سارا طاهری - زهرا رمضانی، گروه دانشگاه: این روزها دنیای اسلام، دچار بحران‌های گوناگونی است؛ بحران‌هایی که عبور از آن نیازمند راهکارهای اساسی است. راهکاری که در وهله اول بتواند بر عناصر بحران‌‌ساز درونی و بیرونی غلبه کرده و در گام بعدی دست بیگانگان و قدرت‌‌های بزرگی را که در پشت صحنه مدیریت این بحران‌ها قرار دارند کوتاه کند. بی‌شک توجه به تقریب میان مذاهب یکی از راهکارهایی است که میتوان به آن اشاره کرد. مقصود از تقریب مذاهب اسلامی، تقریب پیروان مذاهب اسلامی است؛ زیرا تقریب دو مذهب بدون درنظر گرفتن اتباع آن، معقول نیست. دانشگاه آزاد اسلامی در دوره رشد و تحول خود به‌عنوان یک دانشگاه با مسئولیت اجتماعی تلاش دارد تا به این مهم ورود کند و از آنجایی که این دانشگاه در استان‌ها گستردگی دارد و بخشی از واحدها در مناطق تلفیقی(ترکیبی از جمعیت شیعه و سنی) قرار دارند، گسترش تفکر تقریب مذاهب در واحدهای این دانشگاه به صورت ویژه پیگیری شد.
دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی نیز بارها در سخنان خود اعلام کرده است دانشگاه‌‌ها باید در مقابل هجمه‌‌های بیگانگان برنامه‌ریزی کرده و خاکریز این تهاجمات، باید در محیط دانشگاه بوده و دانشگاه در متن تعلیم و تربیت قرار گیرد. دانشگاه آزاد اسلامی بر همین اساس به پشتوانه زیرساخت‌های خود در تمام نقاط کشور، به دنبال دفتر و دبیرخانه و حتی رشته‌های مرتبط با تقریب مذاهب اسلامی است. تجلیل از شخصیت‌های اهل تسنن و تشیع از دیگر برنامه‌های دانشگاه آزاد اسلامی در همین راستاست.
بر همین اساس چند روز پیش هم مراسم بزرگداشت علامه محمد واعظزادهخراسانی با حضور شخصیت‌های برجسته علمی و فرهنگی کشوری و با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی در محل حرم مطهر رضوی برگزار شد. این مراسم با هدف مرور جهادگری‌ها و فعالیت‌های تاثیر‌گذار عالمان بزرگ اسلام برگزار شد. علامه واعظزادهخراسانی که در سال ۱۳۹۵ دار فانی را وداع گفت، موسس دانشگاه مذاهب اسلامی و نخستین دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی بود.
علامه محمد واعظزادهخراسانی از بیشتر کشورهای اسلامی دیدار و با مقامات سیاسی، اندیشمندان و شخصیت‌های برجسته جهان اسلام تماس داشت و در ده‌ها کنگره بین‌المللی سخنرانی کرد؛ برگزاری کنگره جهانی هزاره شیخ طوسی در سال ۱۳۵۰ هجری‌شمسی با شرکت علما و پیشوایان فرق مختلف اسلامی و عده‌ای از مستشرقین(به مناسبت هزارمین سال ولادت شیخ طوسی) و شرکت در کنگره‌های مختلف در داخل و خارج کشور قبل و بعد از انقلاب، باعث شد که واعظ‌زاده خراسانی پیشنهاد ایجاد مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی را بدهد و در ۱۹ مهر ۱۳۶۹ هجری شمسی با حکم مقام معظم رهبری دبیرکلی این کنگره برعهده او گذاشته شد.
علامه واعظزادهخراسانی وحدت بین مسلمین را امری ذاتی و نه مصلحتی می‌دانست و براساس تفکرات این علامه بزرگوار میتوان او را مظهر وحدت حوزه و دانشگاه دانست.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی: تقریب از نظر علامه واعظ زاده ذاتی بود نه مصلحتی
دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی نیز در این مراسم با بیان اینکه در دورانی که در آستان قدس رضوی فعالیت داشتم با نام بزرگ علامه واعظزادهخراسانی آشنا شده‌ام، گفت: «متاسفانه توفیق حضور در محضر علامه واعظزادهخراسانی را نداشتم، البته با بررسی و دقتی که در احوال ایشان داشتم یک نکته‌ای برای من متصور شد و آن اینکه درست است که ما ۲۷ آذرماه را روز وحدت حوزه و دانشگاه می‌نامیم اما باتوجه به اینکه این عالم بزرگوار در تاریخ ۲۸ آذرماه وفات یافتند، بدون شک این روز نیز روز وحدت حوزه و دانشگاه است.»
او ادامه داد: «با بررسی احوال این علامه بزرگ در می‌یابیم که تفکرات ایشان به‌گونه‌ای بوده است که میتوان به ایشان به‌عنوان مظهر وحدت حوزه و دانشگاه نیز بنگریم؛ چراکه نگاه تقریبی و اثرگذاری این عالم در مکتب تقریب بسیار بزرگ و حائز اهمیت است. متاسفانه از این مساله غفلت کرده‌ایم، درحالی که همواره باید این نگاه نسبت به وحدت حوزه و دانشگاه مورد توجه قرار بگیرد.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه علامه واعظزادهخراسانی وحدت بین مسلمین را امری ذاتی و نه مصلحتی می‌دانست، ادامه داد: «ایشان همواره معتقد بودند که تقریب بین مذاهب محدودیت ذاتی ندارد، از این رو من نگرش ایشان را با تکیه بر یکی از آیات قرآن کریم و بروز و ظهوری که این امر در طبیعت، صنعت و اجتماع دارد، بیان می‌کنم.»
دکتر طهرانچی به سوره الرحمن اشاره و تصریح کرد: «در این سوره خداوند می‌فرماید: «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ، بَیْنَهمَا بَرْزَخٌ لَا یَبْغِیَانِ، فَبِأَیِّ آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ، یَخْرُجُ مِنْهمَا اللُّولُو وَالْمَرْجَانُ، فَبِأَیِّ آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ»، خداوند در اینجا به یک پدیده طبیعی اشاره می‌کند و می‌فرماید که دو دریاها به یکدیگر می‌رسند، بین این دو برزخی است که دیگری بر دیگری تجاوزی ندارد و در این حالت، فضایی ایجاد می‌شود که درون این دریا مروارید و مرجان رشد می‌کنند.»
او با تاکید بر اینکه درنظر گرفتن این آیه شریفه در حوزه صنعت موجب انقلاب فناوری شد، اظهار داشت: «ما امروزه با مقوله‌ای به نام انقلاب الکترونیک مواجه هستیم که در حقیقت رسانه‌ها و تمام دنیای کامپیوتر از این مقوله گرفته شده است، به‌گونه‌ای که میتوان از این تعبیر این‌گونه استفاده کرد که در حوزه صنعت دو قطعه یا دو دریای الکترونیک که با خاصیت مثبت و منفی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و میان آنها یک لایه برزخی وجود دارد و باعث شد که همه ادوات دنیای امروز ما را دگرگون کند و درنهایت نیز موجب انقلاب فناوری شود.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به استفاده از تعبیر این آیه شریفه در اجتماع افزود: «در وهله اول باید بگویم که در حوزه اجتماع که بنیان خانواده، اولین عنصر اجتماع است؛ از طرف دیگر زن و مرد به‌عنوان دو دریا کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و اگر بین این دو برزخی باشد که دیگری به حقوق دیگری تجاوز نکند، در این صورت فضایی فراهم می‌شود که درون‌شان فرزندانی همچون مروارید و مرجان رشد می‌یابد و این برزخی که در میان آنها وجود دارد، چیزی جز مودتی که خداوند در میان زن و مرد قرار داده، نیست.»
دکتر طهرانچی در همین زمینه افزود: «همچنین در جامعه‌ای که بخشی از این اجتماع است میتوان از این تعبیر این‌گونه استفاده کرد که جامعه مظهر دریاهایی است که به یکدیگر می‌رسند و این دریا زمانی به آرامش می‌رسد که بین‌شان برزخی باشد و بر هم تجاوزی نکنند. نکته دیگر اینکه خداوند عالم برزخ میان تفکرهای مختلف را به خوبی در این آیه شریفه از قرآن کریم بیان می‌کند. همچنین همه پیامبران ما گفته‌اند که ما اجری نمی‌خواهیم جز یک پیامبر که آن نیز حضرت محمد(ص) است که یک فرهنگ را از ما مطالبه می‌کند و آن فرهنگ، مودت ذی‌القربی است که این مودت ذی‌القربی یک فرهنگ است و نظام یکپارچگی اجتماعی ما را تامین می‌کند.»
او در همین زمینه افزود: «به این منظور که نظام یکپارچگی در جامعه اسلامی مودت ذی‌القربی است و در کنار آن نیز برزخی است که اجازه می‌دهد این دریای بزرگ که همان امت اسلامی است، مروارید و مرجان را درون خود بپروراند. در حقیقت منادیان این مکتب در این جایگاه قرار دارند و اگر بخواهیم علامه بزرگ واعظزادهخراسانی را وصف کنیم، میتوان ایشان را به‌عنوان یک منادی مودت ذی‌القربی در جامعه اسلامی و در راستای داشتن ثمراتی چون مروارید و مرجان، دانست و از طرفی نیز افرادی که منادی این نوع تفکر فرهنگی می‌شوند، مروارید و مرجانی هستند که در این دریا غرق می‌شوند و به‌عنوان باقیات صالحات این افراد قرار خواهد گرفت.»
رئیس دفتر تقریب مذاهب دانشگاه آزاد : ایجاد مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی یکی از دستاوردهای مهم علامه واعظزادهخراسانی است
سیدحامد علم‌الهدی، رئیس دفتر تقریب مذاهب دانشگاه آزاد اسلامی، نیز در حاشیه این مراسم، در جمع خبرنگاران اظهار کرد: «امروز در پنجمین سالگرد آیت‌الله واعظزادهخراسانی دو دستاورد مهم از این مرد بزرگ برای ما باقی مانده، یکی در زمینه مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است که درحقیقت یکی از ثمرات شخصیتی و تفکر بزرگ ایشان بوده است که امروز در زمینه تشکیل امت واحده فعالیت می‌کند.»
وی در ادامه با اشاره به دستاورد دوم علامه واعظزادهخراسانی افزود: «دستاورد دیگر ایشان تالیف کتاب بزرگ «المعجم‌الفقه فی لغت‌القرآن» است که همچنان پس از ایشان نیز ادامه دارد. پایه‌گذاری این کتاب و همراهی ایشان با شاگردانی بوده است که تقریبا بزرگ‌ترین موسوعه (دایره‌المعارف) را راه
انداخته‌اند که حدود ۴۰ جلد این موسوعه تاکنون به چاپ رسیده و هنوز به پایان نرسیده و شاگردان ایشان آن را به چاپ خواهند رساند.»
رئیس دفتر تقریب مذاهب دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به کارنامه انقلابی آیت‌الله واعظزادهخراسانی بیان کرد: «ایشان یکی از شخصیت‌هایی بودند که تفکر انقلابی و کفرستیز داشتند و همواره در مبارزه با رژیم منحوس پهلوی در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در مجاهدت‌های خاموش حضور داشتند و از جمله شاگردان آیت‌الله بروجردی به‌شمار می‌رفتند.»
علم‌الهدی تاکید کرد: «بنابراین، تفکر اسلامی که همه امت اسلامی باید گرد آن جمع شوند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا در تمام مذاهب اسلامی این اعتقاد وجود دارد که بیش از ۹۵ درصد وجه اشتراک میان مذاهب اسلامی وجود دارد. به‌گونه‌ای که اصول ما مشترک است، همه ما خدای واحد را عبادت می‌کنیم، به‌سمت یک قبله نماز می‌خوانیم، پیامبر همه مسلمانان رسول‌الله(ص) و قرآن نیز کتاب همه ما مسلمانان است و در اینها هیچ‌گونه اختلافی نیست، اگر اختلافی وجود داشته باشد در فروع فقهی است که گاهی این اختلاف در بین بزرگان یک مذهب نیز وجود دارد. بنابراین همه ما افتخار می‌کنیم که مسلمان و پیرو لا الا الله هستیم.»
وزیر ارشاد: مرحوم واعظزادهخراسانی مدیریت اولین مجمع تقریب مذاهب را برعهده داشت
محمدمهدی اسماعیلی، وزیر ارشاد با تاکید بر اینکه در حرکت پس از انقلاب اسلامی و پیش از آن چهره‌هایی هستند که نقش ماندگاری دارند و یکی از این شخصیت‌ها مرحوم واعظزادهخراسانی است، گفت: «اولین مجمع تقریب مذاهب با مدیریت وی به دست رهبر انقلاب رسما تاسیس شد. درنهایت این حرکت بزرگ آغاز شد و انقلاب اسلامی توانست با کنار گذاشتن اختلافات بین مذاهب و ایجاد تقریب بین آن در جهت پیشبرد اهداف اسلام ناب‌محمدی(ص) حرکت کند.»
وی درباره نحوه شکل‌گیری ایده تقریب مذاهب اظهار داشت: «از قرن نوزدهم با ورود استعمار به جهان اسلام و اتفاقاتی که در پی آن رخ داد، یک جنبش بیداری اسلامی ایجاد شد که این جنبش چند مولفه جدی و قابل‌توجه داشت. یکی از این مولفه‌ها توجه فرق اسلامی به موضوع کاهش فاصله‌ها و افزایش و همچنین تاکید بر یک نوع تقریب و ترویج اشتراکات بود که به نظر من این نگاه اهمیت زیادی داشت. این نگاه از اوایل قرن بیستم در دو منطقه تمدنی مصر و ایران با قوت ادامه پیدا کرد.»
وزیر ارشاد تصریح کرد: «در موضوع تقریب بین‌مذاهب اسلامی همواره یکی از مباحثی که مطرح می‌شد، این بود که شخصیتی چون آیت‌الله بروجردی این موضوع را که در جهان اسلام شکل گرفته بود، به رسمیت شناخت و همین امر بن‌مایه‌ای شد برای ایجاد ائتلاف‌های اسلامی که با کلماتی مانند وحدت یا تقریب دنبال شد. این ائتلاف‌ها در زمان پیروزی انقلاب اسلامی به اوج خود رسید.» اسماعیلی با بیان اینکه درواقع حرکتی که امام راحل آغاز کرد و درنهایت به پیروزی انقلاب اسلامی منجر شد، دوگانه‌های مختلفی را حل کرد و به آن پاسخ داد، ادامه داد: «دوگانه‌هایی چون تجدد، پیشرفت، علم، دین و سایر مقوله‌هایی که سال‌ها در حوزه روشنفکری و آموزه‌های سنتی به یک مساله تبدیل شده بود؛ اما در این میان یکی از دوگانه‌هایی که انقلاب اسلامی برای حل آن گام برداشت، اختلافات تاریخی بود که عمدتا توسط عوامل خارجی تشدید و از آن به‌عنوان کاهنده قدرت مسلمین استفاده می‌شد اما امام(ره) دست استکبار را خوانده بود و برای برخورد با این دسیسه تقریب را به‌عنوان یکی از اصول اصلی کار پیشرفت مسلمین می‌دانست. از نظر امام تقریب یک کار موقتی نبود بلکه یک راهبرد و استراتژی در حوزه تفکر مربوط به انقلاب اسلامی به حساب می‌آمد.» وی خاطرنشان کرد: «اساسا کنار گذاشتن اختلافات و نپرداختن به آن از ابتکاراتی بود که امام راحل بنیان گذاشت و آن را ادامه داد. در دوره رهبری فرزانه و حکیم انقلاب اسلامی نیز اکنون این مهم به رشد و بلوغ رسیده است.»
رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی: مرحوم واعظ‌زاده با حفظ اعتقادات شیعه از تقریب دفاع می‌کرد
در ادامه عبدالحمید طالبی، رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی گفت: «امام خمینی(ره) و مقام‌معظم‌رهبری بنیانگذاران وحدت و تقریب مذاهب اسلامی بودند که پس از این دو بزرگواران، منادیان دیگری در این مسیر حضور داشتند و یکی از این منادیان علامه واعظ‌زاده خراسانی بود؛ چراکه این بزرگوار و افراد دیگری در دوران غربت تقریب، پرچم تقریب را به دست داشته و از آن دفاع کردند.»
وی تاکید کرد: «درحقیقت ولی‌فقیه در سال ۶۹ احساس کردند دشمن درصدد ایجاد گسل‌های اختلاف مذهبی است و از این‌رو ایجاد دو مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) و مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی را امر کردند و این افراد امر ایشان را اجرایی کردند که در این میان رهبر معظم انقلاب اسلامی بنا به شناختی که از استاد واعظ‌زاده داشتند از ایشان به‌عنوان یک فرد دارای جامعیت و عالم یاد می‌کردند.» رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی یادآور شد: «استاد واعظ‌زاده در اولین مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی همواره این شعار را موردتوجه قرار می‌داد که ما به‌دنبال اختلافات نباشیم، همچنین ایشان بنا به تفکر بلندی که داشت برای کارسازی، دانشگاه مذاهب اسلامی را ایجاد کرد و اساسنامه و سرفصل‌های درس‌های دانشگاه را نیز نوشت.» طالبی با بیان اینکه استاد واعظ‌زاده در بسیاری از حرکت‌های آستان قدس مشارکت داشت و در بنیاد پژوهش‌های اسلامی نیز مشغول کار بود، عنوان کرد: «نگرش بلند استاد به‌گونه‌ای بود که در بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، «المعجم فی‌لغة‌القرآن» را پایه‌گذاری کرد و همیشه دعایشان این بود که خداوند عمری به ایشان عطا کند که این معجم را به اتمام برساند و درحال حاضر نیز «المعجم فی‌لغة‌القرآن» یک اثر علمی فاخر منحصربه‌فرد است و بسیاری از علما در اقصی‌نقاط جهان اسلام این اثر را یک اثر ارزشمند و خاص می‌دانند.»
وی تصریح کرد: «اما با تمامی این تفاسیر و اهمیت تقریب مذاهب در یک دورانی تهمت‌هایی به ما زده می‌شد و به ما می‌گفتند اعتقادات شما ضعیف است که در رشته تقریب مذاهب تحصیل می‌کنید. این اتهامات به‌گونه‌ای بود که حتی برخی افراد این تهمت را به استاد واعظ‌زاده نیز می‌زدند و می‌گفتند ایشان مرزهای شیعه را رعایت نمی‌کند، اما به جرات می‌توانم بگویم ایشان با حفظ اعتقادات و مرزهای شیعه از تقریب دفاع می‌کرد و هیچ‌گاه از این کار خود عقب‌نشینی نکرد و همواره محکم به کار خود ادامه می‌داد. از این‌رو با نگاهی که به این موضوع داشت، میتوان ایشان را یک مرجع و یک عالم شیعی دانست.»
رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی بیان داشت: «امیدوارم ما نیز امروزه شجره طیبه‌ای که ایشان در بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی پایه‌گذاری کرده و از خود به یادگار گذاشته‌اند را قدر بدانیم و راه‌شان را ادامه دهیم.» طالبی خاطرنشان کرد: «درحقیقت اینکه پرچم مرجعیت علمی اهل‌بیت(ع) را به دست بگیریم کافی است؛ چراکه این مرجعیت علمی از دانش بی‌پایان الهی است و اهل‌بیت(ع) نیز همواره هادی این مسیر خواهند بود، بنابراین از این طریق تمام مشکلات حل خواهد شد و استاد واعظ‌زاده نیز در دوران حیات خود همواره این پرچم را در دست داشت.»
مشاور رئیس‌جمهور در امور اقوام و اقلیت‌های دینی: آیت‌الله واعظزادهخراسانی شخصیتی جامع‌الاطراف و حق‌طلب بود
ماموستا عبدالسلام کریمی، مشاور رئیس‌جمهور در امور اقوام و اقلیت‌های دینی نیز در بخش دیگری از این مراسم گفت: «علما چراغ هدایتگری و روشنگری و وارث پیامبران هستند تا انسان‌ها را به سوی نور و خوشبختی هدایت کنند. علما و بزرگان به برگزاری این بزرگداشت‌ها نیازی ندارند بلکه این ما هستیم که نیازمندیم با برگزاری چنین مراسمی از سیره بزرگان درس گرفته و از آنان الگوبرداری کنیم و از جهل خود بکاهیم.»
وی با تاکید بر اینکه آیت‌الله واعظزادهخراسانی شخصیتی تمدن‌ساز و عالمی محقق و پژوهشگر بود که از خشونت پرهیز داشته است، افزود: «هنگامی که ایشان از اسلام صحبت می‌کرد، از اسلام به معنای تسلیم و لاغیر سخن می‌گفت و تاکید داشت اسلام دین خشونت و شمشیر نیست بلکه دین تحقیق، پژوهش، عشق و محبت است. وی می‌گفت که اولین کلمه دین ما با امر «بخوان» که برگرفته از علم و پژوهش است، آغاز می‌شود و سپس به سوی خدا جهت‌دار شده است.»
مشاور رئیس‌جمهور در امور اقوام و اقلیت‌های دینی با بیان اینکه هرگاه براساس علم و پژوهش در مسیری حرکت کنیم، کمتر دچار خطا خواهیم شد، بیان داشت: «چهره‌های بزرگ ماندگارند چون منادی فطرت بشر هستند. علامه واعظزادهخراسانی از عالمانی بود که در راه خدا عمل کرده و کارهای خدایی را به سرانجام رساند.» کریمی با اشاره به آثار برجای مانده از علامه واعظ‌زاده بر لزوم استفاده از یک قرن تجربه این عالم بزرگوار تاکید کرد.
رئیس مرکز آثار و مفاخر دانشگاه فردوسی مشهد: تقریب در تمام ابعاد زندگی علامه واعظزادهخراسانی مشاهده می‌شد
سلمان ساکت، رئیس مرکز آثار و مفاخر دانشگاه فردوسی مشهد نیز با اشاره با همکاری علامه محمد واعظزادهخراسانی با دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: «وی در دانشگاه فردوسی مشهد فعالیت‌ها و نقش‌های گوناگونی داشت که از نمونه‌های آن میتوان به تشکیل گروه قرآن و حدیث در دانشگاه فردوسی مشهد پیش از دانشگاه تهران اشاره کرد.»
وی با اشاره به نقش علامه واعظ‌زاده در برگزاری کنگره شیخ‌طوسی گفت: «نخستین مرتبه آیت‌الله بروجردی بود که برای برگزاری این کنگره تلاش کرد اما عمرش کفاف حضور در این کنگره را نداد. آیت‌الله محمد واعظزادهخراسانی پس از ایشان این موضوع را پیگیری کرد و با تلاش‌های او هزاره شیخ طوسی با دریافت مقالات متعدد و سخنرانانی از ۲۰ کشور برگزار شد.»
ساکت تصریح کرد: «استاد واعظ‌زاده از صمیم دل به تقریب مذاهب علاقه داشت و اعتقاد به این موضوع در تمام ابعاد زندگی وی مشاهده می‌شد.»
در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید: