سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: ریشه اختلاف میان طب جدید و طب سنتی تاحدود بسیار زیادی روشن و ملموس است؛ طب نوین، روش‌های طب سنتی را قبول ندارد و این روش‌ها را منسوخ‌شده می‌داند و در سوی مقابل طب سنتی نیز روش‌های طب نوین را روش‌هایی با عوارض زیاد می‌بیند؛ اما این دو، تاحدود زیادی طی این سال‌ها توانسته‌اند با یکدیگر کنار بیایند. آنچه در این میان محل بحث است، تقابل طب اسلامی با طب مدرن است. بحثی که با شیوع ویروس کرونا در سال 98 رنگ‌وبوی جدی‌تری به خود گرفت. کرونا که آمد، بسیاری از مروجان طب اسلامی فضا را مناسب دیدند تا راه‌حل‌هایی برای درمان بیماری کرونا ارائه دهند. نظریه استاد طب اسلامی درمورد درمان کرونا با روغن بنفشه از همان پیشنهادها بود؛ نظریه‌ای که واکنش‌های زیادی را به‌همراه داشت و دعوای قدیمی طب سنتی، طب مدرن و طب اسلامی را زنده کرد. هرچند طی این سال‌ها نتیجه این دعوا کمابیش به نفع طب مدرن بوده است، اما هنوز هم هستند افرادی که معتقد به طب سنتی و گاهی طب اسلامی؛ اعتقادی که باعث شده چراغ خانه برخی از شیادانی که از این راه نان می‌خورند روشن نگه داشته شود. اما چگونه می‌توان با این معضل مبارزه کرد؟ بسیاری از پزشکان می‌گویند اگر طب سنتی برآمده از علوم دانشگاهی باشد و از دل دانشکده‌ها بیرون بیاید، می‌تواند درکنار طب مدرن به درمان بیماری‌ها کمک کند؛ کمکی که دست شیادان را نیز کوتاه می‌کند. هرچند همین پزشکان چندان اعتقادی به طب اسلامی ندارند و می‌گویند نمی‌توان با استناد به یک حدیث یا برخی روایات برای درمان بیماری‌ها نسخه پیچید.
ویروس کرونا با همه بدی‌هایی که داشت باعث شد یک نگاه علمی به طب سنتی شکل بگیرد. وقتی این ویروس از چین طغیان کرد، در کمتر از چندماه کل دنیا را درنوردید و با علم بشر دست‌وپنجه نرم کرد تا درنهایت یا سیستم ایمنی بدن خود را با این میهمان ناخوانده سازگار کند یا بشر راهی برای غلبه بر آن پیدا کند. حالا با گذشت زمان و آزمون و خطاهای بسیاری که در این دوسال انجام شده، هم تبعات و تاثیرات جانبی داروهای شیمیایی آشکار شده و هم طب سنتی رویکرد علمی‌‌تری به خود گرفته و سنت را با نگاه جدید درآمیخته است.
دانشگاه آزاد اسلامی هم تلاش دارد طب سنتی را با علوم دانشگاهی تلفیق کند؛ مسئولان این دانشگاه می‌گویند اگر این طب برگرفته از «علم» نباشد و در دل دانشکده‌ها تدریس نشود، در رسیدن به هدف خود عاجز می‌ماند.
دکتر ولایتی، رئیس هیات‌موسس و هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی چندی‌پیش گفته بود عامه مردم طب سنتی را قبول دارند و این‌هم بدون منطق نیست، ولی باید دقت کرد از این شیوه توسط افراد فریبکار سوءاستفاده نشود؛ موضوعی که قطعا با کمک علوم دانشگاهی محقق می‌شود.
به گفته دکتر ولایتی، با کمک فرهنگستان علوم‌پزشکی، وزارت بهداشت و گروه فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تعدادی دانشکده طب سنتی و داروسازی سنتی تاسیس شده تا افراد متخصص هم به طب جدید و هم سنتی آشنا باشند و صلاحیت دارند که طب و داروسازی سنتی را انجام دهند و بعضی از افراد برجسته در این حوزه فارغ‌التحصیل شده‌اند که اساتید طب سنتی هستند. به گفته او افرادی که متخصص طب سنتی هستند باید طب عمومی را هم خوانده باشند، طب جدید را بدانند، طب سنتی را هم تخصص بگیرند تا بتوانند برای معالجه اقدام کنند.
حالا یک گروه طب سنتی متشکل از پنج نفر از متخصصان طب سنتی ایرانی هم در دانشکده داروسازی سنتی دانشگاه آزاد اسلامی ایجاد شده که در آن دو واحد آشنایی با مبنای طب مکمل و طب سنتی ایرانی، برای تمام واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی آموزش داده می‌شود.
تشکیل یک گروه آموزشی طب ایرانی در دانشگاه علوم‌پزشکی آزاد اسلامی تهران
علیرضا خوشدل، رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی آزاد اسلامی تهران معتقد است تقسیم‌بندی طب، به طب مدرن و طب سنتی، تقسیم‌بندی درستی نیست، زیرا ما را درخصوص قبول یا رد یک‌سری روش‌های درمانی و اصول معالجه بیماران به تردید می‌اندازد. او گفت: «در پزشکی سطوح مختلفی از طبابت داریم که بخش معنوی طبابت در طب قدیم، فعلی و آینده موضوعی است که نمی‌توان به‌صورت تجربی به آن رسید؛ یعنی رسیدن به بخش معنوی طبابت در آزمایشگاه‌ها مقدور نبوده و بیشتر براساس معرفت مسائل معنوی است.»
رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی آزاد اسلامی تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» اظهار کرد: «بخش تجربی طب چه برآمده از طب قدیمی یا برآمده از طب امروز باشد باید حتما تجربه شده و به‌طور مثال شواهد آن در آزمایشگاه‌ها دیده شده یا اثربخشی آن در بالین بیمار به اثبات برسد، بنابراین همان‌طور که طب امروز ما ممکن است در صدسال آینده به‌عنوان طب قدیمی‌تر دیده شود، باز مساله این است که آیا ما شواهد علمی مبنی‌بر اثربخشی این دارو چه در آزمایشگاه و چه در بالین بیمار برگرفته از تحقیقات و پژوهش‌های مختلف داریم یا خیر.»
او تاکید کرد: «بنابراین در پزشکی راه صحیح این است که هرآن چیزی که بتوانیم اثر آن را به‌لحاظ تجربی اثبات کنیم، بخش تجربی طب را می‌تواند منطقی و قابل‌کاربرد کند. بخش معنوی نیز موضوعی است که باید از شیوه‌های دیگری به آن رسید.»
خوشدل درباره اقدامات دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص طب سنتی گفت: «درحال حاضر یک گروه آموزشی طب ایرانی در دانشگاه علوم‌پزشکی آزاد اسلامی تهران تشکیل شده است. این گروه برای پزشکانی که بعد از اتمام دوران طبابت خود تخصص طب سنتی گرفتند در این گروه به طبابت مشغول بوده و تدریس می‌کنند. در سال‌جاری و سال گذشته آموزش طب ایرانی در سراسر واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی به دانشگاه علوم‌پزشکی آزاد اسلامی تهران سپرده شد. این گروه توانسته است آموزش‌های علمی صحیح را به همه دانشکده‌های دانشگاه آزاد اسلامی در سراسر کشور آموزش دهد.»
رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی آزاد اسلامی تهران خاطرنشان کرد: «این گروه سلامتکده‌هایی دارند که در آن سلامتکده‌ها مبتنی‌بر شیوه‌های طب ایرانی و طب سنتی ولی شیوه‌های موردقبول امروز به طبابت بیماران می‌پردازند. تاکنون نیز بیش از صد پایان‌نامه توسط دانشجویان درخصوص طب سنتی نوشته شده است.»
او درخصوص طب اسلامی نیز گفت: «علمای دینی ما عنوان طب اسلامی را رد کرده‌اند. آنچه در اخبار و احادیث درمورد سلامت و بیماری آمده یا اشاره به جنبه‌های معنوی طبابت دارد یا مبتنی‌بر علم تجربی است که در هر دوره‌ای می‌تواند به اقتضای پیشرفت دانش متفاوت باشد، لذا طب ایرانی گونه‌ای از طب مکمل است که به اشتباه طب سنتی نامیده می‌شود.»
طب سنتی باید برآمده از علوم دانشگاهی باشد
مریم جهاندیده، عضو هیات‌علمی و مدیرگروه طب سنتی و داروسازی سنتی دانشگاه علوم‌پزشکی آزاد اسلامی تهران نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «طب سنتی در تقابل با طب نوین نیست و اگر برآمده از علوم دانشگاهی باشد می‌تواند به‌صورت علمی به درمان بیماری‌ها کمک کند. طب سنتی قرار است درکنار طب نوین به‌عنوان مکمل و کمک‌کننده به درمان بیماری‌ها کمک کند. داروها و درمان‌هایی که در طب سنتی وجود دارد، برگرفته از متون طب سنتی است، اما نمی‌توان آنها را وحی منزل و خالی از خطا دانست.»
او اضافه کرد: «بنابراین معتقدم این طب باید به‌صورت دانشگاهی باشد؛ از سال 1387 داروسازی سنتی آکادمیک شد و از یک سال قبل‌تر نیز طب سنتی در دانشگاهای بزرگی مثل شهیدبهشتی، دانشگاه تهران و شیراز اکادمیک و قرار شد طب سنتی برپایه شواهد و کارآزمایی بالینی باشد. مواردی که در متون طب سنتی توسط دانشمندانی چون ابوعلی سینا تجربه شده، مبنی‌بر اینکه برخی داروها و گیاهان می‌تواند برای برخی از بیماری‌ها موثر باشد، توسط رزیدنت‌های رشته داروسازی سنتی و طب سنتی توسط یک گروه شاهد و یک گروه درمان بررسی شد تا متوجه شوند این درمان‌ها موثر است یا خیر.»
عضو هیات‌علمی و مدیرگروه طب سنتی و داروسازی سنتی دانشگاه علوم‌پزشکی آزاد اسلامی تهران خاطرنشان کرد: «با بررسی‌ها می‌توان نتیجه گرفت طب سنتی درکنار طب نوین می‌تواند به رفع بیماری‌ها کمک کند. البته معتقدم طب سنتی در بحث پیشگیری‌ها بیشتر می‌تواند کمک‌رسان باشد.»
جهاندیده درخصوص طب اسلامی نیز صحبت به میان آورد و گفت: «بسیاری از روحانیون نیز این طب را قبول ندارند. اگر این طب از احادیث استخراج شود، این‌گونه نیست که همه موارد در حدیث ذکر شده باشد، بنابراین نمی‌توان آن را به‌عنوان یک شاخه درنظر گرفت.»
با تشکیل دانشکده‌های طب سنتی، پزشکان طب جدید در این دانشکده‌ها پذیرش شدند
زهرا گرجی، عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی آزاد اسلامی تهران و متخصص طب سنتی معتقد است طب سنتی یک مکتب پزشکی ریشه‌دار است که پایه‌های آن با طب مدرن متفاوت است. بسیاری از روش‌های طب مکمل مانند طب چینی و طب هندی که هم‌اکنون در تمام دنیا وجود دارد و بیشتر کشورهای پیشرفته با تلفیق این دو طب، به سلامتی و بهداشت جامعه خود کمک می‌کنند.
به گفته گرجی، مبانی طب سنتی و طب مدرن با یکدیگر متفاوت است، بنابراین نمی‌توان طب سنتی را جایگزین طب مدرن یا برعکس کرد. طب سنتی ایرانی یک طب مزاجی و براساس ارکان چهارگانه بوده، اما دیدگاه طب جدید نسبت‌به سلامتی و بیماری، متفاوت از نگاه طب سنتی ایرانی است.
عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی آزاد اسلامی تهران و متخصص طب سنتی به «فرهیختگان» توضیح داد: «در سال‌های اخیر با تشکیل دانشکده‌های طب سنتی، پزشکانی که با طب جدید آشنا هستند به‌عنوان ph.D در این دانشکده‌ها پذیرش شده و یک‌سری از منابعی که در طب ایرانی بود، به‌صورت کارآزمایی‌های بالینی مورد آزمایش قرار داده شد و درنهایت یک‌سری فرآورده‌هایی براساس مبانی طب سنتی ایرانی ساخته شد.»
او اضافه کرد: «بخش عمده‌ای از طب سنتی- ایرانی، پیشگیری است؛ یک‌سری از بیمارهایی که امروزه با آن روبه‌رو هستیم، در طب سنتی نامی از آنها برده نشده است. باید روی این بیماری‌ها تحقیق شده و آزمایش‌هایی رویشان انجام شود تا درنهایت بتوان درکنار طب رایج و مدرن به درمان بیماری‌ها پرداخت.»
او اظهار کرد: «عده‌ای دیدگاه کلی نسبت‌به بیماری ندارند، فکر می‌کنند با آشنایی محدودی از طب سنتی می‌توانند به درمان بیماری‌ها بپردازند و همین نگاه مشکلاتی را برای احیای طب سنتی به‌وجود آورده است.»
گرجی در پاسخ به این سوال که دانشگاه‌ها چقدر می‌توانند به طب سنتی کمک کنند، گفت: «گروه طب سنتی متشکل از پنج نفر از متخصصان طب سنتی ایرانی در دانشکده داروسازی که به گروه طب و داورسازی سنتی تبدیل شده، دو واحد آشنایی با مبنای طب مکمل و طب سنتی ایرانی را برای تمام واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی آموزش می‌دهد.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی آزاد اسلامی تهران و متخصص طب سنتی تصریح کرد: «درواقع این دو واحد، شروع آشنایی مختصری برای دانشجویان خواهد بود که پایان‌نامه‌هایی با همین رویکرد نوشته شود. با چنین رویکردی دانشجویان پزشکی یا داروسازی که می‌خواهند برای ph.D طب سنتی اقدام کنند تا حدودی با این طب آشنایی پیدا می‌کنند.»
تشکیل سلامتکده طب سنتی در دانشگاه آزاد اسلامی در دستورکار
او با بیان اینکه تشکیل سلامتکده طب سنتی در دانشگاه آزاد اسلامی در دستورکار قرار گرفته است، ادامه داد: «مردم می‌توانند در این سلامتکده‌ها با رویکرد علمی طب سنتی را تجربه کنند. اخذ پایان‌نامه‌ها و پروپوزال‌هایی بر پایه مشارکت طب سنتی و داروسازی سنتی از دیگر اقدامات در دست اقدام است. سلامتکده راهی بین پزشک و بیمار است که می‌تواند بیماران را با طب سنتی آشنا کند. معتقدم متخصصان طب سنتی در دانشگاه‌ها می‌توانند مردم را آگاه کنند که برای درمان بیماری خود به هر کسی مراجعه نکنند.» او تاکید کرد: «البته در طب جدید نیز افرادی وجود دارند که ادعای درمان برخی بیماری‌ها را ازطریق راه‌های مختلف دارند، اما این معضل در طب سنتی بیشتر دیده می‌شود و همین موضوع می‌تواند به احیای طب سنتی ضربه بزند که معتقدم باید با این موضوع مبارزه کرد.»
گرجی درخصوص جایگاه طب اسلامی نیز صحبت به میان آورد و اظهار کرد: «اسلام به‌عنوان یک مکتب پزشکی مطرح نیست؛ آنچه دستاویزی برای مدعیان طب اسلامی بوده، یک‌سری احادیث است، اما بزرگان همگی متفق‌القول می‌گویند وقتی حدیثی را می‌بینیم، باید صحت آن حدیث را متوجه شویم. حتی فرض کنیم برخی از احادیث که به‌عنوان طب اسلامی توسط برخی از افراد مطرح می‌شود درست باشد، اما نمی‌توان برپایه آن حدیث شروع به درمان تمام افراد کرد.»
او با بیان اینکه مکتب پزشکی باید دارای مبانی باشد، اضافه کرد: «این درحالی است که این مبانی در منابع و احادیث به‌عنوان شناخت بیماری‌ها و مکتب پزشکی وجود ندارد و معتقدم طب اسلامی وجود ندارد. در مبانی طب ایرانی نیز برخی حکیمان ما مسلمان بودند و از آیات قرآن و روایات در منابع استفاده شده، اما این به معنای استفاده از این آیات و روایات به‌عنوان طب اسلامی نیست.»