ندا اظهری، مترجم: محققان و موسسات تحقیقاتی و پژوهشی در چین به‌طور مداوم مورد ارزیابی قرار می‌گیرند تا هم رده‌بندی آنها مشخص و هم تامین بودجه برای آنها انجام شود. درواقع، پژوهشگران و موسسات تحقیقاتی چین براساس سابقه انتشار در مجلات تحت پوشش «شاخص استناد علمی» (SCI)، به‌عنوان پایگاه بین‌المللی مقالات و سوابق استنادی حدود 9000ژورنال، ارزیابی، رتبه‌بندی و تامین مالی می‌شوند.
رشد چهاربرابری مقالات علمی چینی‌ها در 10سال
تعداد مقالات منتشرشده در این ژورنال‌ها که حاصل کار نویسندگان چینی است، بین سال‌های 2009 تا 2019 تقریبا چهاربرابر شده است. مهم‌ترین عاملی که باعث این رشد چشمگیر در این بازه زمانی شده، این است که محققان چینی مشارکت‌ها و همکاری‌های بین‌المللی خود را افزایش دادند که به رشد انتشار مقالات بین‌المللی ایمن آنها کمک کرد؛ اما این نگرانی وجود دارد که استفاده گسترده از معیارهای انتشار مقالات، انگیزه کار باکیفیت پایین‌تر را ایجاد می‌کند، همان‌طور که برخی موسسات به افرادی که در مجلات مقاله چاپ می‌کنند، پاداش پرداخت می‌کنند.
چین تا سال‌ها با استانداردها و روش‌های خاصی به ارزیابی تحقیقات و پژوهش‌ها به‌عنوان بخشی از سیستم حاکمیتی ساخت آموزش عالی مدرن می‌پرداخت، اما همه‌گیری کرونا و پیامدهای جهانی آن باعث شد چین سیاست‌ها و ابداعات خود را در زمینه ارزیابی پژوهش‌ها متحول کند تا به این واسطه بتواند در مسیر دستیابی به ویژگی‌های چینی سیستم کلاس جهانی دانشگاه‌های این کشور حرکت کنند.
خروجی‌های تحقیقاتی معیار ارزیابی پژوهش‌ها می‌شوند؟
در دو دهه نخست قرن21، چین به اقداماتی برای اصلاح سیستم ارزیابی پژوهش‌ها اشاره کرد. دولت این کشور و موسسات آموزش عالی و دانشگاهی به‌طور فعال از ارزیابی‌های پژوهشی به‌عنوان نوعی استراتژی و راهکار برای تشکیل دانشگاه‌ها در سطح جهانی استفاده می‌کنند که از مهم‌ترین اهداف این کشور برای ارتقای سیستم آموزش عالی به‌شمار می‌رود. به‌دنبال پیگیری‌های مداوم دولت چین در راستای این ارزیابی‌ها، این کشور یکی از اصلی‌ترین کشورهای دنیا در حوزه انتشار مقالات دانشگاهی محسوب می‌شود. طبق گزارش منتشرشده ازسوی بنیاد ملی علوم آمریکا در سال2018، چین در زمینه تعداد مقالات علمی از آمریکا پیشی گرفت و رده نخست جهان را ازآن خود کرد.
به گزارش universityworldnews، با وجود این، سیستم مبتنی‌بر معیارها با توجه به توانایی آن در ارزیابی موثر پژوهش‌های نوآورانه مورد انتقاد قرار گرفته است. در پاسخ به این شرایط، دولت مرکزی و نیز موسسات آموزش عالی چین تاکید فزاینده‌ای بر کیفیت مقالات در ارزیابی‌های پژوهشی دارند. اگرچه هیچ معیار مشخصی در ارتباط با کیفیت ارائه نشده بود، استناد به مقالات و عوامل تاثیر مقالات اغلب به‌عنوان شاخص‌های مهم برای نشان دادن کیفیت و تاثیر در نظر گرفته می‌شد. علاوه‌بر این، در سال2016، «نظرات درباره عمقی‌شدن اصلاح سیستم عناوین حرفه‌ای»، به‌طور مشترک ازسوی اداره‌کل احزاب و شورای ایالتی به‌عنوان سیستم «آثار انتخابی» مطرح شد. این کار به محققان اجازه می‌داد از آثار انتخابی برای جذب، ارزیابی و ارتقای سیستم‌های دانشگاهی استفاده کنند و خواستار کاوش در خروجی‌های تحقیقاتی مختلف به‌عنوان جایگزینی برای مقالات، مانند پنت‌ها، گزارش‌های پژوهشی، نمونه کارهای طراحی و ماژول‌های آموزشی شدند.
وقتی کرونا نوع ارزیابی پژوهش‌ها را تغییر داد
شیوع همه‌گیری کرونا و تاثیر درازمدت آن بر سیستم آموزش عالی جهانی، باعث ایجاد تغییراتی شگرف در نوع ارزیابی پژوهش‌ها در چین شده است. در واکنش به همه‌گیری جهانی و در تراز با استراتژی ملی چین برای توسعه آموزش عالی، دولت چین سیاست‌ها و مقرراتی را برای ارزیابی‌های پژوهشی در دستورکار قرار داد. این سیاست‌ها به‌منظور کاهش برتری شاخص استناد علمی (SCI) اتخاذ می‌شوند که می‌توان آن را در ایجاد ژورنال‌های بومی با کیفیت بالا و برای محققان چینی به‌منظور انتشار ژورنال‌های بومی استفاده کرد. کاربرد شاخص‌های مرتبط با SCI شامل تعداد مقالات منتشرشده، استناد مقالات و عوامل تاثیر ژورنال درقالب یک ارزیابی یک‌طرفه، بیش از حد و تحریف شده در اقدامات ارزیابی پژوهش‌های موجود در چین به‌کار می‌رود. در آینده، شاخص‌های مرتبط با SCI و SSCI دیگر به‌عنوان شواهد مستقیم برای جذب محققان، ارزیابی و ارتقای منابع بین‌المللی و رتبه‌بندی‌های موسسه‌ای مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
این سیاست‌ها خواستار اصلاح بیشتر در سیستم آثار انتخابی است به‌گونه‌ای که ژورنال‌های بومی نقش مهم‌تری را در این میان ایفا می‌کنند. در ارزیابی پژوهش‌های پایه، ژورنال‌های بومی تنها یک‌سوم کارها و نوشته‌های علمی آثار انتخابی محققان را دربرمی‌گیرد. علاوه‌بر این در واکنش به بحران همه‌گیری کرونا، دولت چین محققان را وادار به جست‌وجو در کاربردهای فوری پژوهش‌ها برای جلوگیری از همه‌گیری کرده است. در این مسیر، محققان با انتقادهایی روبه‌رو شده‌اند که به‌دنبال آن، برای جلوگیری از گسترش همه‌گیری کرونا، مقالات منتشرشده را در اولویت ارزیابی خود قرار داده‌اند. سیاست ارائه‌شده ازسوی وزارت علم‌وفناوری چین در ژانویه2020 بر این نکته تاکید داشت که محققان و موسسات پژوهشی نباید روی مقالات منتشرشده برای تکمیل پیشگیری از همه‌گیری تمرکز کنند.
سیاست‌ها و راهبردهای بعدی که روی ارزیابی پژوهشی تمرکز می‌کنند، تمایل زیادی روی تاثیر پژوهش‌ها در دنیای واقعی و تاکید بر اهمیت هدایت پژوهشی دارند که مشکلات چین را مورد توجه قرار داده و درخواست برای رسیدگی به نیازهای ملی را مطرح می‌کنند؛ و این به‌معنای نگارش مقاله درباره سرزمین مادری به‌جای انتشار صرف خروجی‌های مقالات آکادمیک و دانشگاهی مانند ژورنال‌های دانشگاهی است. این بیانگر تغییری عظیم در تاثیر اجتماعی و مسئولیت عمومی برای پژوهش‌هایی است که بیشتر وزن آنها به ارزیابی و سنجش آنها اختصاص می‌یابد. به‌عنوان مثال، گزارش اقدامات آزمایشی برای کاهش برتری مقاله‌ای ارزیابی‌های علمی‌وفنی به شکل‌گیری سیستم ارزیابی پژوهشی مطابق با انواع مختلف پژوهش کمک می‌کند. پژوهش‌های پایه و اساسی را باید به سیستم آثار انتخابی متصل کرد که بر نوآوری‌های پژوهشی و اثربخشی آنها تاکید دارد.
پژوهش‌ها و فعالیت‌های کاربردی مرتبط با توسعه فنی دیگر به مقالات علمی به‌عنوان معیارهای اساسی برای ارزیابی پژوهش‌ها و ارتقای سطح آکادمیک و دانشگاهی بستگی نخواهند داشت. در عوض، در ارزیابی‌ها، کیفیت، مشارکت و تاثیر فناوری‌های جدید، نوشته‌ها و محصولات جدید و مواد و تجهیزات جدید در اولویت کار محققان قرار می‌گیرد.
اصلاح ارزیابی آموزشی به‌دنبال تغییرات سیستم ارزیابی پژوهشی
تمام این تغییرات به ایجاد و شکل‌گیری سیستم بومی ارزیابی پژوهشی اشاره می‌کند که بخش داخلی از این اصلاحات را به‌منظور اعمال اطلاحات لازم برای سیستم ارزیابی آموزشی به‌کار می‌گیرند. طرح کلی عمیق‌شدن اصلاح ارزیابی آموزشی که در دسامبر2020 ازسوی کمیته مرکزی CPC و شورای دولتی ارائه شد، هدفی استراتژیک را تا سال2035 برای چین ایجاد کرده که نوعی سیستم ارزیابی آموزشی را خلق می‌کند که ویژگی‌های زمانی سیستم آموزش عالی چین و استانداردهای کلاس جهانی را نشان می‌دهد.
این تغییرات بزرگ به‌طور اجتناب‌ناپذیری منجر به اعمال تغییرات در سیاست‌های موسسه‌ای و دانشگاهی در نظام آموزش عالی چین می‌شود. شماری از دانشگاه‌ها پیش از بروز تغییرات ایجادشده، تغییراتی را در طرح‌‌های مشوقانه پژوهشی و راهبردهای ارتقای شخصی ایجاد کرده بودند که نشان می‌دهد شاخص‌های مرتبط با SCI و SSCI دیگر به پیش‌نیازهایی برای ارتقای آکادمیک و ارزیابی نیاز ندارند. وظیفه اصلی در ایجاد و تعریف این راهبرد چینی برای ارزیابی‌های پژوهشی در چین، ارائه مکانیسم‌های تطبیقی برای حمایت از کاربردهای عملیاتی آن است. برای کشورهایی که در حاشیه چشم‌انداز آموزش عالی جهانی قرار دارند، زمانی که حرف از پژوهش‌ها در یک کشور به میان می‌آید، مسیر حرکت چین به‌سوی توسعه سیاست‌های ارزیابی پژوهشی می‌تواند در جست‌وجوی تعادل میان تمایزهای ملی و قوانین بین‌المللی، میان مقالات علمی و کاربردهای دنیای واقعی و میان کمیت و کیفیت در ارتقای نفوذ ملی و بین‌المللی مطرح شود.
مدل جدید ارزیابی‌ها به‌دنبال کاهش مشارکت بین‌المللی نیست
به گزارش nature، چند ماه پیش بود که دولت چین به موسسات آموزشی و دانشگاهی این کشور دستور داد قانون ارتقا یا جذب استادان دانشگاهی را صرفا به دلیل تعداد بالای مقالات یا استنادها متوقف کرده و پاداش انتشار مقالات را هم کنار بگذارند. با این روند، همچنان مقالات مورد‌ارزیابی قرار می‌گیرند اما موسسات باید از شاخص‌های جدیدی برای ارزیابی مقالات استفاده کنند. در این بین، یک سیستم جایگزین موردنیاز خواهد بود تا کیفیت و نوآوری در مقالات معیار ارزیابی قرار گیرد. دنبال‌کردن این شیوه باعث می‌شود سیستم آموزش عالی بتواند یکی از چالش‌های مهم اجتماعی را برطرف کند. ارزیابان در دولت چین بیشتر به قضاوت هم‌رتبه‌های خود در ارزیابی پژوهش‌ها تکیه می‌کنند و محققان باید مقالات را در ژورنال‌های غیرSCI مورد‌ارزیابی قرار دهند. این تغییر حائز‌اهمیت است و با هدف برآورده‌کردن دو هدف مهم دولت چین در دستورکار قرار گرفته است. ابتدا، این تغییر ارزیابی مقالات برای کمک به ریشه‌کن شدن سرقت ادبی، خوداستنادی و ارائه استناد از سوی همکاران و استادان طراحی شده است. دوم اینکه هدف از این تغییرات تقویت صنعت انتشار مقالات پژوهشی در چین است که دولت برای دستیابی به آن تلاش می‌کند که اگر به‌طور بین‌المللی منتشر شوند، رسیدن به این مهم دشوار خواهد بود.
توسعه 280 مجله علمی چینی با 143میلیون دلار سرمایه
دولت چین برای اینکه مقالات پژوهشی بومی بیشتری تولید کند، طرحی پنج‌ساله را در پیش گرفت که طی آن در سال 2020 چیزی بالغ بر 143میلیون دلار را به توسعه استانداردهای حدود 280 ژورنال چینی اختصاص داد که حجم بیشتر این ژورنال‌ها هم به زبان انگلیسی منتشر می‌شوند. این ژورنال‌ها بر این اساس رتبه‌بندی شده‌اند که هرکدام از 22 نمونه برتر سالانه 157هزار تا 785هزار دلار دریافت می‌کنند تا به جذب استانداردهای بیشتر ارسال مقالات، نه‌تنها از چین بلکه از تمام کشورهای دنیا کمک کنند. زمانی که این سیاست‌ها اعلام شد، مشخص نبود ناشران چگونه باید از سوبسیدهای ارائه‌شده از سوی دولت استفاده کنند یا دولت چگونه موفقیت مقالات را ارزیابی خواهد کرد. دولت این کشور محققان خود را وادار کرده سهم خود را در انتشار مقالات علمی در ژورنال‌های داخلی به سرانجام برسانند. این امر از آن جایی حائز اهمیت است که دولتمردان چین در نظر دارند آنقدر مقالات علمی در کشور گسترش یابد که علم به‌راحتی در دسترس مردم قرار گیرد. اما در راه‌اندازی این سیستم ارزیابی جدید، دولت باید مراقب باشد تا اصرار بر انتشار مقالات در ژورنال‌های داخلی، روابط چین با کشورهای خارجی و روابط بین‌المللی را تحت‌تاثیر قرار ندهد؛ چراکه تقویت و توسعه مقالات علمی به ناچار مستلزم داشتن روابط قوی و موثر با محققان و پژوهشگران دنیاست. زمانی که این روابط کمرنگ شود، یک کشور شاهد کمرنگ‌شدن اثربخشی مقالات داخلی خواهد بود که این مساله، ارزیابی‌های پژوهشی کشور را هم به‌طور مستقیم تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
مجلات علمی بین‌المللی هدف جدید چینی‌ها در پژوهش
دولت چین برای دستیابی به سیاست جدید ارزیابی پژوهشی، دانشگاه‌ها را ملزم کرده تا این سیاست‌ها را به‌طور محلی انجام دهند. بیش از نیمی از مقالات علمی دنیا در ژورنال‌های بین‌المللی منتشر می‌شوند که بیشتر صاحبان این ژورنال‌ها را انگلیس و آمریکا تشکیل می‌دهند. در حال حاضر، چین بزرگ‌ترین کشوری است که در این راه به این کشورها کمک می‌کند. اما تنها حدود 200 ژورنال از میان 11هزار ژورنال فهرست‌شده در پایگاه Web of Science در چین منتشر می‌شوند. این عدم‌تعادل، باعث شده دولت چین توجه زیادی به این مساله داشته باشد. با توجه به اینکه چین یکی از برترین کشورها در حوزه علم و فناوری است، ژورنال‌های دانشگاهی منتشرشده با شهرت بین‌المللی هنوز یکی از اهدافی است که دولت باید به آن دست پیدا کند. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها برای رشد ژورنال‌های داخلی در چین، جذب ارسال مقالات باکیفیتی است که بتواند نظر ژورنال‌های چینی را برای انتشار مقالات جلب کند.