یگانه عرب، خبرنگار گروه دانشگاه: در شرایطی که کاربست فناوری‌های دیجیتال، در تمامی بخش‌های زندگی بشر تاثیرگذار شده، لزوم توجه متمرکز به این حوزه با وضوح بیشتری نسبت به گذشته آشکار شده‌است؛ به‌گونه‌ای‌که کمتر کسب‌وکاری را می‌توان پیدا کرد که بدون توجه به امور فناورانه و نوآورانه بتواند رشد پیدا کرده و به بلوغ برسد. براساس این، اقتصاد کلان جهانی متأثر از این فناوری‌ها بوده و با گذر زمان نیز بیشتر خود را با این مفاهیم همراه می‌کند؛ پس باید به این نکته توجه کرد که حمایت از توسعه این فناوری‌ها از اصلی‌ترین پیشران‌های تضمین‌کننده کشور است.
حال پس از ماه‌ها تلاش و با اخذ مجوز از کارگروه صندوق‌های پژوهش و فناوری و با توجه به لزوم حمایت از فناوری‌های نوظهور دیجیتال در کشور و نبود صندوقی اختصاصی و ویژه برای پیشبرد و توسعه فعالیت‌های دیجیتالی در این حوزه، صندوق پژوهش و فناوری‌های غیردولتی فناوری‌های نوظهور دیجیتال بهعنوان شصت‌وسومین صندوق پژوهش و فناوری‌های غیردولتی کشور با هدف توسعه کسبوکارهای دانش‌بنیان و مبتنی‌بر فناوری در حوزه اقتصاد دیجیتال و ارائه تامین مالی در راستای حمایت از اقتصاد دانش‌بنیان و صاحبان ایده در پی حمایت از فناوری‌های دیجیتالی چون اینترنت اشیا، بلاک‌چین، هوش مصنوعی، واقعیت افزوده و واقعیت مجازی به‌صورت رسمی با سرمایه 100 میلیارد ریالی فعالیت خود را آغاز کرد.
ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری، شرکت توسعه سرمایه‌گذاری دانشگاه تهران، گرین‌وب سامانه نوین، بانیان رویش سامانه‌های آینده (برسا)، توسعه تجارت الکتریک خاورمیانه و شرکت پردازش اطلاعات مالی پارت، بهعنوان سهامداران در این صندوق فعالیت می‌کنند.
با ایجاد و آغاز به‌کار این صندوق، فناوری‌های نوظهور دیجیتالی مورد حمایت‌هایی همچون ارائه خدمات ضمانتنامه‌ای، تجاری‌سازی نتایج پژوهش‌ها، جذب یا هدایت منابع مالی دولتی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر، ارائه خدمات مالی و تسهیلاتی، مشارکت و سرمایه‌گذاری در ایجاد، توسعه و توانمندسازی شرکتهای فناورانه و دانش‌بنیان، اخذ و اعطای کارگزاری و عاملیت منابع و ارائه خدمات ارزیابی و امکان‌سنجی قرار می‌گیرند. صرف ایجاد این صندوق نمی‌تواند تمامی خلأها و نیازهای فعالیتی و کاربردی این فناوری‌های دیجیتالی را برطرف کند، اما ایجاد این صندوق حداقل می‌تواند روزنه امیدی برای دریافت تسهیلات حمایتی این فناوری‌ها و توسعه و توانمندسازی فناوری‌های نوظهور دیجیتالی از آغاز راه تا تجاری‌سازی محصولات برای ورود به صنعت باشد.
تحولات فناوری به‌ویژه فناوری‌های نوظهور دارای چالش‌های بزرگی است و قطعا با فعالیت این صندوق، فناوری‌های نوظهور دیجیتالی شاهد تاثیرگذاری در روند فعالیتی و ترسیم چشماندازی برای ارائه اقدامات فناورانه و نوآورانه خواهند بود. امید است با تاسیس این صندوق و با همکاری بخش خصوصی، کمک‌های بهتری به‌صورت متمرکز برای حوزه فناوری فراهم شده و گام‌های موثری در جهت متنوع‌سازی اکوسیستم برداشته شود.
البته یکی دیگر از مواردی که باید به آن اشاره کرد، بحث ماموریت‌های این صندوق است. صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی توسعه فناوری نوظهور دیجیتال در جهت حمایت از اقتصاد دانش‌بنیان و با تاکید بر حوزه‌های نوظهور، دانش‌بنیان و فناورمحور و حرکت اقتصاد سنتی به‌سمت اقتصاد دانش‌بنیان، به ثمر رساندن برخی ماموریت‌های از پیش تعیین‌شده خود را در دستورکار قرار داده‌است که شامل ایفای نقش توسعه‌ای و توانمندسازی انواع کسب‌وکار و صنایع زیست‌بوم کارآفرینی مبتنی‌بر دانش و فناوری حوزه اقتصاد دیجیتال، ارائه خدمات مالی متنوع به کسبوکارها و شرکتهای فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی، بازارسازی و مشارکت در توسعه فناوری‌های نوظهور حوزه اقتصاد دیجیتال، رسوخ و نفوذ دانش و فناوری اقتصاد دیجیتال و هوشمند در صنایع مختلف کشور و به‌ویژه صنایع بالغ و سنتی و... می‌شود. درخصوص فعالیت صندوق پژوهش و فناوری‌های غیردولتی فناوری نوظهور دیجیتال، افزایش سرمایه‌ای این صندوق، لزوم ارتباط صندوق فناوری‌های نوظهور دیجیتال با دیگر صندوق‌های پژوهش و فناوری در کشور و... با محمد موسی‌زاده‌موسوی، مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری‌های غیردولتی فناوری‌های نوظهور دیجیتال گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
خلأ وجود صندوق اختصاصی در حوزه فناوری‌های نوظهور دیجیتال
محمد موسی‌زاده‌موسوی، مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی فناوری‌های نوظهور دیجیتال درباره هدف از ایجاد و فعالیت این صندوق گفت: «در ماده 100 برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به دولت اجازه داده شد در تاسیس صندوق‌های غیردولتی پژوهش و فناوری مشارکت کند و این موضوع آغازی برای توسعه اکوسیستم فناوری و نوآوری و نقش‌آفرینی صندوق‌های پژوهش و فناوری در این حوزه شده است.
پیش از تاسیس این صندوق، صندوقی که به‌صورت تخصصی در این حوزه فعالیت کرده و به‌صورت اختصاصی بر توسعه فناوری‌ها و کسبوکارهای این حوزه تمرکز کند، وجود نداشت؛ البته به‌واسطه بین‌بخشی‌بودن این حوزه و اینکه صندوق‌های دیگر هم بخشی از خدمات‌شان را به شرکتهای این حوزه اختصاص می‌دادند، این خدمات برای فناوری‌های نوظهور دیجیتالی در صندوق‌های دیگر وجود داشت، اما نیاز به وجود یک صندوق تخصصی که به دغدغه‌ها، نیازها و خلأهای این حوزه و مجموعههایی که در این بخش فعالیت می‌کنند، بپردازد و آنها را پیگیری کند، حس شد.»
وی افزود: «معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری در کنار دانشگاه تهران بهعنوان سهامداران بخش دولتی و برخی شرکتهای برتر حوزه اقتصاد دیجیتال چون مجموعه پردازش اطلاعات مالی پارت، گرین‌وب سامانه نوین، بانیان رویش سامانه‌های آینده (برسا) و شرکت تجارت الکترونیک خاورمیانه بهعنوان سهامداران بخش خصوصی این صندوق هستند که به‌صورت متمرکز و به مجموعههایی که در حوزه اقتصاد دیجیتال فعالیت می‌کنند، خدماتی را ارائه می‌کنند.»
صرف ایجاد صندوق پژوهش و فناوری نوظهور دیجیتال، تمامی خلأهای این حوزه را برطرف نمی‌کند
موسوی در ادامه عنوان کرد: «البته باید به این نکته اشاره کرد که با ایجاد یک صندوق یا صرفا ایجاد چند نهاد مانند صندوق نمی‌توان نیازهای این حوزه و مجموعه‌های تابع آن را برطرف کرد. فناوری‌های نوظهور دیجیتال، حوزه‌ای است که بنای اقتصادی کسبوکارهای آینده را شکل می‌دهد و توجه به آن منابع و انرژی زیادی را می‌طلبد؛ به‌هرحال این صندوق ایجاد شده تا بخشی از کاری را که تا الان کمتر به آن پرداخته شده‌است- بخشی از حوزه اقتصاد دیجیتال که کمتر به آن پرداخته می‌شد- مورد تمرکز قرار دهد و به‌صورت تخصصی به حوزه‌های اینترنت اشیا، هوش مصنوعی، بلاک‌چین و... خدماتی را ارائه کند و قرار نبوده و نیست و حتی ممکن هم نیست که تمامی خلأها به‌تنهایی توسط صندوق فناوری‌های نوظهور دیجیتال برطرف شود؛ این هدف مهم و والا، مشارکت و هم‌افزایی کلیه ارکان اکوسیستم علم‌وفناوری کشور را طلب می‌کند و ما از این امر استقبال خواهیم کرد.»
مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری‌های غیردولتی فناوری‌های نوظهور دیجیتال همچنین درخصوص خدمات که این صندوق به مجموعه‌های خود ارائه می‌کند، توضیح داد: «براساس اساسنامه مصوب هیات وزیران، حوزه فعالیت‌های صندوق، حوزه‌های گسترده‌ای است و ما در هرکدام از این بخش‌ها با توجه به ظرفیت سهامداری، ظرفیت دستگاه‌های مختلفی که در این حوزه فعالیت می‌کنند و منابع صندوق و ابزارهای طراحی‌شده توسط نهادهای حمایتی و توسعه‌ای، به ارائه خدمات به مجموعه‌های مختلف خواهیم پرداخت. برای مثال، ارائه ضمانتنامه به شرکتهای دانش‌بنیان و فناور است که در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند؛ این‌طور نیست که صرفا فعالیت این شرکت‌ها در حوزه اقتصاد دیجیتال باشد، بلکه شرکت‌ها و مجموعه‌های دانش‌بنیان و فناوری که در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند، می‌توانند از خدمات ضمانتنامه‌ای صندوق پژوهش و فناوری بهره‌مند شوند.»
صندوق پژوهش و فناوری نوظهور دیجیتال، در عرضه توانمندسازی شرکت‌ها و مجموعه‌ها فعال است
وی ادامه داد: «مورد دیگر، ارائه تسهیلات به شرکت‌ها و مجموعه‌های مختلف است. دیگر خدمات کارگزاری و عاملیت مالی دستگاه‌های مختلف است، صندوق این آمادگی و ظرفیت را دارد که بهعنوان کارگزار مالی و کارگزار ارائه تسهیلات مجموعه‌های مختلف به مجموعه‌ها خدمات مدنظر را ارائه کند. در فرآیند توانمندسازی و ارتقای توانمندی شرکت‌ها و مجموعه‌ها فعال هستیم و ارائه خدمات توانمندسازی ازجمله خدماتی است که از طریق صندوق ارائه خواهد شد. ما بهعنوان تسهیلگر ارائه خدمات صندوق نوآوری و شکوفایی و معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری به مجموعههایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، عمل خواهیم کرد.»
موسوی با اشاره به افزایش سرمایه صندوق پژوهش و فناوری‌های غیردولتی فناوری‌های نوظهور دیجیتال گفت: «سرمایه صندوق درحال‌حاضر 100 میلیارد ریال است. البته اقدامات و تصمیم‌هایی هم برای افزایش این سرمایه توسط سهامداران صندوق اتخاذ شده‌است که در آینده نسبت به آن اطلاع‌رسانی خواهد شد.»
نقش‌آفرینی در حوزه هوش مصنوعی، یکی از اصلی‌ترین اقدامات صندوق در اکوسیستم فناوری است
مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری‌های غیردولتی فناوری‌های نوظهور دیجیتال با اشاره به برنامه‌های صندوق برای توسعه و گسترش فعالیت در حوزه هوش مصنوعی با توجه به تاکید مقام‌معظم‌رهبری در این حوزه، عنوان کرد: «مقام‌معظم‌رهبری چندین‌بار بر اهمیت این حوزه بهعنوان حوزه‌ای اقتدارآفرین و تمدن‌ساز تاکید کردند. در معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری و مجموعه سهامداری صندوق نیز تجربه خیلی خوبی از منظر فعالیت در حوزه هوش مصنوعی وجود دارد. شرکت‌هایی که سهامدار ما هستند، پیشینه بسیار خوبی از فعالیت در این حوزه دارند و ستاد اقتصاد دیجیتال بهعنوان نماینده معاونت علمی در این حوزه بهعنوان یکی از متولیان توسعه اکوسیستم کسب‌وکار در حوزه هوش مصنوعی فعالیت‌های خیلی خوب و قابل اعتنایی داشته‌است و قطعا یکی از فعالیت‌های اصلی ما، نقش‌آفرینی در کنار سایر ارکان اکوسیستم حوزه هوش مصنوعی خواهد بود.»
وی افزود: «ما نگاه جزیره‌ای به روند فعالیتی خودمان نداریم، هوش مصنوعی در کنار نفوذ به کسبوکارهای دیگر و صنایع بالغ است که معنا پیدا می‌کند و اگر نتوانیم شبکه‌سازی و هم‌افزایی و همراهی همه ارکان این اکوسیستم را با هم داشته‌باشیم، قاعدتا نه ما و نه سایر بازیگران این اکوسیستم نمی‌توانیم انتظار اثرگذاری و رسیدن به چشماندازی که هم در اسناد راهبردی کشور و هم در بیانات مقام‌معظم‌رهبری مورد اشاره بوده است، داشته‌باشیم. درنتیجه برای حوزه هوش مصنوعی درحال تدوین برنامه‌های مناسب و درخور هستیم و حمایت‌های حداکثری را درنظر می‌گیریم.»
لزوم تعامل و هم‌افزایی صندوق پژوهش و فناوری نوظهور دیجیتال با دیگر صندوق‌های پژوهش و فناوری
موسوی همچنین در ادامه با اشاره به تعامل و مشارکت صندوق پژوهش و فناوری‌های غیردولتی فناوری‌های نوظهور دیجیتال با دیگر صندوق‌های پژوهش و فناوری بیان کرد: «وقتی از اکوسیستم حرف می‌زنیم، در اکوسیستم مجموعه‌ای که بخواهد جدا و جزیره‌ای فعالیت کند، محکوم به کوچک‌ماندن و کم‌اثرماندن است. ما از ابتدا تمام تلاش‌مان را کرده‌ایم که با صندوق‌ها و مجموعه‌ها و نهادهای حاکمیتی و دستگاه‌های فعال و اثرگذار در این حوزه ارتباطات خوبی داشته‌باشیم و ظرفیت‌ها و توانمندی‌های شرکتهای مختلف، بازار و... را ببینیم. قطعا برنامه‌های مشترکی با صندوق‌های مختلفی خواهیم داشت و تا الان هم که این اکوسیستم صندوق‌های پژوهش و فناوری در کشور فعالیت کرده، این همکاری و هم‌افزایی موجب شده‌است که نتایج فعالیت‌ها و دستاوردهایشان دیده شود و قطعا ما هم چون دیگر بازیگران این حوزه در کنار این اکوسیستم و نهادهایی مانند معاونت علمی‌وفناوری، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، صندوق نوآوری و شکوفایی و سایر بازیگرانی که بر این حوزه اثرگذار هستند، به ایفای نقش خواهیم پرداخت و تعاملات بسیار خوبی با این مجموعه‌ها برقرار شده‌است و از همکاری با همه مجموعه‌ها نیز استقبال می‌کنیم.»
حوزه فناوری‌های نوظهور دیجیتال، نیاز به گفتمان‌سازی و پذیرش از سوی دستگاه‌ها و کسبوکارها دارد
مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری‌های غیردولتی فناوری‌های نوظهور دیجیتال در پایان گفت: «باوری که ما در صندوق پژوهش و فناوری‌های غیردولتی فناوری‌های نوظهور دیجیتال داریم این است که همه ما در کنار هم و با هم‌افزایی و مشارکت در این اکوسیستم می‌توانیم به یک نتیجه قابل‌قبول و قابل‌لمسی برسیم، چه نهادهای حاکمیتی و سیاستگذار و چه صندوق‌های پژوهش و فناوری و چه کسبوکارها و صنایعی که در این حوزه فعالیت می‌کنند. حوزه فناوری‌های نوظهور دیجیتال، حوزه‌ای است که نیاز به گفتمان‌سازی و پذیرش هم از سوی دستگاه‌های مسئول و هم کسبوکارها و صنایع مختلف دارد. خلأ در این حوزه و نیاز به حمایت در این بخش وجود دارد و امیدواریم صندوق فناوری‌های نوظهور دیجیتال و تمام بخش‌های اکوسیستم در کنار هم نتایج خوب و اثرگذاری بسیار ملموسی برای کشور در حوزه فناوری‌های نوظهور داشته باشیم و بتوانیم‌گذار به اقتصاد دیجیتال و اقتصاد دانش‌بنیان را تسریع کرده و به اثرگذاری برسانیم.»