هر نوع پیشرفت و توسعه‌ای ارتباط مستقیمی با تحقیقات علمی دارد. یکی از عوامل اساسی در پیشرفت و تحول، توجه خاص به امر پژوهش است. پژوهش مهم‌ترین راه کشف مشکلات و پاسخگویی به آنهاست. عوامل متعددی در توسعه پژوهش دخالت دارند که به تفصیل در سند تحول و تعالی دانشگاه به آنها پرداخته شده است. اداره‌کل امور پژوهش و تحصیلات تکمیلی معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی در تحقق برنامه‌های پیش‌بینی شده در این سند نقش مهم و اساسی دارند. از آغاز فعالیت این اداره‌کل در معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی، که تقریبا دو سال از آن می‌گذرد، تلاش شده است رویکردهای پژوهشی در راستای تصمیم‌گیری‌های کلان دانشگاه آزاد اسلامی تعریف، تدوین و اجرا شود. در این راستا، تلاش شده است به‌منظور برقراری جریان اطلاعات و دانش میان پژوهشگران، زیرساخت‌های لازم از طریق انتشار منظم و به‌موقع نشریات، کتب درسی، توانمندسازی استادان، برگزاری کرسی‌های نظریه‌پردازی و حمایت از خدمات پژوهشی نظیر فرصت‌های مطالعاتی، انجمن‌های علمی و پیش‌دفاع متمرکز دانشجویان دکتری فراهم شود تا جامعه علمی کشور ازجمله دانشجویان و اساتید پژوهشگر دانشگاه آزاد اسلامی از نتایج آن بهره‌مند شوند. «فرهیختگان» بخش‌هایی از عملکرد پژوهشی معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی را مرور کرده که در ادامه می‌خوانید.
جمع تعداد نشریات حوزه علوم انسانی و هنر به 222 رسید
با برگزاری بیش از 30 کمیسیون «تعیین اعتبار نشریات حوزه علوم انسانی و هنر» از ابتدای مرداد 98 تاکنون برای بیش از 50 نشریه تازه‌تاسیس مجوز نهایی صادر شده است. تعداد نشریات درحوزه علوم انسانی و هنر در سامانه نشریات دانشگاه آزاد اسلامی درحال حاضر از 194 نشریه به 222 نشریه افزایش یافته است. همچنین، بررسی بیش از 300 پرونده در این کمیسیون و رسیدگی سریع و به‌موقع به امور نشریات، منجر به ارتقای امتیاز بیش از 30 نشریه در ارزیابی شهریور 1400، فعال‌سازی بیش از 15 نشریه غیرفعال و کمک به به‌روزرسانی 141 نشریه شده است. همچنین تاکنون بیش از 35 مجوز چاپ کتاب برای اعضای هیات‌رئیسه واحدها صادر شده است. تعالی‌بخشی محتوای نشریات و کتب علوم انسانی و هنر (حکمی‌سازی، بومی‌سازی و کارآمدی) و تعامل و همکاری با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و هدایت نشریات برای اخذ نمایه‌های معتبر از برنامه‌های مهم این حوزه محسوب می‌شود.
برگزاری 700 کرسی علمی-ترویجی در واحدهای دانشگاهی
گسترش کمی و کیفی برگزاری کرسی‌های ترویجی و بسط نقد و نظریه‌پردازی، یکی‌دیگر از اهداف این اداره‌کل در جهت ایجاد زیرساخت‌های لازم برای پژوهش بوده است. صاحبان نقد و نوآوری علمی و نیز متخصصان علاقه‌مند به مناظره‌های علمی می‌توانند از طریق واحدهای دانشگاهی جهت ارائه تحقیقات و نوآوری‌های خود در عرصه‌های نظریه‌پردازی و نقد یا هرگونه فعالیت علمی حاوی نوآوری در عرصه تعالی‌بخشی علوم انسانی و هنر اقدام کنند و از مزایای کرسی‌ها بهره‌مند شوند. در این راستا، تاکنون، بیش از 700 فقره کرسی علمی-ترویجی در واحدهای دانشگاهی سراسر کشور برگزار و بیش از 2300 اصل گواهی کرسی علمی-ترویجی برای اعضای هیات‌علمی در تمام واحدهای دانشگاهی صادر شده است. تاکنون، بیش از پنج فقره کرسی تخصصی (نظریه‌پردازی، نقد و نوآوری) برای اعضای هیات‌علمی با همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی و دبیرخانه هیات حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره علمی برگزار شده است؛ همچنین، برگزاری بیش از 20 کارگاه آموزشی کرسی‌های تخصصی و ترویجی در واحدهای دانشگاهی سراسر کشور و تهیه شیوه‌نامه و دستورالعمل برگزاری کرسی‌های تخصصی و ترویجی جهت بهره‌مندی دانشجویان دکترای تخصصی در اسفندماه سال 99 و تهیه پیش‌نویس آیین‌نامه نحوه برگزاری، امتیازدهی و حمایت از کرسی‌های تخصصی و ترویجی از دیگر اقدامات موثر در این بخش است.
توجه ویژه به ارتقای توانایی‌های آموزشی استادان واحدها
ازجمله اهداف معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی، تدوین برنامه‌هایی برای حفظ و ارتقای توانایی‌های آموزشی استادان واحدهای دانشگاهی است؛ دوره‌های توانمندسازی براساس نیازسنجی آموزشی و با هدف تعالی‌بخشی علوم انسانی و هنر (حکمی‌سازی، کارآمدی، روزآمدی) با روش‌های مختلف و به صورت مداوم با همکاری مرکز مطالعات، برنامه‌ریزی و تعالی علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی طراحی و اجرا می‌شود. برگزاری اولین دوره حکمی‌سازی علوم انسانی و هنر از ابتدای تیرماه 99 تا هشتم مردادماه این سال با حضور 500 نفر از اعضای هیات‌علمی، برگزاری دومین دوره حکمی‌سازی در قالب 21 دوره از 21 مرداد 99 تا 27 شهریور 99 با مشارکت درمجموع 4596 عضو هیات‌علمی و ارائه گواهی پایان‌دوره، برگزاری سه دوره وبینار تخصصی با عنوان «وحدت حوزه و دانشگاه» و «قهرمان مقاومت» و «تقریب مذاهب» و برگزاری سومین مرحله دوره‌های تخصصی توانمندسازی ویژه اعضای هیات‌علمی رشته‌های علوم انسانی و هنر شامل 22 دوره از دهه دوم مردادماه تا انتهای این ماه با مشارکت تقریبی 300 عضو هیات‌علمی در هر دوره از اقدامات شایان‌توجه در این بخش است.
پنجمین دوره پیش‌دفاع دانشجویان دکترای تخصصی برگزار می‌شود
براساس «دستورالعمل برگزاری جلسات پیش‌دفاع دانشجویان دکترای تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی»، هیات تخصصی و استاد‌راهنما به صورت مجازی و دانشجو در واحد دانشگاهی محل تحصیل یا نزدیک‌ترین واحد مجری تحصیلات تکمیلی محل زندگی دانشجو، با حضور نماینده‌ای از تحصیلات تکمیلی واحد به‌عنوان ناظر در جلسه پیش‌دفاع شرکت می‌کنند. هیات تخصصی در هر رشته گرایش تحصیلی دانشجو شامل 9 نفر از اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌های کشور است که کفایت یا عدم‌کفایت پیش‌دفاع با رأی نصف به‌علاوه یک حاضر در جلسه مشخص می‌شود. دبیرخانه‌های پیش‌دفاع ذیل ادارات کل امور پژوهشی و تحصیلات تکمیلی معاونت‌های موضوعی بوده و نقش نظارت، هدایت و هماهنگی فرآیند پیش‌دفاع را برعهده دارند. دبیرخانه پیش‌دفاع نسبت به برنامه‌ریزی و مدیریت جلسات پیش‌دفاع، تعیین وقت برای دانشجویان و توزیع تعداد جلسات پیش‌دفاع اقدام می‌کند. در این خصوص، دوره اول پیش‌دفاع متمرکز، دی ماه 99 با حضور 210 دانشجو برگزار شد که از این تعداد 186 پیش‌دفاع دارای کفایت علمی و دو پیش‌دفاع فاقد کفایت علمی و 22 مورد کنسل اعلام شد. دوره دوم پیش‌دفاع متمرکز، خرداد ماه 1400 با حضور 661 دانشجو برگزار شد که از این تعداد 469 پیش‌دفاع دارای کفایت علمی و 182 پیش‌دفاع فاقد کفایت علمی و 10 مورد کنسل اعلام شد. دوره سوم تیر و مردادماه 1400 با حضور 709 دانشجو که از این تعداد 406 پیش‌دفاع دارای کفایت علمی و 133 پیش‌دفاع فاقد کفایت علمی اعلام شد. همکاری در برگزاری سه جلسه پیش‌دفاع متمرکز مجازی دانشجویان مقطع دکترای تخصصی با تشکیل 25 کارگروه فعال انجام شد. چهارمین دوره پیش‌دفاع متمرکز دکترای تخصصی با حضور 1069 دانشجو که از این تعداد 772 پیش‌دفاع دارای کفایت علمی و 281 پیش‌دفاع فاقد کفایت علمی اعلام شد در شهریور و مهر 1400 با تشکیل 78 کمیته تخصصی هیات‌داوران و حضور 714 نفر از داوران برگزار شد. درحال حاضر، مصادف با هفته پژوهش، پنجمین دوره پیش‌دفاع متمرکز با تشکیل 100 کمیته تخصصی هیات‌داوران و رزرو بیش از 2200 دانشجوی دکترای تخصصی در سامانه وادافا از 22 آذر آغاز شده و در دی ماه سال جاری برگزار می‌شود.
صدور بیش از 200 رای در 14 دوره جلسات شورای پژوهش
تاکنون، برگزاری 14 دوره جلسات شورای پژوهش تحصیلات تکمیلی معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه به‌صورت ماهانه و بررسی و صدور رای برای بیش از 200 پرونده انجام شده است. همچنین، بررسی اعتبار تعداد زیادی از مجلات داخلی و خارجی، صدور مجوز برگزاری همایش ملی و بین‌المللی، سفرهای خارجی اعضای هیات‌علمی، بررسی پرونده‌های پسادکتری، پرونده‌های ماموریت‌های مطالعاتی اعضای هیات‌علمی و درخواست‌های انجمن علمی اساتید و پیشنهاد اصلاح بخشنامه پسادکتری، بخشنامه ظرفیت اساتید، بخشنامه پیش‌دفاع متمرکز و... از سایر اقدامات موثر این اداره‌کل به‌منظور ایجاد زیرساخت‌های لازم در امر پژوهش است.