به گزارش «فرهیختگان»، «آنتونی بلینکن»، وزیر امور خارجه آمریکا، خروج از برجام را یکی از بدترین تصمیم‌های سیاست خارجی آمریکا دانست.
بلینکن که با رادیو «ان.پی.آر» گفت‌وگو می‌کرد در پاسخ به سوال مجری مبنی بر اینکه آمریکا چگونه قصد دارد حرکت ایران برای دستیابی ایران به «سلاح هسته‌ای» را متوقف کند گفت: «ما آنها را متوقف کرده بودیم. توافق هسته‌ای که چند سال پیش در دولت اوباما حاصل شد برنامه هسته‌ای ایران را مهار می‌کرد.»
کشورهای غربی به رهبری آمریکا و رژیم صهیونیستی در سال‌های گذشته ایران را به پیگیری اهداف نظامی در برنامه هسته ای این کشور متهم کرده‌اند. ایران قویاً این ادعاها را رد کرده است.
ایران تأکید می‌کند به عنوان یکی از امضاکنندگان پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی (ان‌پی‌تی) و عضوی از آژانس بین المللی انرژی اتمی، حق دستیابی به فناوری هسته‌ای را برای مقاصد صلح آمیز دارد.
علاوه بر این، بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون بارها از تاسیسات هسته‌ای ایران بازدید کرده‌اند اما هرگز مدرکی که نشان دهد برنامه صلح آمیز انرژی هسته‌ای این کشور به سمت مقاصد نظامی انحراف داشته باشد، پیدا نکرده‌اند.
ایران علاوه بر این در سال ۲۰۱۵ به توافقی با کشورهای موسوم به گروه ۱+۵ برای حل و فصل تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای خود دست پیدا کرد. علی‌رغم اذعان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به پایبندی ایران به تمامی تعهداتش، دولت آمریکا در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ به صورت یکجانبه از این توافق خارج شد.
انتقاد بلینکن از تصمیم برجامی ترامپ
وزیر خارجه آمریکا در ادامه مصاحبه با ان‌پی‌آر گفت: « یکی از بدترین اقدامات در سیاست خارجی اخیر آمریکا خروج از آن توافق بود که در نتیجه آن ما الان در موقعیت چالش‌انگیزی قرار داریم که به جای حاصل شدن توافقی جدید و اصطلاحاً بهتر، ایران برنامه هسته‌ای خودش را به صورتی خطرناک پیش برده است.»
بلینکن با اشاره به مذاکرات جاری در وین گفت: «ما هنوز باور داریم اگر بتوانیم در هفته‌های آینده- نه در ماه‌های آینده- به برجام برگردیم، این بهترین اقدام برای امنیت ما و همچنین امنیت شریکان و متحدانمان در منطقه خواهد بود. اما وقت بسیار بسیار کوتاه است.»
وزیر امور خارجه آمریکا در ادامه مدعی شد: «ایران دارد به نقطه‌ای که بتواند در مدت زمانی بسیار بسیار کوتاه مواد شکافت‌پذیر لازم برای ساخت یک بمب هسته‌ای را تولید کند. همزمان، آنها دارند پیشروی‌هایی [از لحاظ برنامه هسته‌ای] انجام می‌دهند که به عقب برگرداندن آنها دشواری‌های فزاینده‌ای خواهد داشت، چون آنها دارند چیزهای جدید یاد می‌گیرند و کارهای جدید انجام می‌دهند.»
بعد از گذشت یک سال از خروج آمریکا از برجام، تهران اعلام کرد با توجه به اینکه کشورهای اروپایی به وعده‌هایشان عمل نکرده‌اند در چند گام تعهداتش ذیل برجام را کاهش خواهد داد. کاهش تعهدات ایران ذیل مفاد توافق هسته‌ای برجام صورت می‌گرفت.
جمهوری اسلامی ایران، بعد از برداشتن ۵ گام برای کاهش تعهدات، سرانجام ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۸ اعلام کرد دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده، و تحقیق و توسعه) مواجه نیست.
اقدامات ایران ذیل بندهایی از برجام انجام شده‌اند که به هر یک از طرف‌ها اجازه می‌دهد در صورت عدم پایبندی طرف مقابل به مفاد توافق، تعهدات خودشان را کاهش دهند.
بلینکن و باز هم «ضرب‌الاجل‌های ساختگی»
بلینکن در ادامه اضافه کرد: «بنابراین، چند هفته باقی مانده تا ببینیم آیا می‌توانیم به پایبندی دوجانبه [برجام] برگردیم یا خیر. این بهترین نتیجه برای امنیت آمریکا خواهد بود اما اگر نتوانیم این کار را انجام دهیم گزینه‌ها و گام‌های دیگر را با هماهنگی کشورهای ذی‌ربط بررسی می‌کنیم.»
دیپلمات‌های غربی از هشتم آذرماه که نخستین دور مذاکرات رفع تحریم‌ها در دولت سید ابراهیم رئیسی آغاز شده سعی کرده‌اند با ارائه چارچوب‌های زمانی تیم ایران را برای موافقت با خواسته‌های خود تحت فشار قرار دهند.
با این حال، نمایندگان ایران در مذاکرات وین تصریح کرده‌اند برای تهران نتیجه مهم‌تر از زمان است. تهران در تلاش است برجام را که از نخستین روزهای اجرایی شدن در اثر برخی سیاست‌های آمریکا و کشورهای غربی به توافقی تهی از منافع اقتصادی برای طرف ایرانی تبدیل شد به سمت توافقی دوجانبه و متوازن پیش ببرد.
پیش از این پایگاه پولیتیکو هم به نقل از برخی «مقام‌های نزدیک به مذاکرات» مدعی شده که پنجره مذاکرات تا پایان ماه ژانویه یا اوایل ماه فوریه بسته خواهد شد. البته پولیتیکو به نقل از منابعی دیگر این را هم نوشته که هیچ تاریخ ثابتی در خصوص زمان توافق در نظر گرفته نشده است.
این جدیدترین تاریخی است که منابع غربی درباره مهلت رسیدن به توافق مطرح کرده‌اند. رسانه‌های غربی در دورهای قبل‌تر گفت‌وگوها مدعی شده بودند ایران تا پایان دسامبر برای تصمیم‌گیری بر سر توافق فرصت دارد.
ایران گفته است هیچ ضرب‌الاجل ساختگی را نمی‌پذیرد. «سعید خطیب‌زاده»، سخنگوی وزارت خارجه ایران چند روز پیش تصریح کرد: ««هیچ ضرب الاجل ساختگی را نمی‌پذیریم و امیدواریم خودشان هم به آن ضرب الاجل‌های ساختگی باور نکنند. بیایند برای یک تفاهم خوب برسیم.»
موضع یک‌سویه غربی‌ها
مقام‌های آمریکایی در ماه‌های گذشته تصریح کرده‌اند که چنانچه پیشرفت‌های هسته‌ای ایران ادامه پیدا کند برجام، در بردارنده همان منافع «منع اشاعه‌ای» که در سال ۲۰۱۵ این توافق برای طرف غربی ایجاد می‌کرد نخواهد بود.
برخی از تحلیلگران این موضع طرف‌های غربی درباره کاسته شدن از منافع «منع اشاعه‌ای» را دیدگاهی یکجانبه می‌دانند. به گفته این تحلیلگران، جمهوری اسلامی ایران هم از زمان اجرایی شدن برجام به هیچ یک از منافع اقتصادی وعده‌داده شده در این توافق دست پیدا نکرده و این آمریکا است که با توجه به خروج از برجام باید با بازگشت به توافق، زمینه‌های ایجاد توازن دوجانبه در توافق را فراهم کند.
جو بایدن قبل از رسیدن به ریاست‌جمهوری آمریکا مدعی شده بود کشورش را به برجام بازخواهد گرداند، اما تا کنون از انجام اقدامات لازم برای عمل به تعهدات واشنگتن خودداری کرده است.
اصرار دولت بایدن بر حفظ تحریم‌های ترامپ یکی از موانع موجود در دورهای گذشته مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین بوده است.
دیگر محور اختلاف درخواست ایران برای اخذ ضمانت از طرف غربی برای ماندن در برجام است، آن هم در شرایطی که نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره آمریکا بار دیگر تهدید کرده‌اند چنانچه به قدرت برسند برجام را پاره خواهند کرد.
ایران خواستار آن شده که آمریکا با ارائه تضمین حقوقی اطمینان خاطر بدهد اتفاق دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ تکرار نخواهد شد.
به عنوان مثال، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در مصاحبه با مسئول سیاست خارجی اروپا گفته که آمریکا باید ضمانت‌هایی جدی و کافی در خصوص قابل اعتماد بودنش بدهد./ فارس