره
مدیر مرکز مشاوره و مددکاری اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه از نخستین سایت جامع مدیریت مشاوره و مددکاری اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی و پرونده الکترونیکی مراجعان نیز گفت: «سایت مرجع، اطلاعرسانی و پرونده الکترونیکی مراکز مشاوره نخستین سایت دانشگاه است که با هدف نظارت کیفی- تخصصی بر فرآیند مشاوره و تسهیل دسترسی مراجعهکنندگان به این خدمات پس از بررسی و نیازسنجی از وضعیت مراکز، راهاندازی شده تا بتوان به شیوهای نوین با برنامهریزی مبتنیبر اطلاعات لحظهای و بهروز از مراکز مشاوره در عرصه پیشگیری از مسائل روانی- اجتماعی گامی برداشته شود.»
صادقپور با بیان اینکه پیش از این تمام واحدهای دانشگاه یک سایت مشاوره داشتند، ادامه داد: «ما بهدنبال آن هستیم یک سایت مرجع را راهاندازی کنیم تا تمام دانشجویان بتوانند به آن سایت مراجعه کنند. این سایت جهت تسهیل دسترسی مراجعهکنندگان راهاندازی شده و نخستین سایت مرجع خدمات مشاورهای دانشگاه آزاد است.»
او با بیان اینکه در ذیل این سامانه یک سامانه نیز طراحی شده است، خاطرنشان کرد: «این سامانه با عنوان پرونده الکترونیکی مراجعان است. این سامانه نیز نخستین پرونده الکترونیکی است که در کشور راهاندازی شده تا بتوانیم بهصورت لحظهای و بهروز، آمار و وضعیت مراکز مشاوره را رصد کرده و براساس آن آمار برنامهریزیها را در قالب دورههای آموزشی و نشستهای تخصصی انجام دهیم یا حتی از ظرفیتهای استادان توانمند در این مراکز استفاده شود. با توجه به آنکه مرکز مشاوره زیرنظر ادارهکل دانشجویی است، در سایت این ادارهکل بخشی به نام مشاوره دانشجویی در دسترس است.»
مدیر مرکز مشاوره و مددکاری اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی عنوان کرد: «طبق برنامهریزیهای صورتگرفته برای مراکز مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی، هیچ محدودیتی برای دانشجویان و خانوادههایشان جهت استفاده از خدمات مشاوره واحد دانشگاه خود یا سایر واحدهای دانشگاهی اعمال نشده و تمام برنامهریزیهای صورتگرفته برای تسهیل به دسترسی دانشگاهیان به خدمات مشاوره است.»
طرح سیمای زندگی امسال اجرا خواهد شد
صادقپور اضافه کرد: «یکی از اهدافی که برای رسیدن به گام دوم و افق پنجساله انجام میدهیم، طرح سیمای زندگی دانشجویی است که چهار سال قبل اجرا شده بود. امسال با یک بازبینی مجدد این طرح دوباره اجرا خواهد شد. در این بازبینی شاخصهای جدیدی با توجه به شرایط بعد از گذراندن دوسال شیوع کرونا و آسیبهای نوپدید اضافه کردهایم.»
او اضافه کرد: «امید است بتوانیم تا اواخر خردادماه و درنهایت اوایل تیرماه طرح سیمای زندگی دانشجویی را اجرا کنیم. با اجرای این طرح یک ارزیابی از زندگی دانشجو در دانشگاه در ابعاد مختلف ازجمله سلامت جسمانی، روانی یا معنوی، افکار و فراغت دانشجویان، نوع تغذیه و شرایط خواب که بعد از این دو سال شیوع کرونا اختلال خواب نیز فراگیر شده، انجام میدهیم. همچنین با اجرای این طرح میتوانیم تعاملات دانشجویان، کیفیت ارتباطاتی که دارند، وضعیت ارتباطی، نگرشی که نسبت به ازدواج و اشتغال دارند، استعدادیابی شغلی دانشجویان، خلاقیت، کارآفرینی آنها را بررسی کرده و بهطورکلی یک نیمرخ کامل از زندگی دانشجویی داشته باشیم.»
اجرای طرح HST برای اولینبار در دانشگاه آزاد اسلامی
مدیر مرکز مشاوره و مددکاری اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «HSE یکی از اقدامات جدیدی است که در حوزه مشاوره و مددکاری برای اولینبار توسط دانشگاه آزاد اسلامی انجام خواهد شد. درنظر داریم عوامل تاثیرگذار بر سلامت روان دانشجویان، استادان و کارکنان را بررسی کنیم.»
صادقپور تاکید کرد: «درحالحاضر ابتدای انجام این بررسی هستیم و شاخصهای لازم و مدنظر را در قالب HSE استخراج میکنیم. درنظر داریم با انجام و تحلیل این آزمایشها عوامل تاثیرگذاری مانند فضای کلاس درس، تاثیر نور کلاس درس در افزایش یادگیری، تمرکز و توجه دانشجویان را بررسی کنیم. نمونه دیگر تاثیر نصب بنرها و تابلوهای مختلف روی دیوارها در افزایش کارایی و انگیزه کارکنان است. درحال استخراج تعدادی از شاخصهای لازم برای این بررسی هستیم. همچنین یک تیم علمی برای انجام این آزمایش تشکیل دادهایم. امید است بتوانیم این آزمایش و بررسی را بهدرستی انجام داده و در اختیار دانشگاه بگذاریم.»
چالشهای مشاورهای استانها احصا میشود
او گفت: «احصای نیاز مشاورهای هر استان یکی از دلایلی بود که باعث شد سایت را بهروزرسانی کنیم و به آمار لحظهای و بهروز مراجعان نیاز داشته باشیم. درنظر داریم با اطلاعاتی که در سایت بارگذاری شده در هر واحد وضعیت مرکز مشاوره را مشخص کنیم. درنتیجه براساس مواردی که بیشتر به مراکز ارجاع داده شده، مشکلات هر واحد و استان را احصا خواهیم کرد. با انجام این طرح روی سامانه مشخص میتوانیم بهروز و سریع اطلاعات لازم را در اختیار داشته باشیم. از دیگر مواردی که روی این سایت بارگذاری شده؛ قسمت «راهنمایی از مشاور» است. افرادی که به هر دلیلی نمیخواهند به مراکز مشاوره مراجعه کنند یا تماس بگیرند، از خدمات مشاورهای برخوردار میشوند. این افراد در قسمت مربوطه مشکلاتی را که دارند، مطرح میکنند و کارشناسان مربوط در قالب ایمیل پاسخهای لازم را در اختیارشان قرار خواهند داد.»