میلاد جلیل‌زاده، خبرنگارگروه فرهنگ: یک فصل از سال میلادی که بگذرد، سال شمسی آغاز می‌شود. یک ثلث از سال نوی چینی هم که گذشت سال نوی ایرانی می‌رسد. هم سینما، هم ادبیات و هم موسیقی با این عوض شدن سال مرتبط هستند. محاسبات سود و زیان تجاری و تعیین چشم‌اندازهای آینده، در بازه زمانی یک‌ساله انجام می‌شود و عرضه محصولات فرهنگی هم با همین بازه مرتبط است. سینما معمولا شروع‌های توفانی خودش را با سال نو تنظیم می‌کند؛ از اکران نوروزی در ایران گرفته تا سال نوی چینی و تعطیلات کریسمس در کشورهای غربی و مسیحی. موسیقی هم به این تعطیلات توجه دارد، اما نه برای انتشار آلبوم‌های جدید، بلکه بیشتر برای اجرای کنسرت‌ها و شاید در فصول دیگر کنسرت‌ها حتی پررونق‌تر از این هم باشند. فصل مناسب برای ارائه کتاب‌های جدید اما معمولا تعطیلات سال نو نیست. کتاب‌ها در فصول و موقعیت‌های دیگر سال رونمایی می‌شوند، نقد می‌شوند و به شهرت میرسند و در ایام تعطیلات موقعیتی برای مطالعه آنها فراهم می‌شود. یکچهارم از سال میلادی ۲۰۲۲ گذشته است و در سالی هستیم که رکود کمرشکن کرونا کمی کاهش پیدا کرده، اما کاملا برطرف نشده است. دوران کرونا روی عادت مصرفی محصولات فرهنگی هم تاثیراتی گذاشت. پلتفرم‌های ویدئو به شرط درخواست یا همان VOD به‌شدت در این ایام ضریب نفوذشان را افزایش دادند و عصر سریال‌ها فرارسید. درکنار این، عطش رفتن به سینما و برگزاری آیین ۱۲۰ ساله تماشای فیلم در سالن نمایش، در تعدادی از مخاطبان بیشتر شد؛ چون مدت‌ها بود یک دل سیر از چنین موهبتی برخوردار نشده بودند. چین در سه‌سال اخیر رکورد فروش جهانی را در سینما شکست و به سلطنت ۱۲۰ ساله آمریکا بر باکس‌آفیس پایان بخشید. کره‌جنوبی هم در سال گذشته چندبار رکورد پربیننده‌ترین سریال جهان را شکست و از زاویه‌ای دیگر گوی سبقت را از آمریکا ربود. انیمه‌های ژاپنی در همین ایام کرونا توانستند تا فهرست 10فیلم پرفروش سال بالا بیایند و القصه اینکه خیلی از مناسبات اقتصادی در حوزه فرهنگ دگرگون شد. در حوزه کتاب هم عادات مطالعاتی مردم جهان تغییرات جدی کرد. دانلودهای صوتی بیش از ۴۰ درصد افزایش داشت و کتاب‌های داستانی هم تا حدود ۲۰ درصد بیشتر فروش رفتند. کتاب‌های غیرداستانی که عمدتا پژوهشی و دانشگاهی هستند، ۴درصد بیشتر فروش رفتند و کتاب‌های دیجیتال هم یک رشد ۲۴ درصدی را در فروش تجربه کردند. کرونا اما بر صنعت موسیقی جهانی که بیش از 50 میلیارد دلار ارزش دارد هم تاثیراتی گذاشت که پیچیده بود. فروش فیزیکی موسیقی که یکچهارم درآمد موسیقی ضبط‌شده را نشان می‌دهد، حدود یک‌سوم کاهش یافت و نحوه گوش دادن مردم به موسیقی در پرتو ویروس کرونا تغییر کرد. بیشترین رشد این بخش مربوط به موسیقی آنلاین بود. در ایران هم شیوع کرونا بر صنایع فرهنگی و چرخه تجاری آنها اثری جدی گذاشت. مدیریت این موضوع در کشور ما خوب نبود و ما نتوانستیم از ضرر بیشتر جلوگیری کنیم، اما به هرحال در اواخر سال گذشته رفته‌رفته بوی بهبود ز اوضاع ایران شنیده شد و کم‌وبیش کرونا به مهار درآمد. حالا ما هستیم و سالی که قرار است از راه برسد با انبوهی از محصولات تازه؛ محصولاتی که بسیاری‌شان جامانده‌های دوران قبل از کرونا هستند. در پرونده پیش‌رو به معرفی محصولات شبکه نمایش خانگی و فیلم‌های ایرانی که قرار است در ۱۴۰۱ عرضه شوند پرداخته شده، همچنین فیلم‌ها و سریالهایی که در سینمای جهان قرار است عرضه شوند هم مورداشاره قرار می‌گیرد. در بخشی دیگر، به کتاب‌هایی پرداخته‌ایم که سال ۱۴۰۱ در ایران منتشر می‌شوند.
متاسفانه در کشور ما وقتی حرف از سینمای جهان می‌زنند، اگر بحث از سینمای تجاری باشد، آن را با سینمای آمریکا یکی می‌گیرند و اگر درباره سینمای هنری بحث می‌شود، صرفا نگاه‌شان به اروپاست. در این مطلب منظورمان از سینمای جهان، به‌واقع سینمای جهان است؛ هرچند فرصت و مجال کافی برای پرداختن به تمام زوایای آن را نخواهیم داشت. چین سه سال است که در سطح جهانی رکوردهای پرفروش‌ترین آثار را از آمریکا ربوده اما اکثر این فیلم‌ها در ایران حتی زیرنویس هم نشده‌اند. از آثار سینمایی و تلویزیونی روسیه هم کسی چندان در اینجا خبر ندارد. البته وضع هند و ژاپن و کره بین مخاطبان ایرانی بهتر است منتها در نوشتارها و تحلیل‌های سینمایی اشاره چندانی به آنها نمی‌شود. وقتی بخواهید از داخل ایران برای فهمیدن اینکه در سینمای کشورهای دیگر چه خبر است، در گوگل جست‌وجو کنید، به مشکلات عجیبی برمی‌خورید. عمده سایت‌های انگلیسی‌زبان در ایران فیلتر نیستند اما دولت قبل برای جلوگیری از گسترش نگاه به شرق و ایجاد مانعی بر سر راه افزایش کسانی که زبان‌های چینی و روسی را می‌آموزند، به‌طرزی که شاید هیچ‌کس نمی‌تواند تصورش را هم بکند، سایت‌های چینی‌زبان و روسی‌زبان را فیلتر کرد و این فیلترینگ همچنان پابرجاست. وقتی فیلترشکن را روشن می‌کنید تا در سایت‌های روسی جست‌وجو کنید، به مشکل جدیدی برمی‌خورید. کشورهای غربی و ژاپن و کره و امثال آن هم راه را بر جست‌وجوی سایت‌های روسی بسته‌اند؛ حتی سایت‌هایی که فیلم و سریال معرفی می‌کنند. اینجاست که یک سینمایی‌نویس عادی در ایران باید برای تهیه گزارش خود از علم روابط بین‌الملل هم سردربیاورد و بفهمد که رابطه هندوستان با روسیه همچنان بد نیست. اگر با IP هند وارد سایت‌های روسی شدید و خواستید برگردید و با همان شرایط در سایت‌های چینی جست‌وجو کنید، به مشکل دیگری خواهید خورد، چون چین و هند هم مقداری شکرآب هستند. اسم این وضعیت مضحک را گذاشته‌اند عصر ارتباطات. در ادامه به معرفی فیلم‌هایی پرداخته‌ایم که محصول سینماهای چین، روسیه و آمریکا در سال 2022 هستند و مخاطب ایرانی می‌تواند در 1401 منتظر تماشای آنها باشد.
روسیه
شاید در اخبار خوانده باشید که روسیه به‌تازگی محدودیت‌های کرونایی را لغو کرده است و این بدون‌شک می‌تواند روی صنعت سینمای این کشور تاثیر جدی بگذارد. سال آینده در روسیه فیلم‌های زیادی اکران خواهند شد که تعدادی از آنها آثار هنری هستند. آثار هنری روسیه در تاریخ سینمای جهان جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند اما این همه ماجرا نیست. روس‌ها آثار گیشه‌ای خوبی هم برای سال ۲۰۲۲ آماده کرده‌اند که می‌توان به چند مورد از آنها اشاره کرد. کمدی رمانتیک سوینگرز یکی از این فیلم‌هاست که قهرمانان آن دو زوج کاملا متفاوت هستند. ایگور تاجر ثروتمند و نامزدش اولگا که آرزوی طراح شدن دارد و از زندگی هیجان می‌خواهند در یک‌سو، و آندری، فیزیوتراپیستی که از کار خسته شده است و همسر داروسازش ایرینا که هر دو به آخرین فرصت برای رهایی از بحران خانوادگی امیدوارند. جنگ با خود، یک اکشن معناگرای سینمای روسیه، فیلم مهم دیگری برای سال 2021 است. ایوان خیلی وقت پیش از جنگ برگشته، اما جنگ برای او تمام نشده است. جنگ ایوان را رها نمی‌کند، او را از خانواده محروم می‌کند و مرتب صدایش می‌زند. ایوان که قادر به مقاومت در برابر این وضعیت نیست، در پوشش جان، خبرنگار جنگ خارجی، به سوریه سفر می‌کند. اما فیلم «ذهن ستاره» هم یک اثر تخیلی و فضایی از سینمای روسیه است. در آینده، زمین پرجمعیت خواهد شد و بشر در جست‌وجوی سیارات قابل سکونت برای ایجاد یک دوقلو از زمین، درحال کاوش در فضاست. اما در طول پروژه Gemini، سیگنالی از فضا می‌آید که تاثیر مخربی روی زمین دارد. مردم با یک‌سری ناهنجاری‌های فیزیکی مواجه می‌شوند که به‌تدریج کنترل سیاره را از آنها سلب می‌کند. یک اکسپدیشن به منبع سیگنال فرستاده می‌شود تا ماهیت آن را مشخص کند. بااین‌حال، در سیاره‌ای دیگر، قهرمانان فضانورد شجاع، منتظر چیزی غیرقابل درک هستند که تهدیدی جهانی برای کل زمین است.
آمریکا
امسال هالیوود در تعطیلات کریسمس سعی کرد برای بازگشت به روزهای اوجش که مربوط به قبل از کرونا می‌شود، خیز بردارد. آنها درنهایت توانستند بتمن را بالاتر از یک فیلم چینی در جدول فروش قرار دهند اما نتوانستند رونق سابق را به گیشه‌های سینما برگردانند. در سال 2022 ده‌ها عنوان هیجان‌انگیز در سینماها و پلتفرم‌های استریم انتظار می‌رود، ازجمله: سری دوم تاپ‌گان با عنوان مارویک، سری چهارم جان ویک، انیمیشن لایت‌یر، دنیای ژوراسیک: قلمرو، آکوامن۲، تلفن سیاه، هالووین پایان‌ها، ماموریت غیرممکن7، مرد شمالی، فلش، پلنگ سیاه: واکاندا برای همیشه، باب برگرز فیلم، تبدیل شدن به قرمز و حتی آواتار 2، تعدادی از این فیلم‌ها هستند. بهتر از آن، این فقط نوک کوه یخ است، زیرا پروژه‌های زیادی با تأخیر مواجه شدند. با وجود انبوهی از داستان‌های شگفت‌انگیز که در راه است، پیش‌بینی اینکه کدام فیلم قلب مخاطبان را به دست می‌آورد، دشوار است. چنانچه مشاهده می‌شود مقدار زیادی از آنچه هالیوود رویش حساب کرده، به نوستالژی‌های پیش از این برمی‌گردد و اکثر فیلم‌های مورد انتظار برای سال ۲۰۲۲ سری دوم، سوم، چهارم یا حتی هفتم آثاری هستند که پیش از این ساخته شده بود. البته چندی پیش سری چهارم ماتریکس به بازار آمد که نتوانست چندان شوری در فضا ایجاد کند.
چین
بهترین فیلم‌های سینمای چین معمولا در سال نوی چینی به نمایش درمی‌آیند و ادامه سال، درحقیقت ادامه اکران آنها یا توزیع دیجیتال‌شان است. تمرکز بیش از حد چینی‌ها بر اکران عید و کم‌توجهی به باقی ایام سال، وضعیتی است که احتمالا باید در آینده فکری برای آن بشود. البته اگر چینی‌ها در عزم‌شان برای فتح بازارهای جهانی و فراتر رفتن از مرزهای داخلی جدی باشند. عمده فیلم‌های مهم چین در سال نوی میلادی این کشور پخش می شوند و سپس به‌مرور نوبت اکران به شهرهای مختلف این سرزمین پهناور می‌رسد و در آخر این فیلم‌ها به‌مرور وارد فضای دیجیتال می‌شوند. این روند کلیت فعالیت سینمایی یک‌ساله را در چین تشکیل می‌دهد. امسال هم در سال نوی چینی درخشش‌های کم‌نظیری رخ داد اما هنوز هیچ‌کدام از این فیلم‌ها از روی پرده پایین نیامده‌اند و برای ما که صرفا می‌توانیم آنها را به‌صورت دیجیتال ببینیم، هنوز فیلم‌های در انتظار محسوب می‌شوند. از میان ده فیلم پرفروش سال ۲۰۲۲ تابه‌حال، پنج فیلم چینی هستند که در همان سال نوی چینی به نمایش درآمده‌اند. فیلم جنگی «نبرد در دریاچه چانچین» که پرفروش‌ترین فیلم دنیا در سال است، کمدی «خیلی باحال برای کشتن»، درامی به نام «نمای زیبا» سری جدید انیمیشن خرس‌های یونی با عنوان «بازگشت به زمین»، فیلم جنگی «تک‌تیرانداز» که مثل پرفروش‌ترین فیلم دنیا آن هم درباره نبرد با آمریکاست و کمدی «فقط احمق‌ها هجوم می‌آورند»، نام این فیلم‌هاست.
سریال‌های خارجی که امسال به پایان میرسند، فهرست بلندبالایی را شامل می‌شوند. با اینکه ورود هرکدام از این سریال‌ها به دنیای پخش ازطریق برنامه‌های یک شبکه تلویزیونی یا هرکدام از سرویس‌های جریانی مانند «هولو» یا «اچ‌بی‌او مکس» است، اما خیلی زود به بازار محصولات نمایشی ایران وارد می‌شود. در سال ۲۰۲۲ نیز به همین ترتیب شاهد پایان یافتن سریال‌های زیادی هستیم که دیگر تمدید نخواهند شد. «بهتره با ساول تماس بگیری»، «پیکی بلایندرز» و «مردگان متحرک» ازجمله سریالهایی هستند که آخرین قسمت‌هایشان در مقطعی در سال ۲۰۲۲ پخش می‌شوند. در ادامه برخی از سریالهایی که در سال ۲۰۲۲ تمام می‌شوند را مرور کرده‌ایم.
فصل ششم پیکی بلایندرز (Peaky Blinders)
تا زمان انتشار این گزارش، سه قسمت از فصل ششم سریال پرطرفدار پیکی بلایندرز یا همان نقابداران پخش شده است. گفته می‌شود چندبار زمان ضبط این سریال به تعویق افتاده وگرنه باید زودتر از اینها به پخش می‌رسید. در ابتدا برنامه‌ریزی شده بود که فیلمبرداری این فصل از سریال پیکی بلایندرز از مارس 2020 آغاز و در جولای همان سال به پایان برسد، اما این سریال همانند بسیاری از آثار سینمای جهان، تحت تاثیر شیوع کووید-19 نتوانست به مرحله تولید برسد. در سال 2020 شایعه حضور روآن اتکینسون (بازیگر مستربین) در نقش آدولف هیتلر در این سریال هم مطرح شد. بالاخره در 18 ژانویه 2021 فیلمبرداری سریال نقابداران فصل ششم آغاز شد. در همین زمان استیون نایت به این نکته اشاره کرد که فصل جدید پیکی بلایندرز آخرین فصل سریال است و این سریال در فرم‌های دیگر ادامه می‌یابد. اگرچه گفته می‌شود با این‌حال، این پایان راه درام جنایی به نویسندگی «استیون نایت» نیست، بلکه قرار است ساخت فیلمی براساس همین سریال در سال ۲۰۲۳ آغاز شود. محوریت داستان این سریال، با اتفاقات و بلندپروازی‌های یک گروه خانوادگی و رئیس‌شان تامی شلبی متمرکز است. این گروه خانوادگی در بیرمنگام انگلستان مستقر هستند.
فصل سوم نیروی اهریمنی‌اش (His Dark Materials)
«نیروی اهریمنی‌اش» نام یک مجموعه سه‌گانه کتاب‌های داستان تخیلی است که توسط فیلیپ پولمن نوشته شده است. درحالی‌که فصل اول، اقتباسی از کتاب سپیده شمالی و فصل دوم از روی کتاب خنجر ظریف ساخته شده، جین ترانتر و دان مک‌کلاچ، تهیه‌کنندگان ارشد سریال و فیلمنامه‌نویس ارشد جک تورن روی بازنویسی کتاب سوم این مجموعه، یعنی دوربین کهربایی برای ساخت فصل سوم سریال نیروی اهریمنی‌اش کار می‌کنند. این فصل، بخشی پرحادثه و غول‌آسا در مسیر ماجراهای لایرا و ویل خواهد بود. داستان کتاب درمورد دو نوجوان به اسم‌های لایرا بلاکوا و ویل پری است که در دو دنیای موازی زندگی می‌کنند و وارد ماجرا‌هایی حماسی می‌شوند. کتاب سوم از مجموعه نیروی اهریمنی‌اش در سال ۲۰۰۱ برنده جایزه کتاب سال «وایتبریبرد» در انگلستان شد، که یک جایزه معتبر ادبی به‌شمار می‌رود. تولید فصل سوم سریال نیروی اهریمنی‌اش از سال ۲۰۲۱ آغاز شد و اگرچه گفته می‌شد تا پایان همان سال پخش می‌شود، اما همچنان فصل جدید این سریال به پخش نرسیده است. این مجموعه به تهیه‌کنندگی نیو لاین سینما، جین ترانتر و جولی گاردنر برای بی‌بی‌سی وان تولید می‌شود. سریال «نیروی اهریمنی‌اش»، حتی پس از تولید درقالب سریال، همچنان در میانه قصه کودکانه و بزرگسالانه قرار می‌گیرد؛ این سریال، در مقایسه با «بازی تاج‌وتخت»، گروه‌های سنی بیشتری را جذب خواهد کرد.
فصل ششم بهتره با ساول تماس بگیری (Better Call Saul)
کار فیلمبرداری فصل ششم سریال «بهتره با ساول تماس بگیری» از فوریه سال 2020 آغاز شد؛ اما به‌دلیل شیوع جهانی ویروس کرونا، روند ساخت فصل جدید با اخلال مواجه شد. ابتدا تصور می‌شد قسمت‌های جدید این سریال اوایل سال 2021 برای پخش آماده شوند که البته محقق نشد. فصل ششم این سریال قرار است در ۱۳ قسمت تولید شود که درمقایسه با ۵ فصل گذشته که در ۱۰ قسمت تولید شده بودند، این سری پایانی طولانی‌ترین فصل سریال است. این مجموعه تلویزیونی ساخته شبکه ای‌ام‌سی آمریکا است و در رابطه با سریال «بریکینگ بد» مجموعه پرطرفدار همین شبکه است. پخش «بهتره با ساول تماس بگیری» از ۸ فوریه ۲۰۱۵ در شبکه ای‌ام‌سی آغاز شد. این کمدی سیاه توسط وینس گیلیگان و پیتر گولد خلق شده است. گیلیگان خالق مجموعه برکینگ بد نیز بوده است. بازیگر اصلی این مجموعه تلویزیونی باب ادنکیرک است. ادنکیرک در نقش یک وکیل تبهکار است که پیش‌تر هم در مجموعه تلویزیونی بریکینگ بد، نقش همین وکیل تبهکار را بازی کرده بود و در آنجا به والتر وایت کمک می‌کرد. داستان این مجموعه مربوط به سال ۲۰۰۲ و متمرکز بر زندگی این وکیل و 6سال پیش از ملاقات او با «والتر وایت» در بریکینگ بد است.
فصل یازدهم مردگان متحرک (The Walking Dead)
این مجموعه تلویزیونی آمریکایی که در ژانر ترسناک پسارستاخیزی ساخته شده، حالا دیگر با پخش فصل یازدهم از شبکه ای‌ام‌سی در اواخر ۲۰۲۲ به پایان راه خود می‌رسد. شروع این فصل از سریال در ۲۲ آگوست ۲۰۲۱ بوده و 13 قسمت از آن پخش شده است. این مجموعه برپایه کتاب کمیک به همین نام نوشته رابرت کرکمن، تونی مور و چارلی ادلرد ساخته شده است. داستان زندگی گروهی از انسان‌ها را روایت می‌کند که در عصر آخرالزمان زامبی‌ها زندگی می‌کنند. این سریال داستان زندگی پلیسی را نشان می‌دهد که در یک مأموریت تیر می‌خورد و به کما می‌رود. وقتی بیدار می‌شود، متوجه می‌شود همه مردم شهر تبدیل به مرده متحرک شده‌اند و شهر به‌هم ریخته است. از این‌رو به‌دنبال خانواده‌اش (همسر و پسرش) می‌رود. درنهایت آنها را به‌همراه گروه دیگری از بازماندگان پیدا می‌کند. اکثر داستان در محدوده شهر آتلانتا و حومه جورجیای جنوبی رخ می‌دهد. مهاجرت به حومه جورجیا زمانی اتفاق می‌افتد که این بازماندگان برای یافتن یک پناهگاه به‌دور از زامبی‌ها می‌گردند. ای‌ام‌سی همچنین این مجموعه را به رسانه‌های مرتبط توسعه داده است؛ مجموعه اسپین‌آفی، از مردگان متحرک بترسید که در ۲۳ اوت ۲۰۱۵ به نمایش درآمد و در حال حاضر فصل ششم خود را پخش می‌کند.
در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید:
سیدمهدی موسوی‌تبار /
منتظر کدام سریال ایرانی باشیم؟ (لینک)