محمدرضا حاجی‌عبدالرزاق، خبرنگار گروه ورزش: از داوران در فوتبال به‌عنوان قشر مظلوم این رشته یاد می‌شود که نه دستمزدی به‌اندازه بازیکنان و مربیان می‌گیرند و نه معمولا از حمایت رسانه‌ای برخوردارند. اگر هم اتفاقی در مسابقات براساس اشتباه داوران رقم بخورد، سیبل می‌شوند و بیشترین هجمه و نقد روی داوران متمرکز می‌شود. جمله این اتفاقات باعث می‌شود گاهی برخی داوران برخلاف میل خود زودتر از موعد از دنیای داوری خداحافظی کنند، مثل محمدرضا اکبریان که با وجود فرصت برای ادامه حضور در عرصه داوری عطای این کار را به لقایش بخشید و از دنیای قضاوت خداحافظی کرد. متن گفت‌وگوی «فرهیختگان» با این داور باتجربه را -که بعد از قضاوت بازی سوپرجام بین فولاد و پرسپولیس از دنیای قضاوت کناره گیری کرد- در ادامه می‌خوانید.
صحبت را از سابقه داوری‌تان آغاز کنیم، چند سال در لیگ برتر داوری کردید؟
حدود ۲۵ سال داوری کردم که از قضاوت رده‌های سنی و زیرگروه کار را آغاز کرده و حدود ۱۳ سال پیش و در سال ۸۸ کار قضاوت در لیگ برتر را شروع کردم. البته قبل از آن هم به‌عنوان داور چهارم در رقابت‌ها حاضر می‌شدم اما از سال ۸۸ به‌عنوان داور وسط کار را پیگیری کردم.
شاید از معدود داورانی باشید که در امر قضاوت به حق واقعی خود نرسیدید و شاید می‌شد در این مدت اتفاقات بهتری برای شما بیفتد.
در هر صورت در برخی مواقع شرایط بر وفق مراد افراد پیش نمی‌رود و اتفاقاتی می‌افتد و انتخاب‌هایی می‌شود و نظراتی به میان می‌آید که کار را به سمت و سوی دیگر می‌برد. مثلا یک سیستم می‌آید که شما را قبول دارد یا برعکس، به هر حال برخی اتفاقات گریز‌ناپذیر است و ما هم راضی هستیم و پیش خودمان گفتیم هرچه پیش‌آید، خوش‌آید.
با وجود سابقه ۱۳ ساله در لیگ برتر، در این چند سال اخیر نام شما مطرح شد. فکر نمی‌کنید اگر اهل هیاهو و جنجال بودید خیلی بیشتر دیده می‌شدید و بازی‌های مهم‌تری را برای قضاوت به شما می‌سپردند؟
شما لطف دارید اما خدا را شکر خیلی اهل مصاحبه با رادیو و تلویزیون و دیده شدن نیستم و حتی در فضای مجازی صفحه هم ندارم و به قول معروف نه اکانتی دارم و نه چیزی و فکر می‌کنم این‌طوری زندگی برایم راحت‌تر سپری می‌شود و در این مدت هم خدا کمکم کرد و دنیای قضاوت برایم ختم به خیر شد.
در مدت قضاوت خود تاکنون داور الیت بودید؟
خیر، حدود دو سال در لیست داوران بین‌المللی بودم که در کلاس‌های کنفدراسیون فوتبال آسیا در مالزی هم حاضر شدم اما متاسفانه به خاطر شرایط سنی و به این دلیل که AFC می‌خواست جوانگرایی کند هیچ‌موقع الیت نشدم. البته طبق آیین‌نامه فدراسیون فوتبال، داوران می‌توانند تا ۴۵ سالگی در صورت پاس کردن تست‌های بدنی در لیگ برتر قضاوت کنند و اگر در لیست بین‌المللی باشند نیز بنابر درخواست کمیته داوران می‌توانند تا ۴۸ سالگی به قضاوت بپردازند.
الان چند سال دارید؟
حدود ۴۳ سال‌ونیم.
حدودا یک‌ونیم سال دیگر می‌توانستید در لیگ برتر داوری کنید. چرا تصمیم به خداحافظی گرفتید؟
شرایط برایم سخت شده بود و از آنجایی که داوری هم تعهدآور است و این تعهد نیز یک انگیزه می‌خواهد، برخی شرایط دیگر مهیا نبود. از سوی دیگر یک مقدار تعداد داوران زیاد شده و داوران جوان و خوبی داریم. درنهایت به خاطر مشغله زندگی و کار شخصی نمی‌توانستم به تعهد داوری در ادامه وفادار بمانم و در هر صورت تصمیم گرفتم تا زودتر عرصه قضاوت را ترک کرده و به دوستان جوان‌تر بسپارم.
قبلا رضا سخندان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفته بود در لیگ برتر می‌خواهیم داوران را کیفی کرده و از کمیت در این حوزه پرهیز کنیم و در این راستا داورانی را انتخاب می‌کنیم که باتجربه و مسلط باشند. فکر نمی‌کنید با این تصمیم شما دست کمیته داوران در رقابت‌های لیگ برتر خالی بماند. آیا برای خداحافظی با کمیته داوران هماهنگ بودید؟
خودم پیش‌دستی کردم اما در هر صورت کمیته داوران هم از داوران جوان و باتجربه خوب و بین‌المللی بهره می‌برد و قطعا با رفتن یک نفر این قطار از حرکت نمی‌ایستد و با ورود این جوان‌ها حتما سرعت هم بیشتر می‌شود.
به بازی دوشنبه شب سوپرجام برسیم. جنجال‌های زیادی بود و به نظر کار سختی داشتید.
بازی فیزیکی و خوبی بود. به هر حال تک بازی‌ها معمولا سخت است و یک تیم باید در یک مسابقه نتیجه تلاش خود را بگیرد. شما در لیگ معمولا 30 هفته تلاش می‌کنید تا قهرمان شوید اما در یک بازی مثل سوپرجام معمولا بازی‌ها فیزیکی و درگیرانه پیش می‌رود تا جایی که در این دیدار تعداد موقعیت گل‌ها به تعداد انگشتان یک دست هم نرسید و چون این بازی فیزیکی دنبال شد تنش‌هایی به وجود آمد. این درحالی است که در بازی قبلی دو تیم نیز اتفاقاتی افتاده بود و اختلاف نظراتی وجود داشت و همه این موارد باعث شد بازی سختی بشود اما خدا را شکر به نظر کارشناسان و شخص خودم قضاوت خوبی را داشتم، هرچند این دیدار پرکارت بود و من هم قبول دارم اما واقعا نمی‌شد به غیر از تصمیماتی که گرفته شد کار دیگری کرد. به هرحال باید در برخی صحنه‌ها برخوردهایی به‌خصوص با نیمکت‌ها می‌شد و امیدوارم در ادامه رقابت‌ها در لیگ ما شاهد این‌طور رفتار‌ها از سوی نیمکت‌های تیم‌ها نباشیم.
اخراج‌هایی که در درون و بیرون از زمین کردید درست بود؟
کارت قرمزهای درون زمین فنی بود و به خاطر خطای فنی بازیکنان اخراج شدند. در هر صورت بازیکن تحت فشار است و در محاسبات خود اشتباه می‌کند و به خاطر تکلی که در ادامه پای بازیکن زده شد باید کارت می‌دادم. بنابراین اخراجی داخل زمین فنی بود اما متاسفانه اخراج‌های بیرون زمین همه به خاطر اعتراض و رفتاری بود که به نظر من این موضوع باید تصحیح شود. فکر نمی‌کنم در هیچ جای دنیا به اندازه اینجا مربیان و نیمکت‌نشینان اعتراض کنند و کارت بگیرند اما متاسفانه یک مقدار نیمکت‌ها موارد اخلاقی و رفتاری را رعایت نمی‌کنند، اما امیدوارم در ادامه مسیر این امر هم درست شود.
از نیمکت فولاد خوزستان به‌عنوان یکی از شلوغ‌ترین نیمکت‌های لیگ برتر نام برده می‌شود. تا جایی که برخی تیم‌ها اعتقاد دارند فولاد با شلوغ‌کاری نتیجه می‌گیرد اما به نظر می‌رسد که این موضوع به سایر تیم‌های دیگر هم سرایت کرده باشد.
سابقه من نشان می‌دهد که در طول رقابت‌های لیگ بیشترین مربیان را از روی نیمکت‌ها اخراج کردم و آمار آن هم موجود است. شلوغ‌کاری نیمکت‌ها برای من فرقی نمی‌کند و اطمینان دارم که این موارد روی من هیچ تاثیری نگذاشت و قبلا هم تاثیری نگذاشته بود و مطمئنم که برای همکارانم نیز همین اتفاقات می‌افتد اما به هر حال برخی نیمکت‌ها مسائل را رعایت نمی‌کنند، هرچند منظور من تیم خاصی نیست اما قطعا باید با این اتفاقات و مواردی که گفتید برخورد شود.
مدت‌های زیادی با کتانی ته صاف یا رانینگ برای قضاوت به زمین چمن می‌رفتید اما گویا مشکلی که داشتید برطرف شد و باز هم با استوک در ادامه به قضاوت پرداختید.
بله، درست است اتفاقا در دیدار سوپرجام نیز استوک پوشیده بودم اما حدود چهار سال پیش تاندون پایم پاره شد و طبق تجویز دکتر برای قضاوت حدود یک سال کتونی رانینگ به پا کردم، اما خدا را شکر که مشکلم برطرف شد و در دو فصل اخیر باز هم از استوک استفاده کردم و دیگر برای بازی‌ها کتونی رانینگ نپوشیدم.
شما خودتان فوتبال هم بازی می‌کردید؟
بله و اتفاقا همبازی ابراهیم صادقی در کرج بودم و در رقابت‌های باشگاهی در سطح لیگ دسته سوم بازی می‌کردم اما بعد از آن به سمت داوری آمدم و فوتبال را کنار گذاشتم اما در این مدت با همکاران یا دوستانم هر زمان که فرصت می‌شد تفریحی فوتبال بازی می‌کردیم و حتی در مسابقات فوتسال صنفی کارمندی نیز شرکت کرده و امیدوارم بعد از این بیشتر بتوانم فوتبال بازی کنم.
حتما با روسای کمیته‌های داوران متعددی کار کردید اما هیچ‌کدام به اندازه فریدون اصفهانیان تحت انتقاد و فشار نبود. در این مورد صحبتی دارید؟
به‌عنوان داور چیزی که من دیدم این بود که هر کمیته و دپارتمانی که می‌آید حتما نقاط ضعف و قوتی دارد. به هر حال آن زمان هم نقاط ضعف و قوتی وجود داشت اما واقعا نمی‌توان به صورت کلی این‌طور قضاوت کرد که هرکدام از آنها خیلی خوب یا خیلی بد بودند اما همه آنها زحمت کشیدند و قطعا انتقاداتی به عملکرد آنها وارد است. در هر صورت امیدوارم در آینده این عزیزانی که درحال حاضر بر سرکار هستند بتوانند موفق عمل کنند. به هر حال آقای سخندان یکی از افتخارات داوری تاریخ ایران است و سابقه قضاوت در جام‌جهانی و معتبرترین فینال‌های دنیا را دارد یا آقای افشاریان که خودش هم داور بوده است. به نظر من با این روند اتفاقات خوبی می‌افتد و امیدوارم در ادامه فصل هم شاهد موفقیت آنها باشیم.
همیشه این‌طور می‌شنیدیم که برخی داوران با مصاحبه‌های جنجالی یا ارتباط و رانت‌هایی که از سوی مسئولان داشتند برای قضاوت دیدارهای بزرگ ازجمله دربی انتخاب می‌شوند. این موضوع را تا چه اندازه تایید می‌کنید؟
این موضوع را تایید نمی‌کنم و به نظر من داوران براساس شایستگی خود همیشه قضاوت کردند و این موضوع صحت ندارد چون الان دوستانی که در لیگ برتر قضاوت می‌کنند واقعا تاپ هستند و زمانی که خوب هستند نمی‌توان حرف دیگری زد؛ چراکه واقعا خوب هستند و نیازی به رانت یا تایید کسی ندارند. آنهایی که خوب هستند واقعا خوبند حالا در هر سیستمی بعضی مواقع یک صحبت‌هایی می‌شود و کامنت‌هایی می‌گذارند که این موضوع به نظرم طبیعی است.
در این سال‌ها قضاوت دیداری به صورت خاص در ذهن شما باقی مانده است؟
بدترین خاطره برای من در این سال‌ها قضاوت دیدار ذوب‌آهن و نساجی بود که ۳ سال پیش برگزار شد؛ چراکه در این دیدار زانوی محمدرضا خلعتبری روی تکل یکی از بازیکنان نساجی شکست و بنده خدا این بازیکن یک سال از فوتبال به دور ماند و مشغول مداوا شد. واقعا مثل آن صحنه را هیچ وقت ندیدم هرچند از لحاظ قضاوت به خوبی داوری کردیم و مشکل خاصی پیش نیامد و ما خودمان راضی بودیم اما وقتی این صحنه را دیدیم تا مدت‌ها روی ذهن و روحم تاثیر گذاشته بود. تحمل این صحنه برای من خیلی سخت بود و به خلعتبری خیلی آسیب رساند. از این موضوع خیلی ناراحت شدم و به‌هم ریختم.
به بازی حساس استقلال و نفت آبادان برسیم که با اشتباه شما به‌عنوان داور بازی، شانس آبی‌پوشان برای کسب عنوان قهرمانی در فصل هجدهم به پایان رسید.
بله، داور آن بازی من بودم اما اشتباهی نکردم، اشتباهی بود که از طرف یکی از دوستان اتفاق افتاد اما بالاخره در دنیای قضاوت این مسائل پیش می‌آید. نمی‌خواهم بگویم ما خیلی خوبیم و اشتباه نمی‌کنیم. ما هم اشتباه می‌کنیم و منکر آن نیستم اما بالاخره این موارد پیش می‌آید و این ذات فوتبال است و هیچ وقت تمام نمی‌شود.
اما در هر صورت فرهاد مجیدی اعتقاد داشت با این اشتباه ماموریت‌تان را به خوبی انجام دادید. هرچند قبل از انتقاد سرمربی استقلال در برنامه‌ای به مجری‌گری رضا رشیدپور یک‌سری اعترافات و صحبت‌ها را مطرح کردید.
نظر فرهاد مجیدی محترم بود و دراین‌باره صحبتی ندارم اما درباره آن برنامه تلویزیونی واقعا متاسفم چون آنها اخلاق را رعایت نکردند و صحبت‌های بنده را به صورت تقطیع شده پخش کردند الان هم در مورد آن برنامه صحبتی ندارم.
درباره دربی ۹۵ که معمولا قضاوت در این دیدار نقطه عطف قصاوت کردن برای هر داوری محسوب می‌شود هم صحبت کنید.
آن بازی با برتری یک بر صفر پرسپولیس به پایان رسید هر چند در یک دربی هم به‌عنوان داور پشت دروازه همراه با تیم داوری بازی را قضاوت کردیم. دربی 95 هم بدون حساسیت و حاشیه خاصی به پایان رسید و این دیدار هم مثل قضاوت دیدارهای لیگ دسته سوم برایم خاطره شده است و فرقی برایم ندارد.
آیا به صورت کلی با صحبت‌های وحید صالحی که چندوقت پیش درباره فساد سیستماتیک در داوری نکاتی را مطرح کرده و دست به افشاگری زده بود، موافق هستید؟
به صورت کلی صحبت‌های ایشان را تایید نمی‌کنم و خیلی نمی‌خواهم دراین‌باره صحبت کنم اما به نظر من اگر کسی در هر جایی حرفی می‌زند باید در مورد آن سند و مدرک داشته باشد و اگر هر صحبت و حرف و حدیثی درباره افراد حقیقی یا حقوقی یا سازمانی می‌شود هم باید همراه با سند باشد. اگر سند محکمه پسند باشد می‌توانیم ادعا کنیم در غیر این صورت در حد همان ادعا باقی می‌ماند. برای اثبات این صحبت‌ها نمی‌دانم ایشان چه کاری کردند و فقط می‌گویم این داورانی که من می‌شناسم سالم‌ترین افراد این فوتبال هستند و خدا را شکر من در این سال‌هایی که در لیگ برتر بودم چنین چیزهایی را ندیدم.
در این سال‌های اخیر انگ رنگی بودن هم کم به شما نزدند و آبی‌ها می‌گفتند پرسپولیسی هستید و پرسپولیسی‌ها می‌گفتند استقلالی هستید!
به هر حال تماشاگران تحت تاثیر فضای مجازی هستند و به آنها حق می‌دهم. یک روز می‌گویند زرد هستی و یک روز می‌گویند آذری یا شمالی هستی و این صحبت‌ها طبیعی محسوب شده و در فوتبال همه جای دنیا وجود دارد و مشکلی با این قضیه نداشتم و با آن کنار آمدم. به هرحال ذات فوتبال همین است و در دنیا هم این اتفاقات می‌افتد.
در ادامه می‌خواهید کارشناس داوری بشوید یا به زندگی عادی مشغول می‌شوید؟
فعلا اجازه بدهید این دو ماه را استراحت کنم تا بعد ببینم چه اتفاقی می‌افتد.
به جز داوری در چه حرفه و شغلی مشغول به کار هستید؟
کارمند شرکت مپنا در کرج هستم.
به‌عنوان حرف آخر اگر صحبتی باقی‌مانده است، بفرمایید.
از همه دوستان، تماشاگران، تیم‌ها و همکارانم تشکر می‌کنم و ان‌شاءالله که موفق باشند.