ابوالقاسم رحمانی، دبیرگروه جامعه: حکمرانی فضای مجازی کلیدواژه‌ای است که این روزها خصوصا با بالا گرفتن تب پرداختن به طرح صیانت از فضای مجازی تکرار می‌شود و هرکسی از ظن خودش در ارتباط با آن موضع‌گیری و اظهارنظر می‌کند. اینکه واقعیت این مساله چیست و اساسا حکمرانی فضای مجازی چه مختصات و اقتضائاتی دارد، مجالی جدا می‌طلبد و پیش از این هم بارها درباره آن گفته‌ایم و در همین صفحه نوشته‌ایم. منتها آن چیزی که ذیل این مفهوم مدنظر طراحان طرح صیانت از فضای مجازی است با آنچه کارشناسان به آن اذعان دارد، متفاوت است، مثلا یکی از اصلی‌ترین ملاحظات و انتقادهای وارد به طرح، برخورد گازانبری با پلتفرم‌های خارجی و نوع تعامل با آنهاست که به زبان ساده راهی جز مسدودسازی را مدنظر قرار نمی‌دهد. البته در جلسات متعدد و توضیحاتی که بعد از انتشار طرح صیانت از سوی طراحان و مدافعان مطرح شد، اصرار بر این بود که در ابتدای مواجهه با پلتفرم‌های خارجی، قرار بر مذاکره با آنها و جلب رضایت‌شان جهت ایجاد دفاتری در کشور و همچنین پاسخگویی به مطالبات ایران است، مصادیقی هم از کشورهای مختلف دنیا به‌عنوان شاهد مثال بیان می‌شد اما واقعیت هم بعد از کمی تحقیق و هم بعد از اظهارات کارشناسان با آن تصور فانتزی طراحان و نمایندگان فاصله جدی داشت و دارد. ساده‌تر اینکه مقصود طراحان از مذاکره و تعامل، بیان نرم و مخاطب‌پسند همان مسدودسازی است، درصورتی‌که در واقعیت، پلتفرم‌های بین‌المللی قابلیت مذاکره و رایزنی را دارند اما در شرایطی که طرفین به این نیت و با رویکرد تعاملی پای میز مذاکره حاضر شوند. القصه چند نمونه از این مذاکرات و تعاملات را با هم مرور می‌کنیم؛ تجربه‌ای که سایر کشورها داشته و دارند و بعد هم با عینک واقعیت به وضع موجود و آینده نگاه می‌کنیم.
روسیه نتفلیکس را مجبور به پخش 20 کانال تلویزیونی داخلی کرد
خدمات فدرال نظارت بر ارتباطات، فناوری اطلاعات و رسانه‌های جمعی روسیه موسوم به Roskomnadzor که نهاد ناظر بر رسانه‌های این کشور است، پلتفرم نتفلیکس را به‌عنوان «سرویس سمعی و بصری» در این هفته ثبت کرد، ازجمله کانال‌هایی که نتفلیکس باید پوشش دهد می‌توان به کانال اول روسیه، شبکه سرگرمی NTV و یک کانال متعلق به کلیسای ارتدکس روسی به نام Spas (به‌معنی نجات‌یافته) اشاره کرد. تمامی سرویس‌های پخش زنده آنلاین که در روز بیش از 100هزار کاربر در روسیه داشته باشند، موظف به ثبت مشخص خود هستند. این سرویس‌ها علاوه‌بر پخش کانال‌های تلویزیونی روسیه باید یک شرکت نیز در روسیه به ثبت برسانند تا فعالیت‌های آنها زیرنظر گرفته شوند.
اپل باید عملکرد اپ‌استور را در هلند اصلاح کند
عملکرد اپل درباره الزام توسعه‌دهندگان نرم‌افزار برای استفاده از سیستم پرداخت در اپ این شرکت و پرداخت کمیسیون ۱۵ تا ۳۰ درصدی از فروش کالاهای دیجیتال از مدتی قبل تحت‌بررسی دقیق رگولاتورها و قانونگذاران سراسر جهان قرار گرفته است. در این میان تحقیقات سازمان مصرف‌کننده و بازارهای هلند(ACM) درباره سوءاستفاده اپل از قدرت خود در بازار از ۲۰۱۹ میلادی آغاز شده بود اما بعدا گستره تحقیق کوچک‌تر شد و فقط بازار اپ‌های دوست‌یابی را دربرگرفت. طبق دستور رگولاتور، اپل قانون رقابت را نقض کرده و باید شرایط نامعقول اپ‌استور برای تهیه‌کنندگان اپ‌های دوست‌یابی را اصلاح کند. درصورتی‌که اپل دستور مذکور را اجرا نکند با جریمه‌ای تا سقف ۵۰ میلیون یورو (56.6میلیون دلار) روبه‌رو خواهد شد.
مایکروسافت از دستور دولت چین پیروی کرد
موتور جست‌وجوی اینترنتی بینگ اعلام کرد در واکنش به دستور یک آژانس دولتی مرتبط، قابلیت توصیه محتوا برای کاربران در چین را به مدت ۳۰ روز معلق می‌کند. این درحالی است که بینگ (متعلق به مایکروسافت) تنها موتور جست‌وجوی خارجی است که در چین فعالیت می‌کند. این پلتفرم در وب‌سایت جست‌وجوی چینی خود نوشت: «بینگ یک پلتفرم جست‌وجوی جهانی است و به احترام به قوانین و حقوق کاربران برای دسترسی به داده‌ها متعهد است.» البته بینگ دلایل تعلیق قابلیت مذکور را اعلام نکرد.
قوانین سختگیرانه تازه استرالیا علیه غول‌های فناوری
اسکات موریسون، نخست‌وزیر استرالیا روز چهارشنبه گفت: «استرالیا یک بررسی پارلمانی گسترده درمورد رفتار و عملکرد بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری جهان و ضرورت تصویب قوانین جدید در این رابطه انجام خواهد داد. استرالیا تلاش‌های جهانی را برای مهار قدرت غول‌های فناوری مانند آلفابت شرکت مادر تخصصی گوگل و فیسبوک رهبری و قوانینی را تصویب کرده که به الگویی برای دیگر کشورها برای کنترل عملکرد شرکت‌های فناوری مبدل شده‌اند.» تحقیقات جدید دامنه وسیعی خواهد داشت و وی از نمایندگان پارلمان استرالیا خواسته تا الگوریتم‌های مورداستفاده پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی، نحوه تایید هویت و سن افراد و میزان محدودیت‌های تحمیل‌شده بر کاربران را بررسی کنند. شرکت‌های فناوری بزرگ باید به سوالات بزرگی پاسخ دهند. آنها این پلتفرم‌ها را ایجاد کرده و باید از ایمن بودن آنها اطمینان حاصل کنند.
لایحه جدید اندونزی برای گرفتن حق رسانه‌هایش از گوگل و فیسبوک
مقامات اندونزی مشغول ارزیابی لایحه‌ای هستند که شرکت‌های بزرگ فناوری مانند فیسبوک و گوگل را ملزم می‌کند برای پرداخت هزینه عادلانه با رسانه‌ها مذاکره کنند. به نقل از رویترز این اقدام با الهام از قانون مشابهی که در استرالیا وضع‌شده، انجام می‌شود. به گفته ونسسلاس مانگوت رئیس انجمن رسانه‌های سایبری اندونزی (AMSI) این اقدام با هدف تضمین وضع پرداخت مبالغی عادلانه به رسانه‌هایی انجام شده که اخبار و مقالات خبری تهیه می‌کنند. این لایحه خواستار آن است که سازمانی مذاکرات میان رسانه‌ها و شرکت‌های فناوری را انجام دهد و همچنین شرکت‌های بزرگ فناوری را ملزم می‌کند تا اقدامات بیشتری برای فیلتر محتوای فریبکارانه انجام دهند. به گفته امیر سوهرلان یکی از کارشناسان تبلیغات حدود نیمی از درآمد تبلیغات دیجیتال اندونزی به فیسبوک و گوگل تعلق دارد.
گوگل با ناشران آلمانی توافقنامه امضا کرد
گوگل اعلام کرد توافقنامه‌هایی با چند ناشر بزرگ آلمانی امضا کرده تا از اختلافات درباه کپی‌رایت استفاده از محتوای آنها جلوگیری شود. به نقل از آسوشیتدپرس، این شرکت فناوری آمریکایی با نشریات اشپیگل و دی زایت، پرتال‌های فناوری Golen و «نتز ولت»، «ویرتشافتس ووخه» و «منیجر مگزین» قراردادهایی امضا کرده است. آلمان در ماه ژوئن یک قانون کپی‌رایت جدید وضع کرد که به ناشران اختیاراتی اضافی درباره محتوایشان را می‌دهد. قانون جدید بین استفاده از خلاصه مطلب و محتوای کامل تمایزی ایجاد کرده است اما مشخص نیست مرز بین این دو کجاست. گوگل اعلام کرد پرداخت‌ها به ناشران براساس قوانین کپی‌رایت تعیین شده است اما در این باره توضیحات بیشتری نداد. پیش از این نیز شرکت آمریکایی قرارداد مشابهی با ناشران فرانسوی بست.
گوگل‌پلی تابع قانون جدید کره‌جنوبی می‌شود
کره جنوبی تصمیم دارد درصورتی‌که اپراتورهای بزرگ فروشگاه‌های اپ مانند اپل و گوگل توسعه‌دهندگان اپ را مجبور به استفاده از سرویس‌های پرداخت‌شان کنند، آنها را جریمه کند. به نقل از رویترز کمیسیون ارتباطات کره جنوبی(KCC) اعلام کرد در این حالت، جریمه‌ای نقدی تا ۲ درصد درآمد شرکت در بازار اپ این کشور وضع می‌کند. همچنین طبق بیانیه‌ای که این رگولاتور صادر کرده، در صورتی که این اپراتورها در بررسی اپ‌ها یا حذف اپی از فروشگاه‌هایشان با تاخیر عمل کنند، با جریمه‌ای نقدی تا یک درصد درآمد فروشگاه اپ در کره جنوبی روبه‌رو می‌شوند. در بیانیه گوگل در واکنش به این اتفاق آمده است: «ما به تصمیم مجلس ملی احترام می‌گذاریم و برخی تغییرات را در واکنش به قانون جدید به اشتراک می‌گذاریم، ازجمله این تغییرات آن است که به توسعه‌دهندگان نرم‌افزار اجازه داده می‌شود کالاهای دیجیتال و سرویس‌های خود را در اپ بفروشند و علاوه‌بر سیستم پرداخت گوگل‌پلی، گزینه استفاده از سیستم پرداخت دیگری نیز برای کاربران در کره جنوبی فراهم می‌شود.»
کوبا از فیسبوک شکایت می‌کند
وزیر امور خارجه کوبا تهدید کرده اقداماتی قانونی علیه فیسبوک انجام می‌دهد. کوبا این شرکت را به بی‌توجهی به گروه‌هایی متهم کرده که سعی دارند عقاید عمومی مردم در این کشور را دستکاری کنند. به نقل از اسپوتنیک برونو رودریگز در این باره گفت: «پلتفرم‌های دیجیتالی میزبان گروه‌هایی از افراد خارج از کوبا (به‌خصوص آمریکا) هستند که الگوریتم‌ها و برچسب‌های محتوا را تغییر می‌دهند تا وانمود کنند در کوبا حضور گسترده‌ای دارند و به این ترتیب روی عقاید عمومی تاثیر بگذارند و ثبات جامعه را از بین ببرند.» از این رو وزیر خارجه کوبا این شبکه اجتماعی آمریکا را متهم کرد که اتمسفری از نفرت و تبعیض را رواج می‌دهد که حقوق خودمختاری این کشور را نادیده می‌گیرد.
مذاکره برای توافق یا تعطیلی، حتما در نتیجه اثرگذار است
اینها همه بخشی از تلاش کشورهای مختلف دنیا در مواجهه با پلتفرم‌های مختلف فضای مجازی و اقدامات و فعالیت‌های آنهاست. همان‌طور که می‌بینید با چند مدل از مواجهه، برخورد و چند مدل خاص از نتیجه روبه‌روییم. مدل اول، کشورهای بزرگ و به‌تعبیری غول‌های فناوری مثل آمریکا و چین و... هستند که تکلیف‌شان در مواجهه با پلتفرم‌ها و شرکت‌های فناوری روشن است. البته این به‌معنای عدم درگیری آنها و مجادلات‌شان نیست، اتفاقا به این معناست که سطح مطالبات و مجادلات در لایه‌ای دیگر و البته خیلی بالاتر از سایر کشورهاست. مدل بعدی مجادلات اما کشورهای کوچک‌تر و طبعا با قدرت کمتر است؛ کشورهایی که در مقایسه با کشورهای بزرگ دنیا نه بازار اقتصادی خاصی را برای پلتفرم‌ها و شرکت‌های فناوری فراهم می‌کنند و نه تن به مطالبات آنها می‌دهند. با این اوصاف مسیر مذاکره با آنها بسته نیست و موارد متعددی داشته‌ایم که این کشورها هم پای میز مذاکره با پلتفرم‌ها و شرکت‌های فناوری به توفیقاتی دست پیدا کرده‌اند. دسته سوم و مدل بعدی کشورهایی هستند که نه قدرت کشورهای لایه اول را دارند و نه مثل کشورهای لایه دوم با محدودیت‌ها و قوانین خاصی روبه‌رو هستند؛ کشورهایی نظیر ایران که ماقبل هر مساله‌ای در حوزه فناوری، با انواع و اقسام محدودیت‌های بین‌المللی و داخلی مواجه هستند و هر نوعی از فعالیت و ارائه خدمات در این فضا را با آن پارادایم‌ها فهم و قبول می‌کنند. حالا در یک چنین اتمسفری نوع مواجهه باید چگونه باشد، حتما راهکار تک‌خطی ندارد اما اینکه اصل مذاکره کردن برای رسیدن به توافق باشد یا برای رفع مسئولیت خیلی تفاوت می‌کند.
مساله کشمکش در توافق و مذاکره با پلتفرم‌ها جهانی است
در ادامه و برای بهتر روشن شدن مساله با محمد کشوری، کارشناس حوزه فناوری گفت‌وگویی انجام دادیم. کشوری در ارتباط با حکمرانی فضای مجازی و ارتباط با شرکت‌ها و پلتفرم‌های مجازی توسط کشورها به «فرهیختگان» گفت: «چند نکته را باید در نظر داشت. بالاخره فضای مجازی برای ملت‌ها بخش مهم و غالبا اقتصادی دارد. از این جهت یک صنعت بوده و همچون خودرو و صنایع دیگر است و حضور و توافقات تابعی از جذابیت بازار، قدرت اقتصادی و امثالهم است. بازار ما بالذات جذاب است، چون بازار بزرگی است و از این جهت نکته مثبتی است ولی از سوی دیگر بحث شرایط اقتصادی ما مشخص است. از بازاری که توافق شده و درآمد میلیارد دلاری دارند مثل بازار خودرو و لوازم خانگی شرکت‌های زیادی رفته‌اند. قرارداد داشته‌اند، درآمد هم داشته‌اند ولی رفته‌اند. پایبند به قرارداد نبوده‌اند و اگر حرفی بزنید می‌گویند تحریم هستید. بنابراین نمی‌توان گفت ال‌جی در عراق و ترکیه فعالیت می‌کند ولی در ایران فعالیت را متوقف کرده است. بخش زیادی از واقعیت این است و ربطی به فضای مجازی ندارد. به بحث‌های اقتصاد و سیاست مرتبط می‌شود. نکته دیگر این است که نمی‌توان گفت برخی کشورها در فضای مجازی موفق بودند. هیچ موفقیت مطلقی نداریم. من آمریکا و چین را کنار می‌گذارم چون بازار بزرگی دارند و چین کشوری است که از لحاظ فناوری توانمند است؛ شرکت هوآوی جزء سه شرکت اول مخابراتی از نظر فروش و توانمندی و فناوری دنیاست. با این حال که چین شرکت‌های توانمندی دارد، بازار یک میلیاردوخرده‌ای دارد، می‌تواند یکسری پلتفرم‌ها را ایجاد کند و یکجاهای زیادی غربی‌ها را بسته و مواردی هم قبول کردند نسخه کاملا متفاوتی به چین بدهند. چین و آمریکا هستند که وطن شرکت‌ها و پلتفرم‌هاست. اگر این دو کشور و همچنین کشورهایی همچون کره شمالی که صورت‌مساله را پاک کرده‌اند، کنار بگذاریم؛ بقیه کشورهای دنیا هیچ موفقیت مطلقی نداشته‌اند. برخی مواقع اروپایی‌ها نیز انتقاد می‌کنند که چه قسمت‌هایی از قانون باید اصلاح شود. این‌طور نیست که بگوییم همه در این زمینه موفق هستند و فقط کشور ایران مانده است. یک کشمکشی بین دولت‌ها و پلتفرم‌ها وجود دارد. برخی مواقع طرف دفتری تاسیس کرده ولی این‌طور نیست که هر چه بگویند مورد قبول باشد. پلتفرم‌ها همین الان گزارش‌هایی به نام گزارش شفافیت منتشر می‌کنند که در این گزارش می‌گویند هر دولتی مستقل از اینکه دفتر داشته باشد یا خیر، قانون داشته باشد یا خیر، چه تعداد درخواست به پلتفرم داده تا محتوا را پاک کند و چه تعداد از این درخواست‌ها قضایی و چه تعداد پلیسی بوده است ادامه اینها را به تفکیک در این گزارش عنوان می‌کند و این نکته هم بیان می‌شود که چه تعداد از سوی پلتفرم اجرا شده است. هرچه دولت بگوید پلتفرم اجرا نمی‌کند، حتی ممکن است کاربران این درخواست را برای حذف محتوا داشته باشند. درخواست‌ها را پلتفرم‌ها با چهارچوب خود چک می‌کنند و اگر تطابق داشت پاک می‌کنند. دولت‌ها هم ممکن است بگویند فلان محتوا خلاف امنیت ماست، پلتفرم بررسی می‌کند و ممکن است پاک کند یا نکند. من نمی‌گویم این کاردرست است یا خیر، می‌خواهم بگویم واقعیت این است. یعنی توئیتر می‌گوید دو هزار درخواست از دولت ترکیه داشتم، 820 درخواست اجرا شد. در نتیجه این واقعیت است. حالتی که کشورهای دیگر دارند چنین تصویری است. در کشوری مثل ترکیه پلتفرم‌ها درآمد میلیارد دلاری دارند. اگر این کار را انجام دهند، به آنها اجازه نمی‌دهند آگهی بگیرند، اجازه نمی‌دهند از بحث پرداخت الکترونیک استفاده کنند، اجازه نمی‌دهند از شبکه بانکی ترکیه استفاده کنند. در نتیجه دولت یک موردی داده و یک موردی را می‌گیرد. این بده‌بستان وجود دارد، یک‌طرفه نیست. اینکه ما چه می‌خواهیم انجام دهیم مساله مهمی است. آنها می‌گویند اگر بخواهیم بیاییم تحریم هستید. این تحریم بهانه یا واقعیت است بحث دیگری است. ممکن است پلتفرم بهانه بیاورد ولی واقعیتی است که وجود دارد. فرض کنیم که دوست داشته باشند درکشور ما حضور داشته باشند، بالاخره تحریم هستیم و باید راهکاری اندیشید. البته این نافی این امر نیست که توافق انجام ندهیم. می‌توان با توئیتر توافق کرد که محتوای پورنوگرافی را در ایران نمایش ندهید، مثل خیلی از کشورها که در این زمینه توافق می‌کنند، اینها توافقاتی با چهارچوب‌های مشخص است و ربطی به دفتر ندارد. می‌توان توافق انجام داد و متفاوت از کشورهای دیگر یا بیشتر یا کمتر باشد. بنابراین این توافق لزوما بحث نمایندگی و دفتر نیست، هرچند طبعا توافقی حداقلی است، توافق زیادی نمی‌توان داشت. یک مساله اقتصادی است، مساله دیگر فرهنگی و اجتماعی است. کشورهای دیگر محتوایی که برای حذف درخواست می‌دهند عمدتا محتوایی است که بحث‌های سیاسی و امنیتی در آن پررنگ است. در کشور ما بحث‌های فرهنگی و چهارچوب‌های مرتبط با آن سختگیرانه‌تر از کشورهای دیگر است. بالاخره در دنیا می‌پذیرند جایی تصاویر پورنوگرافی ممنوع باشد، در کشورهای عربی همچون امارات این تصاویر ممنوع است. این قابل‌پذیرش است و حتی برای کودکان بسیار سختگیرانه‌تر برخورد می‌کنند ولی بحث ما تنها کودکان نیست و می‌گوییم چیزی که برای کودکان نامناسب است برای بزرگسالان نیز نامناسب بوده و بیشتر بحث خشونت است. در بحث‌های اخلاقی هیچ فرقی قرار نمی‌دهیم. هر چیزی که برای کودکان نامناسب می‌دانیم برای بزرگسالان هم نامناسب می‌دانیم. این هم چالش دیگری است. آنها زیر بار این مساله نمی‌روند و شاید در خیلی موارد امکان این امر وجود نداشته باشد که مثلا دادستان دستور داد فلان عکس فلان بازیگر حذف شود و پلتفرم هم بپذیرد. این هم چالش بزرگ دیگری است. بحث‌های مرتبط با سیاست و امنیت هم پررنگ‌تر است. کشور ما و شرایط آن به نحوی است که این مسائل در آن پررنگ است و آنها به دلایل مختلف حاضر نیستند با ما همکاری کنند.»
مدعیان مذاکره تکلیف خود را روشن کنند
کشوری ادامه داد: «واقعیت این است که برخی از افراد که می‌گویند می‌خواهیم مذاکره کنیم، عملا در ذهن قصد دارند که این پلتفرم‌ها را ببندند ولی نمی‌توانند مستقیم آن را بیان کنند. می‌گویند اگر شرایط ما را قبول کردند باز باشد. شرایطی بیان می‌شود که می‌دانیم بعید است پلتفرم‌ها آنها را بپذیرند. اینکه می‌گویند فعالیت کنند ولی هر چه بیان کردیم ظرف 12 ساعت پاک کنند، مشخص است نمی‌خواهند فعالیت شود. معنای این مذاکره چنین است که فعالیت نکنند. یکسری از افراد در فضای مجازی با بیان مذاکره چنین منظوری دارند که شرایطی فراهم کنند که عملا فعالیت پلتفرم متوقف شود. یکسری افراد دیگر می‌گویند چرا فلان کشورها کردند، کشورهای دیگر این‌طور نیستند که طرف را آورده باشند به این شدت تحت فشار قرار دهند. این‌طور نیست که پلتفرم‌ها شرایط را به راحتی بپذیرند و سازوکارهایی گذاشته شده که پلتفرم‌ها هم اجرا کنند. در ترکیه اگر پلتفرمی می‌پذیرد، مواردی بوده حکم به مسدودیت دادند و در دادگاه عالی ترکیه شکایت شده و دادگاه عالی رای را بازگردانده است. در کشور ما چنین چیزی قابل تصور است؟ اگر قانون صیانت یا مشابه آن تصویب شد، امکان دارد پلتفرم آمریکایی رضایت نداشت به دادگاه عالی ایران برود و شکایت کند و حکم بازگردد؟ یا در دادگاه‌های بین‌المللی شکایت کنند و حکم را تغییر دهند؟ چنین چیزی وقتی برقرار نمی‌شود چرا باید این را پذیرفت. بانک ملت در انگلیس شکایت کرد که باید خسارت بانک ملت را پرداخت کنید. اینها پیش‌نیاز است. باید وجه دیگر ماجرا دیده شود، کشوری که اینها را موظف کرده برخی قوانین را رعایت کنند از سوی دیگر برخی مسائل را رعایت می‌کنند. هر چند هیچ موردی مطلق نیست و داد همه کشورها از دست این پلتفرم‌ها بلند است ولی بالاخره چیزی فراهم شده که برای آنها جذاب باشد یا اطمینان دهد که دادگاه کشور اگر حکم بدی داد می‌توانید استیناف کنید، رای را بازگردانید، به دادگاه سطح بالاتر شکایت کنید. اینها پذیرفته شده، وقتی ما اینها را در کشور خود نمی‌پذیریم طبیعی است این پلتفرم‌ها نمی‌آیند ولی در عین حال معتقد هستم در سطحی می‌توانیم تعامل کنیم، لااقل در سطحی که نگرانی محوری ماست و این را باید درنظر داشت اگر بخشی از مصادیق و مشکلاتی که شبکه‌های اجتماعی دارند را موشکافی کنیم حتی اگر پلتفرم داخلی هم بود، وجود داشت. بخش زیادی از مشکلات به ذات اجتماعی و فراگیر این شبکه‌ها برمی‌گردد. خیلی از مصادیق همچون جنجال درست کردن در کشور را حتی پلتفرم داخلی هم باشد، در ذات خود دارد. خیلی از کاربران انقلابی هم مشکلات کشور را داغ می‌کنند و هشتگ می‌زنند. بالاخره اینها وجود دارد و نمی‌توان همه را مسدود کرد. قطعا تبعات اجتماعی و سیاسی دارد، مثلا فیش حقوقی مسئولی منتشر می‌شود و بدبینی ایجاد می‌شود. اگر پلتفرم ایرانی بود می‌خواهید دستور دهید هشتگ حقوق نجومی مسدود شود؟ واقعیت این است بخش زیادی از این تصور اشتباه است که فکر می‌کنیم اگر پلتفرم داخلی بود چنین مشکلاتی نداشت. حتی اگر پلتفرم داخلی با این تعداد کاربر و با این تعداد اثرگذاری بود، باز این مشکلات وجود داشت.»
با راهکارهای تک‌خطی نمی‌توان فضای مجازی را سامان داد
اینکه فضای مجازی باید قانون داشته باشد، درست است و کسی مخالف آن نیست، اما این قانون اقتضائاتی دارد. کشوری با بیان این نکته ادامه داد: «عقلانی این است که قانون‌گذاری کنید. قانون بگذارید که طرف متعهد شود البته در چهارچوبی که شدنی باشد، نه چهارچوبی که همواره به شما پاسخگو باشند. اینکه پلتفرم‌های داخلی خود را حمایت کنیم خوب است. الان کافه‌بازار گوگل‌پلی را داریم که در کنار هم فعالیت می‌کنند و مشکلی نیست. اگر گوگل‌پلی اپلیکیشن‌های ما را قرار ندهد، کافه‌بازار موجود است. مثلا در مسیریاب‌ها این فضا وجود دارد. از این جهت اگر از پلتفرم‌های داخلی درست حمایت شود، مشکلی وجود ندارد. برخی از این پلتفرم‌ها همچون دیوار را در نظر بگیرید پلیس فتا چقدر مشکلات مرتبط با سوءاستفاده و سرقت و... را مطرح می‌کند. این پلتفرم اگر خارجی بود می‌گفتند قانون بگذاریم که آن را تحت حاکمیت خود بیاوریم. الان دیوار تحت حاکمیت ماست، مشکلاتی دارد، چون مشکلات سوءاستفاده مالی و بحث مالی است، قانون هم برای آن داریم، خیلی دست ما بسته نیست ولی سوءاستفاده می‌شود. کاربر آگاهی ندارد و کلاه سر او می‌گذارند، زورگیری می‌کنند، به اسم آگهی خفت‌گیری می‌کنند. منظور این است در عین حال که باید از پلتفرم‌های داخلی حمایت کنیم تا رشد کنند ولی این ساحتی از زندگی واقعی افراد است و در آن جرم وجود دارد و به عبارتی انعکاسی از زندگی ماست. همان‌طور که در زندگی واقعی اعتیاد، دزدی و بحث‌های ضداخلاقی داریم، در فضای مجازی هم انعکاس آن را شاهد هستیم. این انتظار غیرواقعی است که پلتفرمی ایجاد کنید که این تصاویر در آن وجود نداشته باشد. خود چین و آمریکا نیز در دایره کشور خود این مشکلات را دارند. می‌گویم در الگوگیری این دو کشور را کنار بگذاریم چون از اساس تفاوت دارند ولی فکر نمی‌کنم کسی بخواهد ما خود را با آمریکا یا چین مقایسه کنیم. با بقیه کشورها همچون اتحادیه اروپا مقایسه می‌کنیم، اتحادیه اروپا هم به این رسیده که کشور به کشور نمی‌تواند. برخی کشورها موردی اقداماتی کرده‌اند ولی در مجموع اختلافات را کنار گذاشته‌اند و خواسته‌اند قانونی برای کل اتحادیه بگذارند. باز با این وجود پلتفرم اروپایی نداریم. پای صحبت مسئولان آلمانی هم بنشینید می‌گویند پلتفرم تحت حاکمیت ما نیست، این مشکلات وجود دارد. نه‌تنها راه‌حل تک‌خطی ندارد بلکه راهکار اینکه فکر کنیم عصای جادویی می‌زنیم و درست می‌شود هم وجود ندارد. اعتیاد، دزدی، فحشا و... راهکار دارد؟ راهکار تک‌خطی که هیچ حتی راهکار 4-3 خطی هم ندارد. البته این به معنای بی‌تفاوتی به آنها نیست. اما باید بگوییم که در فضای مجازی همین است. البته به این معنا نیست که بنشینیم و نگاه کنیم ولی به این معناست که بپذیریم این یک ساحت و سرفصلی از بحث‌های ما در کنار همه آن بحث‌هاست. باید راهکارهای ترکیبی را برویم ولی دقت کنیم. نباید انتظار داشت یکباره همه چیز گل و بلبل شود و مشکلی وجود نداشته باشد. شما هر چقدر قانون بگذارید باز مشکلاتی وجود دارد.»