مذاکرات وین به مراحل پایانی خود رسیده است اما همچنان طبق گفته طرف‌های مذاکره تا بر سر همه‌چیز توافق نشود، توافقی در کار نخواهد بود. عمده‌ترین دلیل به نتیجه نرسیدن گفت‌وگوها تاکنون نیز عدم‌تصمیم‌گیری آمریکا برای پایان‌دادن به کارزار فشار حداکثری عنوان شده است. در این میان اما، برخی چهره‌های رسانه‌ای و سیاسی داخل کشور با موضع‌گیری‌ها و اظهارنظرهای برآمده از اطلاعات نه‌چندان دقیق درباره روند مذاکرات، تاکنون چندبار تیم مذاکره‌کننده کشورمان را با دردسر مواجه کرده‌اند. درباره آخرین روند گفت‌وگوهای وین و تحلیل برخی موضعگیری‌های اخیر تعدادی از چهره‌های سیاسی کشور درباره این مذاکرات، گفت‌وگویی با سیدرضا صدرالحسینی، کارشناس مسائل بین‌الملل داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
روند مذاکرات در بحث تضمین‌ها به چه نحو پیش می‌رود؟ در این‌باره، برخی ادعا می‌کنند ایران با توجه به ساختار سیاسی آمریکا، نمی‌تواند از دولتمردان کنونی این کشور تضمین بگیرد. این مساله اخذ هرگونه تضمینی را غیرممکن می‌کند؟ آیا نمی‌توان به اخذ تضمین‌های ذاتی مانند نگه‌داشتن سانتریفیوژهای پیشرفته در کشور پرداخت و چنین تضامینی از طرف غربی گرفت؟ مگر ایران پیش‌تر بر سر چنین تضامینی با طرف مقابل به نتیجه نرسیده بود؟
پیش از ورود به بحث تضامین، باید به این نکته توجه داشت که در مسائل بین‌المللی و حقوق بین‌الملل، دولت‌ها نماینده حاکمیت در آن کشور هستند و هیچ دولتی بههیچعنوان با بخش‌های گوناگون و قوای سه‌گانه کشورهای دیگر وارد مذاکره یا توافق حقوقی نخواهد شد. همانگونه که در موضوع توافقنامه برجام، نمایندگان جمهوری اسلامی از جانب حاکمیت، نمایندگان آمریکا از جانب حاکمیت و نمایندگان دیگر کشورهای عضو 1+5 از جانب حاکمیت خود در آن توافق شرکت کرده و به یک توافق اولیه رسیدند، درحال حاضر هم باید به این مساله توجه داشت که جمهوری اسلامی بههیچعنوان مسئولیتی درخصوص اختلافات قوا در داخل آمریکا ندارد. به این معنا که اگر آمریکایی‌ها قرار است به میز برجام برگردند و 1+4 تبدیل به 1+5 شود، باید مشکلات خودشان را در داخل و با قوای مختلف خود حل‌وفصل کرده و سپس وارد این گفت‌وگوها شوند. بنابراین این نکته، مهم و حائز اهمیت است که جمهوری اسلامی ایران به‌هیچ عنوان در ارتباط با مسائل داخلی، اختلافات احزاب و گروه‌ها و قوای مختلف کشورهای عضو 1+4 یا 1+5 احتمالی، ورودی نخواهد داشت. نکته دوم آن است که براساس این رویه بین‌المللی، جمهوری اسلامی ایران به‌دلیل بدعهدی‌های دولت آمریکا از این کشور تعهدات و تضامینی را درخواست کرده است که مذاکره‌کنندگان آمریکا نیز باید با حل اختلافات قوای داخلی کشورشان، آن تضامین را به رسمیت شناخته و در این رابطه تضمین دهند. اینکه گفته شود در حال حاضر تعدادی از نمایندگان دو حزب، در دو مجلس موجود در آمریکا با موضوع ضمانت‌های قانونی دولت فعلی آمریکا مخالف هستند، هیچ ارتباطی به جمهوری اسلامی ندارد. یا اینکه گفته شود با تغییر دولت در آمریکا، ممکن است ضمانت‌ها کان‌لم‌یکن اعلام شود، قطعا و یقینا می‌تواند باعث شود جمهوری اسلامی درمورد ضمانت‌ها خلاقیت بیشتری از خود نشان داده و ضمانت‌های مضاعفی را از دولت کنونی آمریکا درخواست کند. براین اساس، دادن ضمانت‌های ذاتی، برای هر دولتی که وارد هر توافق احتمالی می‌شود قطعی و امکان‌پذیر است، دولت آمریکا هم از این امر مستثنی نیست.
در بحث PMD چه شرایطی وجود دارد؟ آیا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طبق توافقی که در تهران شد، اراده آن را دارد تا مانع هرگونه سیاسی‌کاری طرف‌های غربی در روند مختومه اعلام‌شدن پرونده‌های ایران در این سازمان شود؟
موضوع PMD هیچ ارتباطی به 1+4 ندارد. مسئولیت این موضوع با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. در این رابطه نکته قابل‌توجه آن است که پرونده PMD قبل از کارشکنی جدید آمریکایی‌ها در ماه‌های اخیر در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بسته شده بود. درحال حاضر هم درصورت اتخاذ تصمیم سیاسی در آمریکا، این مساله، مانعی برای حصول توافق در وین نخواهد بود.
در بحث راستی‌آزمایی، ادعاهایی مطرح می‌شود که ایران هنوز موفق نشده درباره مساله فروش نفت به آن تضامین و حق راستی‌آزمایی‌هایی که برای خود قائل بود و پیش‌تر آن را اعلام کرده بود، برسد؛ این مساله را تا چه میزان درست می‌دانید؟
درحال‌حاضر دو موضوع اصلی در این‌باره مطرح است؛ یک اینکه ما توانسته‌ایم در میزان فروش نفت و حتی میزان رشد قیمت آن، به دوران پیش از برجام و تحریم‌ها بازگردیم که این مجددا عاملی برای دست‌برتر جمهوری اسلامی در توافق احتمالی خواهد بود. نکته بعدی این است که موضوع موردمطالبه برای راستی‌آزمایی، مساله فروش نفت و بازگشت بدون مشکل پول نفت فروخته‌شده از سوی ایران است. یعنی تمام دریچه‌ها، منافذ و مجاری بازگشت پول باید آزاد باشد؛ چه در چهارچوب سوئیفت و چه در چهارچوب‌های دیگر. بنابراین بخشی از موضوع راستی‌آزمایی، موضوع فروش نفت و بازگشت پول آن و بخشی مربوط به موضوعات دیگر مثل صادرات، بنادر، بانکداری، برخی اجرائیات و مسائل مربوط به همکاری با شرکت‌های سرمایه‌گذار است. بنابراین ما درحال‌حاضر اگر تحریم‌های نفتی برجامی را هم خنثی کنیم باید مساله راستی‌آزمایی و آنچه تیم مذاکره‌کننده درخواست کرده است را دنبال کنیم تا مورد پذیرش آمریکایی‌ها قرار بگیرد. در این‌باره به نظر می‌رسد طرف غربی، با بخش‌های قابل‌توجهی از راستی‌آزمایی موافقت ضمنی کرده است اما هیچ تضمینی برای اینکه این موافقت‌های ضمنی تا آخر ادامه پیدا کند و تا لحظه امضای توافقنامه ادامه داشته باشد، وجود ندارد چون آمریکایی‌ها دائما برای رسیدن به نقطه‌نهایی اختلال ایجاد می‌کنند. به نظر می‌رسد در این مورد هم این امکان وجود داشته باشد که آمریکایی‌ها به توافقات ضمنی بیان‌شده متعهد نباشند.
پس با توجه به اینکه گفت‌وگوهای وین هنوز به مرحله توافق نهایی نرسیده، وجود پیش‌نویس قطعی برای توافق را منتفی می‌دانید، درست است؟
بله، ضمن اینکه گفت‌وگوها به توافق نهایی نزدیک است اما چون هنوز به توافق نهایی نرسیده است، خبر انتشار هرگونه پیش‌نویس قطعی از توافق احتمالی دقیق نبوده و نمی‌تواند اهمیت زیادی داشته باشد و ممکن است در نتیجه خود، اذهان را به‌گونه‌ای مورد‌خدشه قرار دهد.
* سحر راه خدا