زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: آزمون دستیاری که از چهل‌وهشتمین دوره با حواشی زیادی روبه‌رو شد، همچنان به‌عنوان یکی از چالش‌های اصلی پزشکانی است که می‌خواهند از سد راه آن بگذرند. آزمونی که اصرار مسئولان وقت وزارت بهداشت مبنی‌بر برگزاری آن در فاصله کوتاه تنها 5ماهه از آزمون چهل‌وهفتم نشان می‌داد گویی وزارت بهداشتی با بخشی از نظام سلامت لج کرده و می‌خواهد به هر قیمتی که شده، حرف خود را به کرسی بنشاند. البته در این میان داوطلبان هم تنها به اعتراض بسنده نکرده و از دیوان عدالت اداری، کمک خواستند. کمکی که بالاخره باعث شد زمان برگزاری این آزمون بعد از چندبار تعویق، به تیرماه سال گذشته منتهی شود و از این طریق پرونده دعوای میان 12 هزار داوطلب با وزارت بهداشت در آن آزمون به پایان برسد.
با اینکه تصور می‌شد کار داوطلبان برای آزمون چهل‌ونهم دیگر به سختی گذشته نباشد، اما تصمیمات گرفته‌شده در نودوپنجمین نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی که در دی‌ماه سال گذشته برگزار شد، نشان داد لجبازی متولیان آموزش پزشکی با این قشر تمامی ندارد. براساس این نشست، متولیان آموزش پزشکی موظف هستند بعد از تاریخ آزمون نسبت به اعلام منابع درسی برای تمام آزمون‌های پزشکی که توسط دبیرخانه شورای آموزش پزشکی برگزار می‌شود، اقدام کرده و این مهم را براساس شرایط و نیاز آموزشی کشور و بعد از استعلام از هیات ممتحنه رشته مرتبط توسط این دبیرخانه انجام دهند؛ یعنی باز هم نه‌تنها منابع آزمون دیر به اطلاع داوطلبان می‌رسد بلکه همچنان این امکان وجود دارد تا منابع درسی که از تالیف آنها بیش از یک دهه گذشته و عمده مطالب آن نیز از نظر علمی منسوخ شده‌اند، به‌عنوان منابع اصلی آزمون دستیاری انتخاب شوند. البته این همه ماجرا نیست؛ چراکه تغییر زمان برگزاری آزمون از 5 اسفندماه به اردیبهشت‌ماه هر سال هم تیر خلاص دیگری است که به داوطلبان زده شده است.
بالاخره نظام پزشکی کشور به دفاع از داوطلبان آزمون دستیاری برخاست
با وجود اینکه در تمام این مدت، مسئولان سازمان نظام پزشکی کشور تنها نظاره‌گر اتفاقات بودند، اما به نظر می‌رسد متولیان این سازمان تصمیم گرفتهاند در دور جدید نقش پشتیبان را برای پزشکان کشور ایفا کنند، به‌طوری‌که در 20 فروردین‌ماه سیدموید علویان، رئیس هیات‌مدیره نظام پزشکی تهران بزرگ و نماینده وزیر در دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی با ارسال نامه‌ای خطاب به وزیر بهداشت، به‌عنوان بالاترین مقام اجرایی این وزارتخانه درخواست کرد متولیان برگزاری آزمون به رای دیوان عدالت اداری کشور که برای آزمون دستیاری چهل‌وهشتم صادر کرده، پایبند بوده تا از این طریق جلوی اعلام منابع درسی قدیمی به‌عنوان منابع آزمون چه دستیاری گرفته شود.
در بخشی از این نامه آمده است: «ماه‌هاست بخش جوانی از جامعه پزشکی و داوطلب آزمون پذیرش دستیار، درگیر التهابات ناشی از چالش‌های قانونی این آزمون شده‌اند. دعواهای وزارت و شاکیان تمرکز هزاران داوطلب موافق و مخالف را به هم ریخته و آنان را دچار سردرگمی و بلاتکلیفی ساخته است. از حضرت‌عالی انتظار می‌رود اجازه ندهید که لجاجت‌های برخی، آن هم با اصراری عجیب و سوال‌برانگیز و برخلاف آیین‌نامه‌های معتبر، روی باقی‌ماندن منابعی با درمان‌های منسوخ و در سالی که رهبر اندیشمندمان تاکید چندباره‌ای بر حل مشکلات با شیوه‌های دانش‌بنیان داشتند، ضمن افزودن هیزم بر این آتش لجام‌گسیخته، بیش از این به حیثیت و اقتدار وزارت متبوع لطمه بزند. در هرحال مخالفان از دستگاه قضا و دیوان عدالت اداری-به‌عنوان تنها مرجع قانونی حل‌وفصل اختلافات اداری بین مردم و دستگاه‌های اداری- آرای قطعی و لازم‌الاجرا گرفتهاند. شایسته نیست خلاف توصیه‌های امام راحل و تاکیدات رهبر معزز بر فصل‌الخطاب بودن قانون، عمل کنند و حقوق مکتسبه شمار زیادی از داوطلبان را نادیده گرفته و تضییع کنند.»
ورود سازمان نظام پزشکی بعد از حاشیه‌های فراوان آزمون دستیاری نشان از تغییر شرایط به نفع داوطلبانی دارد که در تمام دوران همه‌گیری کرونا، در کنار کادر سلامت کشور به مبارزه با این بیماری می‌پرداختند و این امر امیدها را برای احقاق حقوق این قشر زنده کرده است.
دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت:
ورود نظام پزشکی به آزمون دستیاری سازمان را به فلسفه وجودی‌اش نزدیک کرد
هامون سبطی، دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با بیان اینکه اولین‌باری نیست که مسئولان جدید نظام پزشکی کشور به موضوع آزمون دستیاری و موضوعاتی از این‌قبیل وارد شده‌اند و این مهم باعث خوشحالی است، گفت: «خوشبختانه با فعالیت‌های صنفی و مدنی که در این دوره شکل گرفته و در دوران انتخابات نظام پزشکی نیز کمی رنگ‌وبوی عدالتخواهی بیشتر شده بود، می‌توان در آینده به رفع مشکلات امیدوار بود. همچنین در این دوره پیمان‌نامه‌هایی نیز با ابتکار یکی از پزشکان فعال در عرصه نشر متون پزشکی نوشته شد که درنهایت باعث شده شاهد آن باشیم که سازمان نظام پزشکی به فلسفه وجودی خود نزدیک شده است.»
او درباره کم‌کاری‌های گذشته این سازمان در حمایت از پزشکان اظهار داشت: «در سال 95، قرار بر این بود که نمرات درس‌های علوم پایه دانشجویان پزشکی در آزمون دستیاری آنها تاثیر داده شود که این کار باعث ایجاد مشکلات اساسی و بروز رانت می‌شد، اما شاهد بودیم که نظام پزشکی اصلا به این موضوع وارد نشد. بنده در آن برهه به‌عنوان مدیرمسئول نشر دریافت، به دعوت تعدادی از پزشکان داوطلب، کمپینی راه انداختم و درنهایت با همیاری نمایندگان ملت و وزیر بهداشت وقت توانستیم جلوی این بی‌عدالتی را بگیریم، درحالی‌که همان زمان نیز باید سازمان نظام پزشکی دخالت می‌کرد؛ چراکه این سازمان نماینده صنف پزشکی در برابر دیگر نهادهایی است که منافع‌شان با پزشکان در تعارض یا در ارتباط است.»
سازمان نظام پزشکی در حواشی آزمون چهل‌وهشتم تنها نظاره‌گر بود
دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت در توضیح بیشتر این مهم ادامه داد: «در آزمون دستیاری چهل‌وهشتم نیز شایسته‌ترین نهادی که باید وارد این مساله می‌شد و جلوی ورود رفرنس‌های قدیمی را به علم پزشکی می‌گرفت و از دانشجویان و پزشکان کشور حمایت می‌کرد، نظام پزشکی بود که متاسفانه باز هم ترجیح داد راه سکوت را دنبال کند، اما این‌بار می‌بینیم که مسئولان جدید این سازمان درحال انجام وظایف قانونی و صنفی خود هستند. سال گذشته با همکاری کمپین قانونمداری دستیاران و همراهی دیده‌بان شفاف و عدالت و نمایندگان مجلس شورای اسلامی توانستیم کار را دنبال کنیم و نه‌تنها منابع قدیمی را از آزمون حذف کنیم، بلکه زمان برگزاری آن را هم به زمانی موکول کنیم که داوطلبان فرصت مطالعه منابع جدید را داشته باشند.»
سبطی بیان داشت: «امسال هم این اتفاق می‌افتد و بهتر آن است که در این میان، سازمان نظام پزشکی که مسئولیت این کار را برعهده دارد، وارد عمل شده و این مهم فرصت خوبی است تا این مساله برای همیشه حل شود. نباید این را فراموش کرد که به‌دلیل وقت‌کشی‌ها، دیگر فرصتی برای اجرای مر قانون وجود ندارد؛ چراکه درحال‌حاضر پس از به‌روز شدن منابع، 8 ماه فرصت برای برگزاری آزمون نداریم _ و حکم قانونی است که آزمون ۴۹ باید برپایه آن اجرا می‌شد_ اما باید حداکثر فرصت ممکن برای داوطلبان درنظر گرفته شود و شاید برای اواخر مردادماه امسال در این زمینه بتوان به توافقی رسید.»
او گفت: «مشکلات ایجادشده در بحث آزمون دستیاری، نشان‌دهنده پندار ارباب-رعیتی مسئولان نسبت به پزشکان ارجمند است. گویی این نخبگان خیر صلاح خودشان را نمی‌دانند و حق دخالت در تصمیم‌سازی‌های مربوط به آزمون‌های خود را ندارند که حتی مسئولان رده بالای قوه قضائیه نیز از اینکه چرا چنین رفتاری وجود دارد، تعجب کرده‌اند. از سوی دیگر تصور می‌کنم 2 مساله باعث ایجاد چنین مشکلاتی است، نخست همان نگاه ارباب-رعیتی است که در وزارت بهداشت وجود داشته و قطعا باید این نگاه تغییر کند؛ چراکه دنیای جدید، دنیای دادخواهی‌های مدنی است و دیگر کسی نمی‌تواند اعلام کند صلاح یک جمعی را بهتر از خودشان می‌داند. به‌ویژه وقتی پای نخبگان کشور در میان است، قطعا این نگاه محکوم به شکست است.»
نگاه ارباب-رعیتی مسئولان وزارت بهداشت به پزشکان، دلیل ایجاد مشکلات اخیر است
دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت با تاکید بر اینکه متاسفانه در بحث آزمون دستیاری نیز شاهد برخی سوءرفتارها از سوی مسئولان دولت جدید نسبت به خواسته‌های پزشکان بودیم، اظهار داشت: «شاید برخی مسئولان تصور کردند که اعتراض داوطلبان می‌تواند ادامه‌دار باشد و باعث ایجاد اختلال در روند آموزش پزشکی شود که این نگاه کاملا یک سوءتفاهم است. طبیعتا اگر سازمان نظام پزشکی وارد شده و عنان این کار را در دست بگیرد، هم مسئولان وزارت بهداشت و هم دانشجویان و پزشکان در آینده نیز با خیال راحت این نوع مناقشات احتمالی را که ناگزیر هر سیستم پویایی است، به بهترین شکل حل می‌کنند.»
سبطی بیان داشت: «قطعا صرف حمایت از ناشر یا مولفی خاص به‌حدی برای مسئولی که با ناشر و مولف در ارتباط است، سودمند نخواهد بود که بخواهد چنین معضلی را برای خود و پزشکان ایجاد کند. از سوی دیگر بسیاری از گزاره‌هایی که در این دو کتاب قدیمی وجود دارد، درصورتی‌که امروز توسط پزشکان اجرایی شود، باعث می‌شود آنها به دادگاه‌های نظام پزشکی بروند! اکنون می‌بینیم پای هر 3 قوه کشور به موضوع آزمون دستیاران پزشکی باز شده است، به‌طوری‌که دادستانی و بازرسی‌کل کشور و همچنین کمیسیون اصل 90 نیز به ماجرا حساس شده‌اند. ماجرا موضوع دیگری است و نمی‌خواستم وارد این مساله شوم؛ اما تصور می‌کنم نگاهی ارباب-رعیتی و مکتبخانه‌ای در برخی مسئولان میانی وزارت بهداشت وجود دارد که باعث ایجاد چنین چالش‌هایی برای داوطلبان دستیاری شده است.»
او در توضیح بیشتر این موضوع با ذکر مثالی گفت: «در گذشته وقتی دانش‌آموزی جرات می‌کرد و به معلمش می‌گفت نمره‌اش اشتباه شده و معلم به او نمره کمی داده و می‌بایست مثلا به جای 16 باید 5/16 می‌داده، کل کلاس در سکوت فرو می‌رفت تا معلم برگه او را دوباره تصحیح کند، در این میان نیز برخی معلمان نمره 16 را به 15 تبدیل می‌کردند تا دیگر دانش‌آموزان به‌اصطلاح حساب کار دست‌شان بیاید، به نظر می‌رسد این نگاه در این مورد در نوع ادبیات و رفتار مسئولان وزارت بهداشت دیده شده که نه‌تنها جای تاسف دارد، بلکه قطعا در دنیای امروز محکوم به شکست است و مسئولان باید این را بپذیرند که در اتاق‌های شیشه‌ای درحال تصمیم‌گیری هستند.»
هیچ مسئول و ارگانی نمی‌تواند شأن دیوان عدالت اداری را زیرسوال ببرد
دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت اظهار داشت: «نمی‌توان از کنار این مساله به‌راحتی گذشت؛ اگر این مهم به یک روال تبدیل شود، اینکه پزشکان کشور هرگاه تصور کردند حق‌شان پایمال شده، به جای کارشکنی یا اعتراض و تحصن و... به دادگاه صالح مراجعه کنند و تصمیم را به آن نهاد بسپارند و در مواردی نیز دادگاه حق را به پزشکان داده و مشخص شود کار مسئول مربوط اشتباه بوده، مسئول تصور کند چون اقتدارش زیرسوال رفته باز هم باید به اشتباهش اصرار کند. در این صورت دیگر سنگ روی سنگ بند نمی‌شود.»
سبطی با تاکید بر اینکه شیوه‌های حکمرانی امروز خلاف این مساله را می‌گوید و معتقد است وزارت بهداشت با محترم شمردن دادخواهی‌های مدنی پزشکان جوان، می‌تواند نه‌تنها روی نیروهای انسانی خود حساب بیشتری کند، بلکه پزشکان نیز مطمئن می‌شوند حق‌شان پایمال نخواهد شد، تصریح کرد: «ما در قانون اساسی دیوان عدالت اداری را داریم که متعلق به هیچ شعبه، قاضی یا فردی نیست و هیچ مسئولی نیز حق ندارد شأن این نهاد و احکامش را فروبکاهد، وقتی این نهاد رای داده که وزیر یا معاونش تخلف کرده، مسئولان باید آن را بپذیرند و در راستای جبران آن اشتباه تلاش کنند. همچنین مطمئن هستیم که حتی اگر این ماجرا با پادرمیانی محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی و سیدموید علویان، رئیس هیات‌مدیره نظام پزشکی تهران حل نشود، دیگر بخش‌ها مانند دادستانی، بازرسی، کمیسیون اصل 90 و قطعا دیده‌بان نسبت به این مساله سکوت نمی‌کنند؛ چراکه این اتفاق باعث می‌شود رسم نادرستی بنا نهاده شود و افرادی نتوانند از مدنی‌ترین و درست‌ترین راه‌ها برای احقاق حق‌شان که قانون اساسی در اختیارشان گذاشته، استفاده کرده و درنهایت با در بسته مواجه شوند.» او خاطرنشان کرد: «به نظر می‌رسد امروز هر دوطرف ماجرا به این نتیجه رسیده‌اند که باید به یک حدی رضایت دهند و سازمان نظام پزشکی نیز می‌تواند این مساله را به نتیجه برساند و بیشتر از این نباید بیش از 10 هزار پزشک را که جزء سرمایه‌های کشور هستند، بلاتکلیف گذاشت.»
سخنگوی سازمان نظام پزشکی کشور:
به‌دنبال تثبیت زمان برگزاری آزمون دستیاری هستیم
رضا لاری‌پور، مشاور رئیس‌کل و سخنگوی سازمان نظام پزشکی کشور به «فرهیختگان» گفت: «از مدت‌ها پیش در بحث آزمون دستیاری ورود کرده و در همین راستا نیز جلساتی را با معاون آموزشی وزیر بهداشت، وزیر، رئیس سازمان بازرسی و دادستان‌کل کشور داشتیم و در جلسات هم یکی از موضوعات بحث آزمون دستیاری بوده، اما با توجه به نزدیک شدن به زمان برگزاری آزمون، طبیعی است که امروز این مساله در میان رسانه‌ها پررنگ‌تر شود.»
او ادامه داد: «ما دو دسته داوطلب داریم، اولین داوطلبانی که آماده هستند و در مقابل داوطلبانی که می‌خواهند قانون رعایت شده و منابع آزمون به‌روز باشد، همچنین خواهان تعیین فرصت مناسب برای مطالعه منابع هستند. نباید فراموش کرد که آزمون دستیاری یکی از مهم‌ترین آزمون‌های پزشکی است و سالانه 12 تا 14 هزار ثبت‌نام‌کننده دارد؛ اما متاسفانه به‌دلیل همه سختی‌هایی که در حوزه پزشکی شاهد هستیم، می‌بینیم که حتی برخی رشته‌های آزمون دستیاری هم خالی مانده و تنها برای رشته‌های خاصی که هم پردرآمدتر بوده و هم امکانات بهتر شغلی را در آینده دارد، رقابت نزدیکی شکل می‌گیرد.»
سخنگوی سازمان نظام پزشکی کشور بیان داشت: «امسال با توجه به اینکه آزمون دستیاری بعد از ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود، قطعا به داوطلبان استرس وارد می‌کند، ازاین‌‌رو باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که زمان آزمون برای همیشه تثبیت شود و بعد از این، همه داوطلبان بدانند که آزمون دستیاری در چه تاریخی برگزار می‌شود. به‌عبارت دیگر آزمون دستیاری باید مانند کنکور سراسری شود و پیشنهادهایی هم مطرح شده تا براساس آن نتیجه آزمون دستیاری نهایتا 15 تا 20 روز بعد از برگزاری آزمون مشخص شود و حتی فرصتی برای تکمیل‌ظرفیت هم لحاظ شود.»
لاری‌پور بیان داشت: «تلاش می‌کنیم برنامه‌ها به‌گونه‌ای باشد که در اول مهرماه هر سال رزیدنت‌های سال یک جدید وارد چرخه درمان و آموزش کشور شوند و درمجموع در چرخه درمانی و آموزشی هم خللی وارد نشود. البته هنوز زمان قطعی مشخص نیست و امکان دارد اردیبهشت برای همیشه تصویب یا به زمان دیگری موکول شود. همچنین درباره عده‌ای که مدعی هستند باید فاصله زمانی بین اعلام منابع جدید آزمون با برگزاری آزمون وجود داشته باشد، هم می‌گویم شاید هر دوطرف بتوانند به نوعی کوتاه بیایند؛ چراکه عدد گفته‌شده برای کل منابع آزمون دستیاری است و تغییر یکی و دو منبع شاید مدت کوتاه 2 و 3 ماه را هم بتواند پوشش دهد. قطعا می‌توان با هم‌زبانی و قوانینی که دیوان عدالت اداری در این زمینه دارد، به نتیجه نهایی رسید.»
او درباره استفاده از منبع منسوخ‌شده در آزمون دستیاری خاطرنشان کرد: «منابع آزمون دستیاری به‌صورت اختصاصی برعهده وزارت بهداشت است و طبیعتا برای کشور این مساله مهم است که هر داوطلبی با منبع به‌روز درسی مورد ارزیابی قرار بگیرد.»