توحید ورستان، دانشجوی دکتری اقتصاد انرژی: سال گذشته عبدالعزیز بن‌ سلمان، وزیر انرژی عربستان اعلام کرد ریاض قصد دارد به باشگاه صادرکنندگان گاز بپیوندد، البته به باور برخی کارشناسان انرژی، این امر نشان‌دهنده بلندپروازی اقتصادی سعودی است که احتمالا تحقق آن برای ریاض دشوار است، از این رو لازم است میزان تولید، مصرف و شرایط میادین گازی عربستان بررسی شود.تولید گاز در عربستان‌سعودی در پایان سال ۲۰۲۰ به سطح بی‌سابقه‌ای رسید. براساس گزارش منتشرشده از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا، میانگین تولید گاز طبیعی در عربستان‌سعودی طی این سال به ۱۱ میلیارد فوت‌مکعب در روز رسید که نسبت به سال ۲۰۱۰، ۳۰ درصد افزایش داشته است.عربستان‌سعودی پس از روسیه، ایران، قطر، ایالات‌متحده و ترکمنستان در سال ۲۰۲۰ ششمین تولیدکننده بزرگ گاز طبیعی در جهان بود. کل تولید گاز این کشور در دودهه گذشته به‌دلیل توسعه میادین گازی غیرمرتبط با نفت یا مستقل، باوجود تصمیم اوپک‌پلاس که تولید نفت و درنتیجه تولید گاز مرتبط را کاهش می‌دهد، به‌طور پیوسته افزایش یافته است.در همان سال، سهم تولید گاز در عربستان‌سعودی از میادین غیرمرتبط از صفر در سال ۲۰۰۰ به ۴۶ درصد از کل تولید رسید و براساس این گزارش، مجموع ذخایر گاز طبیعی اثبات‌شده در این کشور تا پایان سال ۲۰۲۰ به ۳۳۳تریلیون فوت‌مکعب ازجمله ذخایر گاز طبیعی در منطقه مشترک با کویت معروف به «حائل» رسید.در شمال عربستان‌سعودی، آرامکو از تکنیک‌های فرکینگ -که به رونق شیل در ایالات‌متحده کمک کرده- استفاده می‌کند، این شرکت همچنین تلاش‌های خود را برای تولید گاز طبیعی در میادین بزرگ در منطقه نفت‌خیز شرق افزایش داده و شروع به مطالعات لرزه‌نگاری در مناطق دریای سرخ کرده است که احتمالا ذخایر بزرگ گاز طبیعی در آنجا وجود دارد.آرامکو و مقامات سعودی از اظهارنظر در این‌باره خودداری می‌کنند. امین ناصر، مدیرعامل آرامکو در نشستی خبری گفت: «ما فرصت‌های بزرگی را در این بازار می‌بینیم و به مشارکت‌های استراتژیک ادامه می‌دهیم تا تقاضای رو به رشد LNG را برآورده کنیم.»با وجود این عربستان گاز طبیعی وارد یا صادر نمی‌کند اما انتظار دارد با توسعه پروژه جفوره، صادرات گاز را تا سال ۲۰۳۰ آغاز کند.

  پروژه الجفوره

در سال ۲۰۱۶، آرامکوی عربستان شروع به اولویت‌بندی توسعه میادین گازی غیرمرتبط با نفت کرد که عمدتا فراساحلی هستند. در پایان سال ۲۰۲۱، این شرکت قراردادهایی را برای توسعه بزرگ‌ترین میدان گازی غیرمرتبط کشور یعنی الجفوره، واقع در شرق میدان نفتی غوار در نزدیکی خلیج‌فارس، به شرکت‌های انرژی پیشنهاد کرد. شرکت ملی نفت سعودی انتظار دارد تولید گاز از پروژه جفوره در سال ۲۰۲۵ آغاز شود.خبرگزاری رسمی عربستان‌سعودی اعلام کرد شرکت آرامکو قصد دارد ۱۱۰ میلیارد دلار برای توسعه میدان گازی جفوره سرمایه‌گذاری کند. برآورد می‌شود ظرفیت این میدان گازی ۲۰۰ تریلیون فوت‌مکعب باشد.به گفته آرامکوی عربستان انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰، تولید گاز جفوره به دومیلیارد فوت‌مکعب در روز گاز طبیعی، ۴۱۸ میلیون فوت‌مکعب در روز اتان و ۶۳۰هزار بشکه در روز میعانات برسد.وزیر انرژی عربستان سعودی در کنفرانس تجاری‌سازی منابع غیرمرسوم اظهار کرد: «پروژه میدان جفوره بیش از پنج تا 6 میلیارد ریال (1.3 تا 1.6میلیارد دلار) هزینه خواهد داشت.»تلاش‌ها برای افزایش تولید گاز در عربستان‌سعودی همراه با انتظار افزایش تقاضای داخلی است، به‌ویژه آنکه دولت برای افزایش نقش گاز و انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق جهت پوشش بلندپروازی‌های سعودی در منطقه به آن نیاز مبرم دارد. آرامکوی عربستان همچنین قصد دارد ظرفیت خط لوله گاز طبیعی در امتداد سواحل جنوب غربی این کشور را از 9.6 به 12.5میلیارد فوت‌مکعب در روز افزایش دهد اما هنوز تاریخ تکمیل آن را اعلام نکرده است.

جاه‌طلبی‌های ولیعهد

روزنامه فرانسوی L’Opinion با انتشار گزارشی از تحولات استراتژیک عربستان با عنوان «این پادشاهی می‌خواهد امپراتوری گازی بسازد» نوشت: «این کشور می‌خواهد صنایع خود را تحریک و منابع طبیعی را به بازار عرضه کند تا درآمد این کشور را افزایش دهد، آنها درحال‌حاضر شدیدا به نفت وابسته‌اند. عربستان‌سعودی قصد دارد یک امپراتوری گاز طبیعی بسازد که به شهرهای جدید مدرن و به توسعه صنایع محلی در بخش‌های تولید، معدن و فناوری کمک کند. این پادشاهی به‌اندازه کافی نفت خام تولید می‌کند تا بتواند تقاضای برق را برآورده کند اما دولت عربستان‌سعودی درتلاش است از سوزاندن نفت برای تولید برق جلوگیری کند، چون مهم‌ترین منبع درآمد، یعنی صادرات طلای سیاه را کاهش می‌دهد.»جاه‌طلبی‌های اقتصادی محمد بن سلمان، گرایش به‌سمت گاز را افزایش می‌دهد. او در برنامه اقتصادی خود (چشم‌انداز ۲۰۳۰) خواستار ساخت شهرهای صنعتی مانند NEOMاست. باید توجه داشت که تحقق این برنامه مستلزم صادرات گاز طبیعی تا سال ۲۰۳۰ است.از سوی دیگر به باور برخی کارشناسان، تقاضای برق عربستان‌سعودی تا سال ۲۰۳۰ به‌دلیل اصلاحات اقتصادی دوبرابر خواهد شد، حتی آرامکو نیز اعلام کرده تقاضای این کشور برای گاز طبیعی، احتمالا تا سال ۲۰۳۰، ۴۰ درصد افزایش خواهد یافت و به‌زودی از ظرفیت شرکت فراتر می‌رود. البته عربستان‌سعودی می‌خواهد ابتدا تقاضای داخلی گاز را قبل از صادرات آن تامین کند اما طبق مطالعه آماری BP از ساخت پمپ‌بنزین‌های جدید، مصرف گاز طبیعی این کشور بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷ نزدیک به ۶۰ درصد افزایش یافته است.البته بهره‌برداری از ذخایر گاز عربستان در مقایسه با سایر تولیدکنندگان بزرگ مانند روسیه دشوار و گران است. مقامات سعودی مدت‌هاست که گاز را نادیده می‌گیرند و آن را با وجود داشتن چهارمین ذخایر بزرگ گاز، مکمل و کمتر از نفت می‌دانند. مجموعه این عوامل باعث می‌شود نسبت به بلندپروازی گازی سعودی تردید وجود داشته باشد.

  رقابت با قطر

سعودی‌ها با سایر تولیدکنندگان گاز طبیعی گفت‌وگوی عمیقی داشته‌اند و انتظار می‌رود به‌زودی معاملات دیگری در این بخش منعقد کنند، چون این توافق به این کشور اجازه می‌دهد وارد بازار شود و این یک سیگنال قوی برای بازار گاز است.اما در این میان قطر بارها عربستان‌سعودی را در مورد کنترل میدان گازی متهم کرده است. برخی کارشناسان در این مورد تردید دارند و صادرات گاز را در راستای بازار رقابتی جهانی آن می‌دانند، چون افزایش تولیدکنندگان، بازیگران بزرگی مانند قطر، ایالات‌متحده و استرالیا را مجبور به انعطاف‌پذیری بیشتر از نظر قراردادها می‌کند.اما چشم‌انداز گاز نسبت به نفت مثبت است و انتظار می‌رود تقاضا برای نفت خام طی ۱۵ سال آینده کاهش یابد، زیرا بیشتر دولت‌ها درپی انتقال به انرژی‌های پاک‌تر یا تجدیدپذیر هستند. به‌موازات آن انتظار می‌رود تقاضای گاز از امروز تا سال ۲۰۴۰ حدود ۵۰ درصد افزایش یابد، همچنین موضوع تنش‌ها در اوکراین سبب شده واردکنندگان گاز به‌دنبال تنوع در کشورهای صادراتی باشند که این امر به‌نوعی انگیزه تولیدکنندگان را افزایش می‌دهد.