سیدمهدی طالبی، خبرنگار گروه بین‌الملل: گردونه التهابات عراق بدون توقف همچنان به مسیر خود ادامه می‌دهد. اگر طی سال‌های 2019 و 2020 جوکرها میدان‌دار التهابات در عراق بودند، از سال 2021 مقتدی صدر به بازیگر اصلی آن تبدیل شده است. صدر می‌کوشد با دریافت حمایت‌های سیاسی، مشورتی و مالی از کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و در هماهنگی آشکار با آمریکا، عراق را ناخواسته به منازعه‌ای دردناک بکشاند. او گرچه نخستین نشانه‌های این منازعه را پیش‌تر نیز آشکار کرده بود اما به شکلی عیان در نخستین روزهای هفته جاری با به آشوب کشیدن پارلمان عراق مقاصد خود را مشخص‌تر از گذشته کرد.
واقعه چه بود؟
پس از برگزاری انتخابات جنجالی و مشکوک عراق در 10 اکتبر 2021 (18 مهر 1400) که به گفته بسیاری از منابع معتبر شامل موارد گسترده‌ای از تقلب و تخلف می‌شد، پارلمان جدید عراق در یکشنبه هفته جاری تشکیل شد.
همان‌گونه که پیش‌تر نیز پیش‌بینی می‌شد، از همان روز نخست تشکیل پارلمان، دعوایی بزرگ بر سر معرفی فراکسیون بزرگ‌تر درگرفت که نهایت به زدوخوردی محدود اما پراثر نیز کشیده شد. درحالی‌که مقتدی‌صدر از انتخابات سال 2018 که در آن به پیروزی رسید، بر حق تشکیل دولت توسط ائتلافی که پیش از انتخابات به‌صورت رسمی معرفی شده است تاکید دارد، طرف‌های مقابل او بر حق‌شان بر تشکیل ائتلاف‌های پساانتخاباتی تاکید دارند.
مقتدی‌صدر در انتخابات سال 2018 با کسب 54 کرسی نخستین حزب پارلمان 328 عضوی عراق شد اما دیگر احزاب با رهبری هادی العامری، رئیس «ائتلاف الفتح» و نوری المالکی، رئیس ائتلاف «دولت قانون» با تشکیل یک ائتلاف پساانتخاباتی به نام «ائتلاف البنا» موفق شدند خود را به‌عنوان فراکسیون بزرگ‌تر انتخابات معرفی کنند. این اقدام در آن دوره بر صدری‌ها گران آمد؛ اما به‌دلیل قدرت پایینی که در دوره گذشته داشتند درنهایت به تقسیم قدرت راضی شدند.
در دوره فعلی اما صدر با کسب 73 کرسی در یک انتخابات شائبه‌برانگیز که شامل کاهش شدید آرای رقبایش بود، به‌عنوان نخستین حزب پارلمان دست یافت و حمایت مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر فعلی، کردها، بخش بزرگی از اهل تسنن و همچنین قدرت‌های بین‌المللی و منطقه‌ای را پشت‌سر خود دارد، به‌گونه‌ای‌که صدر دست به یک ائتلاف نانوشته با آمریکا و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس زده است. بااین‌حال برخلاف صف‌آرایی بزرگ جریان صدر در پارلمان و درحالی‌که این جریان خود را برای معرفی به‌عنوان فراکسیون بزرگ‌تر پارلمان آماده کرده بود اما برخلاف آن، چهارچوب هماهنگی شیعه متشکل از احزاب چندگانه شیعیان با ارائه درخواست خود به محمود المشهدانی، رئیس موقت پارلمان موفق شدند اسم خود را به‌عنوان فراکسیون بزرگ‌تر پارلمان ثبت کنند. جریان صدر پیش از آغاز نشست در اقدامی نظامی برای آنکه تسلط خود بر اوضاع سیاسی کشور را نشان دهد، به شکلی غیرمتعارف و برخلاف اظهاراتش علیه سلاح غیرقانونی، نیروهای شبه‌نظامی جریان صدر موسوم به سرایا السلام را بیرون پارلمان عراق مستقر ساخت. با وجود اعتمادبه‌نفس بالای جریان صدر اما شکست این جریان در معرفی خود به‌عنوان فراکسیون بزرگ‌تر پارلمان، نمایندگان آن که در ابتدای جلسه کفن پوشیده بودند، با ازدحام به دور رئیس موقت پارلمان و توهین به او موجب اعزام وی به بیمارستان شدند.
به گفته نمایندگان حاضر در جلسه، تعداد نمایندگانی که به دور مشهدانی تجمع کرده بودند به 50 تن می‌رسید، به‌گونه‌ای‌که با فشار آنها المشهدانی بیهوش شده و توسط محافظان مجلس با سرعت به بیمارستان «ابن‌سینا» در بغداد منتقل شد. درحالی‌که روسای چهارچوب هماهنگی شیعیان شامل هادی العامری، نوری المالکی و قیس خزعلی به عیادت رئیس پارلمان رفته بودند، جریان صدر بدون توجه به قانون خواستار ادامه یافتن جلسه پارلمان شد.
جریان صدر و متحدانش پس از انتقال المشهدانی به بیمارستان در ابتدا از «عامر الفایز» که دومین نماینده مسن پارلمان به شمار می‌رفت، خواستند ریاست نشست را برعهده بگیرد اما پس از رد این درخواست توسط الفایز، آنها «خالد الدراجی» سومین نماینده مسن پارلمان را به ریاست جلسه گماردند.
الدراجی بلافاصله پس از آن دست به برگزاری غیرقانونی انتخابات ریاست مجلس زد؛ این اقدام درحالی صورت می‌گرفت که از 328 نماینده، تنها 228 نماینده در صحن مجلس حضور داشتند. 88 نماینده عضو چهارچوب هماهنگی به‌همراه تعدادی دیگر از نمایندگان به‌دلیل غیرقانونی بودن برگزاری انتخابات ریاست پارلمان بدون حضور المشهدانی، از جلسه خارج شدند.
در شرایطی که جلسه پارلمان عراق وجاهت قانونی نداشت اما جریان صدر به‌همراه متحدانش بدون توجه به این مساله و در اقدامی معطوف به قدرت، در انتخاباتی غیرقانونی محمد الحلبوسی را به ریاست پارلمان رساندند. در انتخابات برگزارشده محمد الحلبوسی ۲۰۰ رأی و محمود المشهدانی ۱۴ رأی کسب کردند و ۱۴ رأی نیز باطله اعلام شد.
پس از انتخاب غیرقانونی رئیس پارلمان که براساس عرف موجود در عراق باید از میان اهل‌سنت انتخاب شود دو معاون پارلمان نیز انتخاب شدند. معاون اول پارلمان عراق به شیعیان و معاون دوم به کردها تعلق دارد. در انتخابات برگزارشده برای انتخاب دو معاون پارلمان، حاکم الزاملی از جریان صدر و شاخوان عبدالله از حزب دموکرات کردستان وابسته به مسعود بارزانی به قدرت رسیدند.
با وجود وقوع این تحولات در پارلمان اما چهارچوب هماهنگی اتفاقات رخ‌داده پس از خروج المشهدانی از مجلس را فاقد وجاهت قانونی و رسمیت می‌داند. چهارچوب هماهنگی روز گذشته با صدور اطلاعیه‌ای اتفاقات رخ‌داده در نخستین جلسه پارلمان را محکوم کرد. چهارچوب هماهنگی احزاب شیعه در این اطلاعیه تاکید کرد در هفته‌های گذشته تلاش‌های گسترده‌ای به جهت جلوگیری از انجام توافقات سیاسی برای عمیق‌تر کردن بحران‌های سیاسی و اجتماعی در عراق جریان داشت که این چهارچوب سعی کرد درمقابل آنها ایستادگی کند اما جبهه‌بندی شکل‌گرفته در پارلمان که در نخستین جلسه آن نمود یافت، درباره وضعیتی خطرناک در کشور هشدار می‌دهد. چهارچوب هماهنگی در ادامه اطلاعیه خود هر سه انتخابات داخلی پارلمان را غیرقانونی اعلام کرده است. این جریان می‌گوید مسئولیت تنش‌های روی‌داده و تبعات تکروی و استفاده از خشونت برای تحمیل خواست خود که منجر به مجروحیت المشهدانی، رئیس موقت پارلمان شد، برعهده جریان‌های سیاسی‌ای است که در پشت این وقایع هستند.
ذوق‌زدگی سفارت آمریکا و صدر از اتفاقات ناگوار پارلمان
سفارت آمریکا در بغداد روز گذشته با انتشار بیانیه‌ای بدون توجه به ساختارهای قانونی عراق به محمد الحلبوسی برای انتصاب مجددش به‌عنوان ریاست پارلمان عراق تبریک گفت. این سفارت همچنین انتصاب حاکم الزاملی و شاخوان عبدالله را به‌عنوان معاونان پارلمان تبریک گفته است. در بخشی از این بیانیه ادعا شده است: «آمریکا از آغاز جلسات پنجمین پارلمان عراق که بخشی جدایی‌ناپذیر از روند دموکراتیک در عراق و حاکمیت ملی است، استقبال می‌کند.» درکنار آمریکا، مقامات دولت محلی اقلیم کردستان عراق و تعدادی از مسئولان عربی نیز انتصاب غیرقانونی صورت‌گرفته در پارلمان عراق را تبریک گفته‌اند. پیش از سفارت آمریکا اما مقتدی صدر، رهبر جریان صدر عراق شامگاه یکشنبه پس از پایان نخستین جلسه پارلمان انتخاب رئیس پارلمان و دو معاون وی را اولین نشانه حکومت اکثریت ملی دانست. او همچنین مرحله بعدی پیش روی پارلمان را یک یک «مرحله دشوار» توصیف کرده بود. صدر در بخشی از پیام توئیتری خود آورده است: «به مردم عراق بابت اولین قدم در مسیر ساختن یک کشور آزاد و عراقی مستقل و بدون هیچ‌گونه فرقه‌‌گرایی و فساد تبریک می‌گویم.»
در همین رابطه مطلب زیر را بخوانید: