نرگس چهرقانی، خبرنگار گروه سیاست: برای بررسی آخرین وضعیت مذاکرات وین با سیدرضا صدرالحسینی، کارشناس مسائل بین‌الملل به گفت‌وگو پرداختم.
در شرایط کنونی برخی سفر قریب‌الوقوع گروسی به تهران را مرتبط با یکی از گره‌های مهم توافق هسته‌ای می‌دانند. به نظر شما، آیا حضور ایشان می‌تواند موارد اختلافی در مذاکرات را برطرف کند یا بیشتر بر موارد اختلافی دامن می‌زند؟ چون مشخصا یکی از موارد اختلافی در مذاکرات مساله پی‌ام‌دی است و به احتمال خیلی زیاد برای این مورد به ایران می‌آیند.
یکی از موضوعات مهمی که در مذاکرات باعث چالش شده، موضوع پی‌ام‌دی است. این موضوع فرازوفرودهایی در مذاکرات داشته و در این‌باره بحث‌هایی صورت گرفته است، درنهایت این نتیجه حاصل شد که مرکز مرتبط با این موضوع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و این آژانس است که می‌تواند در این رابطه اظهارنظر نهایی را داشته باشد. نباید فراموش کنیم چند مرحله قبل در جریان مذاکرات، موضوع پی‌ام‌دی به‌طور کلی در آژانس حل شد اما بعد از اینکه گروسی به ایران آمد و به گزارش‌های غیرواقعی رژیم‌صهیونیستی استناد کرد، مجددا پرونده پی‌ام‌دی‌ها روی میز مذاکرات مطرح شد. بنابراین سفری که گروسی روز شنبه به ایران خواهد داشت، در ارتباط با مساله پی‌ام‌دی است و واقعیت امر این است که جمهوری اسلامی به‌طور قاطع این مساله را حل‌شده می‌داند و به مدیرکل آژانس هم این را گفته که ما به همه سوالات شما در این مورد پاسخ دادیم، چندبار هم اعلام کردیم، هرگونه سوالی در این رابطه وجود دارد، به آنها پاسخ می‌دهیم، اما باید پرونده پی‌ام‌دی در این رابطه برای همیشه بسته شود، به دلیل اینکه ما به‌عنوان یکی از کشورهای با سابقه عضویت طولانی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همه اقدامات خود را تحت‌نظارت آژانس انجام دادیم و بازرسان با دوربین‌های موجود آژانس در مراکز هسته‌ای ایران می‌توانند به این مساله شهادت بدهند. بنابراین سفر گروسی، یک سفر دوره‌ای است، البته گزارش‌های او از عملکرد جمهوری اسلامی درمورد مسائل هسته‌ای می‌تواند در روزهای آینده -که هنوز مشخص نیست چه زمانی خواهد بود- بر روند مذاکرات تاثیرگذار باشد.
حضور گروسی در ایران، می‌تواند ارتباطی با گفت‌وگوی روز گذشته او با نفتالی بنت نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی داشته باشد؟
علاوه‌بر تماس بنت با مدیرکل آژانس، هیات اعزامی این رژیم به وین نیز دیدارهایی را با مقام‌های آژانس داشته‌اند تا این نهاد را برای عدم‌همکاری با ایران تحت‌فشار سیاسی قرار دهد. در این ارتباط نکته‌ای که باید موردتوجه قرار گیرد آن است که در هفته‌های گذشته تعامل خوبی میان جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شکل گرفته و در حل‌وفصل موضوعات باقی‌مانده نیز پیشرفت‌هایی به دست آمده و سفر گروسی به تهران می‌تواند با نتایج مثبتی همراه باشد. البته باید این را هم بگویم، در اقدامات رژیم‌صهیونیستی برای جلوگیری از پیشرفت صنعت هسته‌ای جمهوری اسلامی، تردیدی وجود ندارد. آنها به جز خرابکاری‌هایی که در تخریب زیرساخت‌های این صنعت انجام دادند، تعدادی از دانشمندان هسته‌ای ما را هم ترور کردند، بنابراین هر احتمالی را در رابطه با اثرگذاری رژیم‌صهیونیستی بر نظرات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌توان داد.
اما واقعیت این است که جمهوری اسلامی هم با توجه به عضویت خودش در این مجموعه، نحوه بازدیدها و گفت‌وگوهای مستقیم با آژانس و گروسی را به‌عنوان یک موضوع روتین و پذیرفته‌شده و روزمره می‌داند. درحقیقت براساس توافق میان همه کشورهای عضو آژانس این مساله پذیرفته شده است و البته اسناد، مدارک و پاسخ‌هایی که جمهوری اسلامی به سوالات آژانس و دبیرکل آن داده است، کاملا شفاف است و خود این شفافیت می‌تواند راهکاری برای حل ترکیبی مساله پی‌ام‌دی باشد.
دیروز خبری در بلومبرگ منتشر شد مبنی‌بر اینکه به غیر از پی‌ام‌دی، هنوز بر سر تضمین اقتصادی هم بحث‌هایی وجود دارد و نهایی نشده است. در همین راستا وزیر ترابری آمریکا گفته هنوز بر سر خرید نفت از ایران مذاکراتی وجود دارد. با توجه به این گفته‌ها آیا تضمین اقتصادی هنوز جزء موارد اختلافی در مذاکرات وین هست؟ اهمیت تضمین اقتصادی چقدر است؟
یکی از دلایلی که باعث شد جمهوری اسلامی تداوم دورهفتم مذاکرات در وین را بپذیرد، رفع همه تحریم‌ها بود. بر همین اساس، مساله اقتصادی برای تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ضمن اینکه به گزارش‌های تخریبی بعضی از مقامات و رسانه‌های آمریکایی نمی‌توان اطمینان کرد. اما این نکته هم قابل‌توجه است تا همه موضوعات مورد درخواست جمهوری اسلامی -که یکی از آنها بحث رفع همه تحریم‌ها و بحث تضامین لازم در این خصوص هست- حل‌وفصل نشود، مانند این است که هیچ توافقی صورت نگرفته است. بنابراین این مساله هم مورد تاکید همه مسئولان ذی‌ربط این پرونده بوده و هست و نمی‌توان خارج از چهارچوب تیم مذاکرات به تحلیل‌های رسانه‌ها یا برخی کارشناسان غربی که از چهار ماه پیش تاکنون با بیان بعضی از موضوعات غیرواقعی تلاش داشتند روی مذاکرات تاثیرگذار باشند، اعتماد و اطمینان داشته باشیم. همان‌طور که مشخص است ما به مراحل نهایی مذاکرات رسیده‌ایم اما تا زمانی که بیانیه پایانی به امضای همه اعضای مذاکره‌کننده درمقابل نمایندگان رسانه‌های دنیا نرسد، قطعا و یقینا هنوز هیچ توافقی نمی‌تواند به‌عنوان توافق پذیرفته‌شده قلمداد شود. بنابراین به نظر می‌رسد این هم مراحلی از مراحل عملیات رسانه‌ای است که بعضی از رسانه‌های غربی با دستاویز قراردادن آن درصدد تاثیرگذاری بر اصل مذاکرات هستند.
پس با توجه به اینکه تضمین اقتصادی جزء اختلافات در مذاکرات وین نیست، الان تنها بحثی که در مذاکرات موردچالش است، پی‌ام‌دی است. در همین رابطه آخرین وضعیت مذاکرات وین در چه مرحله‌ای است؟ برخی رسانه‌ها آنقدر فاصله باقی‌مانده تا دستیابی به توافق را اندک می‌دانستند که در چند روز اخیر حتی خبر از سفر وزیر خارجه کشورمان به وین در هفته جاری می‌دهند.
خیر، پی‌ام‌دی تنها مساله مورد‌بحث در مذاکرات نیست. مذاکرات در دو روز گذشته با انجام دیدارهایی فشرده و مفصل میان هیات ایرانی، سه کشور اروپایی، چین و روسیه پیگیری شده است. در طول این جلسات در یکی از موضوعات حائزاهمیت پیشرفت خوبی حاصل شده، اما هنوز موضوعاتی باقی مانده است که نیاز به تصمیم‌گیری دارد. هرچند طرفین در نزدیکی توافق قرار گرفته‌اند، اما نزدیک شدن به توافق، الزاما به معنی دستیابی به آن نخواهد بود. روز گذشته درحالی ادعا شد که مذاکرات به توافق منتهی شده است که هنوز دست‌کم دو موضوع مهم باقی مانده و حل آن نیازمند تصمیم‌گیری طرف‌های مقابل به‌ویژه آمریکاست و تا زمانی‌که درمورد این دو موضوع تصمیم‌گیری نشود، نمی‌توان از دستیابی به توافق سخن گفت. در ارتباط با شایعه سفر وزیر امور خارجه ایران به وین نیز باید اشاره داشت که هنوز زمان انجام این سفر قطعی نشده است، اما طبق تصمیمی که گرفته شده، درصورتی‌که دو طرف در آستانه توافق قرار گیرند یا به نقطه‌ای برسند که نیاز به تصمیم‌گیری نهایی باشد، جلسه کمیسیون مشترک در سطح وزرای خارجه با حضور حسین امیرعبداللهیان و جوزپ بورل برگزار می‌شود و هنوز درمورد حضور فیزیکی یا آنلاین وزرای خارجه دیگر کشورها تصمیم‌گیری نشده است.
یکی دیگر از مواردی که گویا هنوز مورد بحث است، بحث تحریم اشخاص و نهادهای ایران است. اخیرا هم یکی از مقامات سابق وزارت خارجه آمریکا در توئیتی از احتمال لغو تحریم یک فرمان اجرایی و خروج تعداد زیادی از افراد گفته است. لغو تحریم‌های اشخاص و نهادها در مذاکرات در چه مرحله‌ای است؟
درمورد احتمال لغو یک فرمان اجرایی و به تبع آن خروج تعداد زیادی از اسامی افراد و نهادها از فهرست تحریم، باید اشاره کنم طبیعتا درصورت دستیابی به توافق نهایی، گستره رفع‌تحریم‌ها بسیار بیشتر از آن چیزی خواهد بود که این مقام سابق آمریکایی ادعا کرده و توئیت این مقام آمریکایی نیز تنها مربوط به یک فرمان اجرایی است و نه تمام تحریم‌هایی که ذیل توافق احتمالی رفع خواهند شد. درعین‌حال باید توجه داشت که این فرد با لابی صهیونیستی «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» روابطی بسیار نزدیک دارد و درواقع هدف از انتشار این اطلاعات، آن هم با تفسیری که او داشته است، مبنی‌بر اینکه این تحریم ارتباطی با برجام ندارد، تحت‌فشار قرار دادن طرف غربی (مقامات آمریکایی) و ممانعت از رفع این تحریم‌هاست؛ یعنی وی به‌دنبال تخریب تداوم مذاکرات است.
موردی دیگر اینکه، اخیر رسانه‌های غربی و آمریکایی ادعا کردند ایران مطالبات جدیدی در مذاکرات مطرح کرده، این صحبت تا چه میزان می‌تواند درست باشد؟
ادعایی که اخیرا از سوی رسانه‌های آمریکایی و غربی مطرح شده این است که هیات ایرانی خواسته‌هایی تازه روی میز قرار داده و در تلاش است در «لحظات پایانی» امتیازات تازه‌ای اخذ کند. در این رابطه باید اشاره کرد که اساسا تمام خواسته‌هایی که از سوی هیات ایرانی مطرح شده است، از ابتدای گفت‌وگوها دائما موردتاکید بوده است و جمهوری اسلامی ایران خواسته تازه‌ای فراتر از آنچه پیش از این مطرح شده بود، از طرف مقابل طلب نکرده است. به‌عنوان نمونه، در موضوع مسائل باقی‌مانده پادمانی، خواسته هیات مذاکره‌کننده ایرانی از ابتدای گفت‌وگوها، حتی در ادوار اولیه مذاکرات، همواره ثابت بوده است. با وجود این طرف‌های غربی تلاش می‌کنند با تازه جلوه‌دادن خواسته‌های ایران، از یک‌سو مذاکره‌کنندگان کشورمان را برای صرف‌نظر کردن از این خواسته‌ها تحت‌فشار قرار دهند و از سوی دیگر درصورت عدم دستیابی به توافق، جمهوری اسلامی ایران را به‌عنوان عامل شکست مذاکرات معرفی کنند که این مورد آخر از اهداف اولیه مذاکره‌کنندگان غربی بوده است. بنابراین باتوجه به ورود گفت‌وگوها به مراحل پایانی، پیش‌بینی می‌کنم، برخی رسانه‌های غربی در تلاش برای ساخت «روایت پیروزی» برای طرف‌های غربی و کمرنگ کردن امتیازات مهم واگذارشده از سوی طرف‌های غربی در طول مذاکرات، دست به فضاسازی تازه‌ای بزنند؛ همان‌گونه که تاکنون نیز به این اقدام مبادرت کرده‌اند. در همین چهارچوب، شنیده شده است که خبرگزاری رویترز و احتمالا نشریه وال‌استریت ژورنال درحال تهیه گزارش‌های تازه‌ای هستند که به‌دنبال ارائه روایتی تحریف‌شده از محتوای توافق احتمالی هستند. بر این اساس هوشیاری رسانه‌های داخلی کشور از ضرورت‌های دائمی است.