ندا اظهری، خبرنگار گروه دانشگاه: از چند هفته پیش، گمانه‌زنی‌های متعددی در رابطه با درگیری روسیه و اوکراین مطرح می‌شد. در این بین معادلات مختلفی برای جنگ میان این دو کشور مطرح شده که شماری از کشورها را نیز دربرمی‌گیرد. درکنار تمام ابعاد این نبرد، وضعیت دانشگاه‌ها و دانشجویان اوکراینی و دانشجویان بین‌المللی که از دیگر کشورها در دانشگاه‌های این کشور تحصیل می‌کنند هم وضعیت نگران‌کننده‌ای را برای خانواده‌ها و دانشجویان ایجاد کرده است. شماری از دانشجویان بین‌المللی در مدت زمانی که زنگ خطر جنگ به‌صدا درآمده بود، موفق به ترک اوکراین شدند اما شماری از آنها هنوز هم به‌رغم آغاز جنگ در داخل کشور حضور دارند و این موجی از نگرانی‌ها را برای خانواد‌ها و کشورها به‌همراه داشته است.
اوکراین چقدر دانشجو و دانشگاه دارد؟
اوکراین یکی از کشورهای بزرگ اروپایی با بیش از 44میلیون نفر جمعیت چیزی بالغ بر 996موسسه آموزش عالی دارد که حدود 40هزار برنامه دانشگاهی را ارائه می‌دهد. بیش از 1.028میلیون دانشجو در مقاطع کارشناسی و ارشد و بیش از 25هزار دانشجو در مقطع دکتری در دانشگاه‌های اوکراین درحال تحصیل هستند.
تکرار تجربه شرایط اورژانسی 2014
به گزارش universityworldnews، فشارها بر اوکراین ازسوی روسیه در ماه‌های اخیر افزایش یافته و با توجه به اینکه ارتش روسیه، اوکراین را از طریق حرکت نیروهای نظامی به‌سمت بلاروس، مولداوی و دریاهای سیاه و آزوف و نیز مرز روسیه دور زده است، پوتین در نخستین ساعت‌های 24فوریه (5اسفند) اعلام جنگ کرد و نیروهای روسیه، حملات همه‌جانبه‌ای را در این کشور آغاز کردند. بعد از نزاعی که در سال2014 بین روسیه و اوکراین شکل گرفت، مشخص شد اوکراینی‌ها نه‌تنها به‌نفع یکپارچگی یورو-آتلانتیک انتخاب خود را کرده، بلکه حاضرند برای این انتخاب تا پایانی تلخ هم مبارزه کنند. این فرصتی برای اوکراین است که شرایط را برای بازگشت به اروپا برای آنها فراهم می‌کند. این کشور در نیمه دوم قرن هفدهم میلادی با اشغال روسیه از اتحادیه اروپا جدا شده بود. برای بسیاری از اوکراینی‌ها، جنگ با روسیه بیش از 300سال به‌طول انجامیده و تنها محدود به زمان فعلی نمی‌شود.
امروز موسسات آموزش عالی اوکراین تمام اطلاعات موردنیاز خود را درمورد چگونگی اقدام در مواقع اضطراری و حتی از مکان قرار گرفتن مخفیگاه‌های بمب‌ها مطلعند. بسیاری از این مراکز آموزشی از مهم‌ترین اسناد و طرح‌های آموزشی درحال اجرای خود که ممکن است به کار آنها بیاید، کپی دیجیتال گرفته‌اند. آموزش عالی اوکراین از سال2014 تجربه چنین شرایط اورژانسی را دارد و 20دانشگاه حاضر در مناطق تحت سلطه روسیه را به مناطقی منتقل کردند که تحت کنترل دولت اوکراین قرار داشت.
آغاز حکومت نظامی و تعطیلی دانشگاه‌ها
رئیس آژانس ملی تضمین کیفیت آموزش عالی اوکراین و وزیر سابق آموزش‌وعلوم این کشور از دانشگاه‌های دنیا خواسته دربرابر تصمیمات ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه برای حمله به اوکراین موضع بگیرند. به‌دنبال شروع حملات نظامی همه‌جانبه نیروهای نظامی روسیه به اوکراین از روز پنجشنبه که شامل به‌توپ بستن شهرهای خارج از مناطق جدایی‌طلب واقع در «دونتسک» و «لوهانسک»، زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین به مدت 30روز در این کشور حکومت نظامی اعلام کرده و تمام تدارکات آموزش عالی به‌حالت تعلیق درآمده و از مدارس و دانشگاه‌ها خواسته آموزش‌های خود را به‌صورت آنلاین ادامه دهند. به‌دنبال این اطلاعیه، از دانشجویان و استادان دانشگاه‌های اوکراین خواسته شده تا اطلاع ثانوی در خانه‌های خود بمانند. او معتقد است این دیگر تهدید خصمانه نیست بلکه جنگ واقعی و گلوله‌باران زیرساخت‌های نظامی، فرودگاه‌ها و شهرهای آرام حومه اوکراین است. با شدت گرفتن جنگ روسیه و اوکراین، تمام فعالیت مدارس و دانشگاه‌های این کشور کاملا متوقف شده‌اند و بسیاری از دانشجویان و اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها به‌اجبار باید محل زندگی و تحصیل خود را ترک کنند. برق و اینترنت هم در برخی نقاط حومه اوکراین قطع‌شده و برخی مردم اوکراین به اطلاعات دسترسی ندارند.
رئیس دانشگاه ملی Lviv اوکراین می‌گوید: «فرآیند آموزشی در دانشگاه‌ها باید از راه دور ادامه داشته باشد. وظیفه ما این است که در چنین شرایط بحرانی، سازمان‌یافته عمل کرده و رفتاری مسئولانه داشته باشیم. توصیه بر آن است که روسای دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی و تحقیقاتی اوکراین برنامه‌هایی را برای شرایط اضطراری‌تر دراختیار داشته باشند تا به‌موقع بتوانند برای کنترل اوضاع از آنها استفاده کنند. دانشگاه‌ها و مدارس باید تخلیه شوند تا امنیت دانشجویان و استادان برقرار شود. در این میان، برخی دانشگاه‌ها از چند هفته قبل با اعلام خطر ازسوی مقامات اوکراینی، آمادگی‌های لازم را داشته‌اند. به‌عنوان مثال، در موسسه پلی‌تکنیک Igor Sikorsky اوکراین مسیرها و پناهگاه‌هایی در داخل ساختمان تعبیه شده و به دانشجویان هم توصیه شده که در شرایط اضطراری در این مسیرها حرکت کرده و در پناهگاه‌ها پناه بگیرند. اما درحالی‌که برخی دانشگاه‌ها این شرایط اضطراری را از هفته‌های پیش دنبال نکرده بودند و معتقد بودند اوضاع تحت کنترل است، در روزهای گذشته حتی نشست انجمن دانشگاهی هم لغو شد.
وزیر سابق آموزش‌وعلوم اوکراین اعلام کرده است اجتماع دانشگاهیان این کشور نمی‌تواند دربرابر این جنگ ساکت بنشیند. آنها از تاریخ اروپا، تاریخ جنگ جهانی دوم و پیامدهای اروپایی و جهانی آن مطلعند. ما خواستار آن هستیم که دانشگاه‌ها، موسسات دانشگاهی و آموزش عالی در اروپا و دنیا دربرابر رژیم پوتین، برای تخریب اصول صلح، امنیت و دموکراسی در اروپا و جهان و درکنار اوکراین بایستند. هدف همه ما دفاع از دموکراسی است. او تاکید کرد که همکاران دانشگاهی درسراسر دنیا صدای خود را درقالب پیام‌های صوتی و نوشتاری به سازمان‌های بین‌المللی، دولت‌ها، همکاران خود در دیگر کشورها و جمعیت جهان مخابره کنند.
آمادگی همسایه‌ها برای استقبال از دانشجویان اوکراینی
به گزارش sciencebusiness، انجمن دانشگاهی اروپا در بیانیه‌ای که در روز شروع جنگ روسیه و اوکراین در توئیتر منتشر کرد، در تماس با 26عضو اوکراین، آمادگی خود را برای ارائه حمایت‌های همه‌جانبه از دانشگاه‌ها و آموزش عالی اوکراین اعلام کرد. انجمن دانشجویان لتونی نیز نگرانی خود را نسبت به امنیت دانشجویان و دانشگاه‌ها در اوکراین اعلام کرده و از دولت این کشور خواسته تا شرایط را برای خروج دانشجویان و تحصیل در لتونی فراهم کند. روسای دو دانشگاه بزرگ در رومانی در بیانیه‌هایی جداگانه حمایت از پناهندگان و کمک به دانشگاه‌های اوکراین را برای حفاظت از دارایی‌های آنها اعلام کرده است. دانشگاه‌های رومانیایی باید در حفاظت از اسناد و کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های دانشگاهی و غیردانشگاهی اوکراین کمک کنند. رومانی در سمت شمال و جنوب‌شرقی مرزهای مشترکی با اوکراین دارد و دولت این کشور درحال آماده‌سازی برای استقبال از 500هزار پناهنده این کشور است.
توقف همکاری دانشگاه‌های آلمانی با روسیه
دولت آلمان به دانشگاه‌های خود دستور داده روابط آکادمیک خود را با روسیه متوقف کنند و این درحالی است که اتحادیه اروپا به فکر خارج‌کردن روسیه از شبکه و زیرساخت‌های تحقیقاتی به‌دنبال حمله روسیه به اوکراین است. وزارت امور خارجه این کشور تمام روابط آکادمیک و دانشگاهی آلمان را با روسیه به‌ویژه در پروژه‌های علمی با این کشور متوقف کرده است. مقامات آلمانی اعلام کرده‌اند زمان آن رسیده با کل جمعیت اوکراین و مهم‌تر از همه شرکای دانشگاهی همبستگی داشته باشند. آنها نسبت به زندگی و سلامت دانشجویان و دانشمندان اوکراینی ابراز نگرانی کرده‌اند. دانشگاه‌های آلمان به‌طور قطع در محدودیت‌هایی که برای آنها ایجاد شده، کنار آنها خواهد ایستاد. همچنین قابل پیش‌بینی است که این تحولات آسیب شدیدی به روابط علمی آلمان و روسیه وارد کند که باید عواقب آن را بررسی کرد. در ترم تابستان2021، بیش از 8200دانشجوی اوکراینی در دانشگاه‌های آلمان تحصیل می‌کردند. درحال حاضر آلمانی‌ها حدود 257پروژه مشترک و همکاری با اوکراین دارند که 113پروژه سهم آلمان و 89پروژه هم سهم دانشگاه‌های اوکراینی است.
واکنش اتحادیه اروپا
انجمن اروپا با شروع جنگ میان روسیه و اوکراین، تصمیماتی را برای دور جدید تحریم‌ها علیه روسیه شامل توقف مشارکت روسیه در سازمان‌های پژوهشی بین‌المللی در دستورکار داشت. انجمن دانشگاهی اروپا با بیش از 800عضو، در بیانیه‌ای که در توئیتر منتشر کرده اشاره کرده است در چنین شرایط نابسامانی، این انجمن درکنار 26عضو اوکراینی ایستاده است. آلمانی‌ها با این اعضا در تماسند و از هر حمایتی در شرایط دشوار و استرس‌زا دریغ نمی‌کنند. انجمن دانشگاهی اروپا کاملا متعهد به صلح و همکاری با اوکراین است و ابراز امیدواری کرده هرچه زودتر این جنگ با تامل و خویشتن‌داری به پایان برسد. در این میان، جمهوری چک آمادگی خود را برای کمک به شهروندان اوکراینی درمقابله با شرایط دشوار زندگی به‌ویژه به دانشجویان و استادان دانشگاهی اعلام کرده تا به‌طور فعال در کمک‌های انسان‌دوستانه و... حضور یابند. هر کشور مستقلی حق دارد درباره آینده و مسیر خود تصمیمات دموکراتیک بگیرد. آنچه روسیه انجام می‌دهد، قوانین بین‌المللی را زیرپا گذاشته و نقض کرده است. کنفرانس روسای دانشگاه‌های اسپانیا نیز حمایت و همبستگی خود را با موسسات و دانشگاه‌های اوکراین، جوامع دانشگاهی و شهروندان این کشور در شرایط دشوار جنگی اعلام کرده است.
سردرگمی هزاران دانشجوی بین‌المللی در اوکراین
طبق آخرین آماری که از سوی وزارت آموزش و علوم اوکراین منتشر شده، حدود 80 هزار دانشجوی بین‌المللی از حدود 158 کشور دنیا در دانشگاه‌های اوکراین تحصیل می‌کنند. از جمع دانشجویان بین‌المللی حاضر در این کشور، هندی‌ها با 18 هزار دانشجو، بالاترین آمار را به خود اختصاص داده‌اند و بعد از هند، مراکش، آذربایجان، ترکمنستان و نیجریه بیشترین شمار دانشجویان خارجی در اوکراین را تشکیل می‌دهند. بسیاری از آنها دلیل تحصیل در اوکراین را هزینه‌های مناسب‌تر در مقایسه با تحصیل در کشور خود اشاره کرده‌اند و عده‌ای هم به دنبال یک زندگی بهتر وارد این کشور شده‌اند که حالا با آغاز جنگ تمام آرزوهای خود را برباد رفته می‌بینند. در چنین شرایطی، بسیاری از دانشجویان بین‌المللی سردرگم شده و از آینده نامعلوم خود می‌ترسند و اینکه سفارتخانه‌ای مسئولیت خروج آنها را برعهده نمی‌گیرد، ابراز نگرانی می‌کنند. به‌رغم بی‌نظمی‌هایی که در حمایت از دانشجویان بین‌المللی حاضر در اوکراین به چشم می‌خورد، برخی دولت‌ها اشاره کرده‌اند که برنامه‌هایی برای مدیریت دانشجویان خود دارند.
سه‌چهارم دانشجویان هندی آواره در اوکراین
سفارت هند در نخستین روز شروع جنگ بیانیه‌ای در حمایت از دانشجویان خود منتشر کرد. در این میان، دانشجویان هندی در اوکراین هم از دولت این کشور خواسته‌اند تا به آنها در خروج از این کشور کمک کند اما به نظر می‌رسد هیچ برنامه رسمی برای تخلیه آنها در دستورکار قرار نگرفته است. دانشجویان از یکی دو روز گذشته، انفجارهایی را در شهر «ایوانوفرانکو» گزارش کرده‌اند که بیشتر دانشجویان هندی در آنجا ساکن هستند. سفارت هند حدود یک هفته پیش اعلام کرده بود که با بالا گرفتن تنش‌ها بین اوکراین و روسیه، بهتر است آن دسته از دانشجویانی که حضور آنها در اوکراین الزامی نیست و حتی تمام دانشجویان هندی، این کشور را ترک کنند و حتی قرار بود پروازهای تجاری هم برای خروج دانشجویان از فرودگاه‌های این کشور در اختیار آنها قرار گیرند. با وجود اینکه تنها بخشی از آنها موفق به خروج از اوکراین شده‌اند، اما حدود سه‌چهارم دانشجویان هندی که در دانشکده‌های پزشکی این کشور تحصیل می‌کنند، گرفتار شده‌اند. اوکراین یکی از مقاصد محبوب برای تحصیل دانشجویان هندی در رشته پزشکی، دندانپزشکی و پرستاری به‌شمار می‌رود. خانواده‌های دانشجویان هندی حاضر در اوکراین، دولت این کشور را بر آن داشته تا هر چه زودتر آنها را به کشور خود برگردانند و به نوعی، کمپینی برای بازگرداندن دانشجویان هندی به راه افتاده است.
نگرانی خانواده‌های 8000 دانشجوی مراکشی
ده‌ها نفر از خانواده‌های دانشجویان مراکشی به درخواست از دولت مراکش برای برگرداندن دانشجویان این کشور از اوکراین، در مقابل وزارت امورخارجه «رباط» تجمع کردند. شماری از آنها طی هفته‌های گذشته از اوکراین خارج شده‌اند اما بسیاری از آنها هنوز در اوکراین باقی مانده‌اند. بیشتر این دانشجویان در رشته‌های پزشکی، داروسازی و مهندسی معماری تحصیل می‌کردند. درحال حاضر حدود 3000 دانشجوی مراکشی به کشور خود بازگشته‌اند و قرار است طی هماهنگی‌های صورت گرفته با کشورهای همسایه، دسترسی آنها برای خروج از اوکراین فراهم شود.
هزاران دانشجوی آفریقای شمالی و خاورمیانه در دام بمب‌ها
به گزارش middleeasteye، آخرین گزارش‌ها نشان می‌دهد که هزاران دانشجوی اهل آفریقای شمالی و خاورمیانه که در اوکراین درحال تحصیل بودند، سراسیمه به دنبال خروج از این کشور هستند اما مساله‌ای که بسیاری از دانشجویان بین‌المللی را دچار سردرگمی کرده، بستن مسیرهای هوایی از سوی دولت اوکراین و جلوگیری از خروج دانشجویان بوده است. در این میان، مصر هم 3500 دانشجوی بین‌المللی در اوکراین دارد و علاوه‌بر آن، لبنان، عراق و فلسطین هم دیگر دانشجویان بین‌المللی را در دانشگاه‌های این کشور تشکیل می‌دهند. سفارت عراق هم در تماس با 27 دانشگاه اوکراینی، خواستار بازگشت آنها به کشورشان شده است. همچنین 4000 دانشجوی نیجریه‌ای هم در میان دانشجویان بین‌المللی به‌شمار می‌روند. آفریقایی‌ها بیش از 25 درصد کل دانشجویان بین‌المللی در اوکراین را تشکیل می‌دهند که بسیاری از آنها در دانشکده‌های فنی و پزشکی جذب شده‌اند که معمولا شهریه‌های بسیار پایینی دارند.
در همسایگی اوکراین چه می‌گذرد؟
درحال حاضر که بسیاری از مرزهای هوایی اوکراین مسدود شده و دانشجویان بین‌المللی باقی مانده در این کشور به دنبال خروج از این کشور جنگ‌زده هستند، کشورهای همسایه از قبیل لهستان، رومانی، مجارستان و اسلوواکی مناسب‌ترین کشورها برای جذب پناهندگان خارجی از اوکراین هستند.
30 هزار دانشجوی اوکراینی در لهستان
لهستان یکی از کشورهای همسایه اوکراین است که طبق آمارهای رسمی، 57 هزار دانشجوی بین‌المللی دارد که در مقایسه با آمار 46 هزار نفری سال گذشته، 11 هزار دانشجو بیشتر جذب کرده است که 23 درصد رشد را نشان می‌دهد. بیشترین سهم دانشجویان بین‌المللی لهستان را دانشجویان اوکراینی با آمار 30.5 هزار نفر تشکیل می‌دهند و انتظار می‌رود شمار زیادی از دانشجویان بین‌المللی که در اوکراین تحصیل می‌کنند، در شرایط جنگ وارد لهستان شوند.
رومانی؛ نخستین مقصد دانشجویان
بالاترین شمار دانشجویان بین‌المللی در رومانی، به‌عنوان یکی از همسایگان اوکراین، بیش از 27 هزار نفر گزارش شده است که در مقایسه با سال‌های گذشته 27 درصد رشد داشته است. با توجه به اینکه مرزهای هوایی اوکراین مسدود شده، بسیاری از دانشجویان خارجی در این کشور به کشورهای همسایه و هم‌مرز پناه برده‌اند که رومانی هم یکی از آنهاست. شماری از دانشجویان هندی از زمان شروع جنگ وارد رومانی شده‌اند تا از آنجا با هواپیما روانه کشورهای خود شوند. روز گذشته بیش از 470 هزار دانشجو از اوکراین خارج و وارد رومانی شده‌اند و درواقع، علاوه‌بر رومانی، روسیه، لهستان و مجارستان به دانشجویان هندی در خروج از منطقه کمک می‌کنند.
3 برابر شدن دانشجویان بین‌المللی مجارستان
گزارش‌ها حکایت از آن دارد که تعداد دانشجویان بین‌المللی در مجارستان در دو دهه گذشته 3 برابر شده است به‌طوری که از حدود 11 هزار و 783 نفر در سال 2001، به بیش از 38 هزار نفر در سال تحصیلی 2021 رسیده است. انتظار می‌رود باتوجه به همسایه بودن مجارستان با مرز اوکراین، شماری از دانشجویان بین‌المللی برای فرار از جنگ و رسیدن به کشورهای خود از مرز این کشور اقدام کنند. هنوز آمار دقیقی از تعداد دانشجویان ورودی به این کشور از مرز اوکراین اعلام نشده است.
در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید: