پیرامون طرح دوفوریتی شفافیت قوای سه‌گانه دستگاه‌های اجرایی و نهادهای عمومی غیردولتی با محسن زنگنه، نماینده مردم استان خراسان رضوی به گفت‌وگو پرداختیم.
طرح شفافیت بعد از اینکه در صحن رد شد، بنا شد اصلاح شود و دوباره روی صحن بیاید. این طرح الان در چه مرحله‌ای است و با این طرح جدید شفافیت که اصطلاحا سه قوه را شفاف می‌کند، چه ارتباطی دارد؟
طرح اول تحت‌عنوان «شفافیت آرای نمایندگان مجلس» است، همان‌طور که اشاره کردید یک‌بار به صحن آمد و متاسفانه ایرادات و ابهاماتی داشت و درنهایت بنا شد تا کمیسیون آیین‌نامه داخلی آن ابهامات و نگرانی‌هایی که مطرح شده بود، بررسی کند و اصلاحات لازم را روی طرح انجام دهد. این طرح در هفته آینده جزء ردیف 16 دستورجلسه است که ان‌شاءالله در صحن کلیاتش بررسی می‌شود و بعد هم وارد جزئیات می‌‌شویم. علاوه‌براین طرح، یک طرح جدید دوفوریتی را عده‌ای از نمایندگان تهیه کردند مبنی‌بر اینکه شمولیت شفافیت را افزایش بدهند، یعنی این حق مردم است که مطلع باشند. علاوه‌بر مجلس سایر دستگاه‌ها مانند دولت و کمیسیون‌های دولت و سایر دستگاه‌های اجرایی حتی گاه شرکت‌های دولتی، مشمول این شفافیت بشوند. به همان دلایلی که شفافیت آرای نمایندگان می‌تواند امر مهمی باشد، شفافیت سایر بخش‌های اجرایی و تقنینی کشور هم می‌تواند حائز اهمیت باشد.
یعنی نمایندگان مجلس این طرح جدید را مقدمه‌ای برای طرح شفافیت آرای خود کرده‌اند؟ نظرتان در این‌باره چیست؟
این طرح جدید مجزا از آن طرح قبلی است و کاملا متفاوت است. لذا هر دو طرح در دستورکار مجلس است و این‌طور نیست که یکی از این طرح‌ها پیش‌زمینه دیگری باشد. بنده خودم یکی از افرادی هستم که طرفدار شفافیت هستم و طرح دوم را هم امضا کردم. طرح شفافیت دوفوریتی، مقداری از لحاظ ساختاری و شیوه‌ای با آن طرح شفافیت آرای نمایندگان مجلس تفاوت‌هایی دارد.
با توجه به اینکه شما هم جزء امضاکنندگان طرح شفافیت سه قوه بودید، لطفا کمی درباره این طرح توضیح بدهید و بفرمایید که آیا امکان این وجود نداشت که این دو طرح از همان ابتدا ادغام می‌شد و زودتر شفافیت مجلس و سایر قوا محقق می‌شد؟
این دو طرح، دو تفاوت عمده باهم دارند. طرح شفافیت آرای نمایندگان مجلس، درحقیقت اصلاح آیین‌نامه مجلس است. یعنی اگر طرح شفافیت آرای نمایندگان را ملاحظه کنید، از همان ابتدا که این طرح شروع می‌شود، مثلا گفته شده ماده فلان در آیین‌نامه به شرح زیر تغییر می‌کند یا اصلاح می‌شود. و قانون آیین‌نامه برای مجلس است یعنی در این آیین‌نامه نمی‌شود برای سایر دستگاه‌ها تکلیف معین بکنید. مثلا نمی‌شود شما ماده‌ای را به این آیین‌نامه اضافه بکنید و بنویسید، همچنین دستگاه‌های دیگر چنین کاری بکنند. اما طرح شفافیت سه قوه دوفوریتی که دوستان ارائه کردند، یک طرح عام است و یک طرح در قالب اصلاح آیین‌نامه نیست. بلکه همه دستگاه‌های اجرایی، نهادهای تصمیم‌گیر و سیاستگذار را ملزم می‌کند که مسیر تصمیم‌گیری خودشان را برای مردم شفاف کنند. این مساله هم می‌تواند نکات مثبت داشته باشد هم نکات منفی. نکات مثبتش قطعا این است که فرآیند تصمیم‌سازی را جدی‌تر می‌کند، به‌طوری‌که دستگاه‌ها باید استدلال خودشان را برای آن رایی که داده‌اند، شفاف بیان کنند. ممکن است معایبی هم داشته باشد که بعضی نمایندگان این معایب را وارد می‌دانند، اینکه بالاخره شاید مسائلی که برای یک تصمیم بیان می‌شود، شاید نیازی نباشد که کل جامعه درگیر آن مباحث شود و این ممکن است تبعاتی را داشته باشد. بنابراین طرح شفافیت سه قوا هم یک طرحی است مانند بقیه طرح‌ها که مسیر و فرآیند خود را طی می‌کند.
درباره قسمت دوم سوال‌تان، اگر طرح شفافیت دوفوریتی رای بیاورد، می‌تواند مجلس را ملزم کند که در سطوح مشخص‌شده در طرح، شفافیت داشته باشد. بعد مجلس چگونه این شفافیت را اعمال کند؟ مجلس باید آیین‌نامه لازم را بنویسد. البته دستگاه‌های دیگر هم باید آیین‌نامه لازم را بنویسند. و قطعا در اینجا باید آیین‌نامه تغییر کند.
خلاصه اینکه اگر طرح دوفوریتی شفافیت، رای بیاورد و مراحل نهایی‌اش را طی کند و شورای نگهبان مصوب کند، دستگاه‌های ذیل طرح باید آیین‌نامه داخلی خودشان را در جهت تکالیفی که در قانون آمده، تغییر دهند.
فکر می‌کنید این طرح جامع شفافیت سه قوه رای بیاورد؟
کلا در مجلس یازدهم، در بحث شفافیت هر طرحی که بیاید و جامع‌تر و بهتر باشد، قطعا رای بیشتری می‌آورد. قاطبه نمایندگان مجلس یازدهم با شعار شفافیت روی کار آمدند، منتها آن یکی دوباری هم که طرح شفافیت وارد صحن شد و رای نیاورد، انعکاس خبری‌اش درست نبود. برخی نمایندگان مخالف بودند برای اینکه شفافیت باید در حوزه‌های دیگر هم باشد که آنها در این طرح نیامده است، یک عده هم مخالف بودند چون نگرانی داشتند که این شفافیت باعث اخلال در نظام تصمیم‌سازی در کشور و منجر به پوپولیسم شود. این دو ایراد برطرف شده و به احتمال زیاد، هر طرحی که درباره شفافیت به مجلس بیاید، پیش‌بینی‌ام این است که رای بیاورد.
در این رابطه بیشتر بخوانید:
مجلس توپ شفافیت را به زمین همه قوا انداخت (لینک)
عملکرد مجلس شفافتر از سایر قواست (لینک)
مجلس باید شفافیت را از خودش شروع کند (لینک)