سارا طاهری، روزنامه‌نگار: «فبک» یا همان «فلسفه برای کودکان» نام حوزه‌ای در فلسفه است که از سال‌ها پیش فعالیت خود را آغاز کرده است. یکی از مشکلاتی که در حوزه آموزش فلسفه برای کودکان وجود دارد این است که عمده افراد به‌خصوص والدین فکر می‌کنند که قرار است بچه‌ها سرکلاسی حاضر شوند که در آنجا از کانت، سقراط و افلاطون صحبت میشود درحالی که این‌طور نیست؛ درواقع بچه‌‌های این کلاس‌ها راه درست فکر کردن، تفکر و تعقل را یاد می‌گیرند. سازمان سمای دانشگاه آزاد اسلامی در روزهای ابتدای آذرماه برگزاری این طرح را در دستور کار قرار داد و طرح ملی فبک با حضور بطحایی، معاون دانشگاه و رئیس سازمان سما به‌صورت حضوری و مجازی در آموزشکده مهارت و کارآفرینی جنت‌آباد آغاز به کار کرد. برنامه فلسفه برای کودکان به دنبال آموزش مهارت تفکر است تا کودکان را از انحرافات و خرافات به دور نگه دارد و آینده‌سازانی متفکر و متعقل برای جامعه تربیت کند. از سال 85 در مجموعه مدارس سما طرح فبک(آموزش فلسفه برای کودکان) آغاز شده بود و حالا با وقفه‌ای زمانی، مجددا این طرح به‌صورت گسترده‌تر از سر گرفته شده است.
در این مرحله از اجرای طرح فبک در حدود 1000 نفر از معلمان سما حضور دارند و قرار است سال آینده نیز جشنواره‌ای با عنوان «جشنواره فیلسوف» در همین راستا برگزار شود. در این جشنواره بازخورد و ثمرات این طرح بررسی شده و بچه‌هایی که در دوره فبک مورد تعلیم قرار گرفتند شناسایی شده و ثمرات این طرح به نمایش گذاشته میشود.
سیدوحید معتمدی معاون فرهنگی، هنری و تربیت‌بدنی سازمان سمای دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص طرح ملی فبک و سایر اقدامات و برنامه‌های فرهنگی این معاونت برای مدارس سما سخن گفت.
او توضیح داد: «طرح فلسفه برای کودکان یا همان « فبک» طرحی است که در کشورهای دیگر درحال اجراست؛ البته نباید این برداشت شود که ما می‌خواهیم به دانش‌آموزان فلسفه به معنای رایج آن را آموزش دهیم. طرح فلسفه برای کودکان یعنی آموزش روش‌هایی که بچه‌ها را خردورز کرده و تفکر نقادانه و خلاق را به آنها آموزش داده و آنها را به‌عنوان نیروهای خلاق بار می‌آورد.»
او با بیان اینکه در طرح ملی فبک شیوه‌های تربیتی در مدارس به کار گرفته میشود که بچه‌ها را متفکر بار می‌آورد، ادامه داد: «سیستم آموزش‌وپرورش ما متاسفانه مبتنی‌بر حافظه‌محوری است؛ این درحالی است که چنین سیستمی در سایر کشورهای دنیا منسوخ شده و کاربردی ندارد و دانش‌آموزان ما نیز نمی‌توانند از این سیستم استفاده چندانی کنند.»
معاون فرهنگی، هنری و تربیت‌بدنی سازمان سمای دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «از سوی دیگر با نگاهی به آیات و روایات متوجه می‌شویم که تاکید زیادی روی مساله تفکر و تعقل شده و دانش‌آموزان باید به‌گونه‌ای تربیت شوند که اهل تفکر و تعقل باشند. مقام‌معظم‌رهبری نیز از سال 1378 به این موضوع اشاره کردند که یکی از شیوه‌های رایج در دنیا بحث آموزش فلسفه برای کودکان است و طی سال‌های متمادی نیز بر این موضوع تاکید کردند.»
او در ادامه خاطرنشان کرد: «البته متاسفانه این مهم به‌صورت کامل و جامع در مدارس اجرا نشد و برخی از موسسات و گروه‌ها این طرح‌ها را آغاز کرده و روی آن کار تحقیقاتی انجام دادند. در برخی از مدارس نیز به‌صورت مقطعی این طرح اجرا شد. در مدارس سما نیز در دهه 80 این طرح آغاز شد اما متاسفانه چندان جدی گرفته نشد و خیلی زود به فراموشی سپرده شد.»
معتمدی با اشاره به اینکه از سال 98 با همکاری موسسه رهش روی طرح آموزش فلسفه به کودکان اقداماتی آغاز شد، اظهار کرد: «طرح فبک در ابتدا در کشورهای غربی و اروپایی اجرا شده بود و از زمانی که وارد ایران شد هم قالب و هم محتوا همان طرحی بود که در کشورهای دیگر اجرا می‌شد و ما فقط آن را ترجمه کرده بودیم. بنابراین همکاران موسسه رهش یک قالب و محتوای جدید متناسب با فرهنگ اسلامی و ایرانی را بررسی کرده و به نتیجه جدید رسیدند.»
او در ادامه افزود: «در سال 98 در مدارس سمای دانشگاه آزاد اسلامی دوباره استارت طرح ملی فبک زده شد و در مرحله اول که همان طرح آموزشی بود 120 معلم آموزش داده شد و بازخورد آن را نیز دریافت کردیم. در قدم بعدی این طرح در تابستان امسال آغاز شد و حدود هزار معلم در این دوره ثبت‌نام کردند و سرانجام در آذرماه امسال، طرح ملی فبک با مشارکت هزار نفر از معلمان دبستانی سازمان سما کلید خورد.»
او با بیان اینکه تاکیدمان این است که این طرح از دوره دبستان که پایه و اساس آموزش از این دوره است آغاز شود، تصریح کرد: «در طرح ملی فبک، معلمان یک دوره آموزشی خواهند داشت که به‌صورت مجازی برگزار میشود؛ در این دوره هم کلاس‌های آفلاین و هم کلاس‌های آنلاین برگزار شده و همچنین جلسات پرسش و پاسخ نیز برگزار شده و مباحث این طرح برای معلمان به‌صورت کامل تشریح خواهد شد.»
معاون فرهنگی، هنری و تربیت‌بدنی سازمان سمای دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه معلمان این دوره‌ها و آموزش‌ها را در کلاس‌ها اجرا خواهند کرد، توضیح داد: «بنابراین یک دوره نیز درکلاس‌ها خواهیم داشت که در این دوره اساتید، به دوره‌ها نظارت کرده و از نتیجه کلاس‌ها و نحوه آموزش بازخورد خواهند گرفت. درنهایت معلمانی که با اشتیاق فعالیت کرده‌اند به مربیان آینده تبدیل می‌شوند.»
جشنواره فیلسوف کوچک برگزار میشود
معتمدی گفت: «در قدم آخر این طرح که در سال تحصیلی آینده خواهد بود جشنواره‌ای به نام جشنواره «فیلسوف کوچک» برگزار میشود. در این جشنواره بازخورد و ثمرات این طرح بررسی شده و بچه‌هایی که در دوره فبک مورد تعلیم قرار گرفتند شناسایی شده و از نتایج این طرح مطلع خواهیم شد. درواقع ثمرات این طرح در جشنواره فیلسوف کوچک به نمایش گذاشته میشود و دانش‌آموزان کارهایی که در این طرح انجام داده‌اند را در معرض نمایش قرار می‌دهند.»
او درخصوص مشخصات معلمانی که در این طرح فعالیت می‌کنند نیز گفت: «لزومی ندارد معلمان با طرح ملی فبک در ابتدا آشنا باشند بلکه اشتیاق آنها برای شرکت در این طرح کافی است. به عبارت بهتر باید گفت قرار نیست مبانی و محتوای فلسفه به دانش‌آموزان تدریس شود بلکه شیوه‌هایی که باعث شود بچه‌ها به تفکر وتعقل گرایش پیدا کنند مورد توجه قرار گرفته و این شیوه‌ها به معلمان آموزش داده میشود.»
او خاطرنشان کرد: «بنابراین لازم نیست معلمان از قبل آموزش دیده باشند بلکه در این طرح با شیوه‌های نوین تفکر و تعقل آشنا می‌شوند و با تکنیک‌هایی که به آنها آموزش داده میشود در کلاس حاضر شده و بچه‌ها را با این شیوه‌ها آموزش می‌دهند. معتقدم دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان نیز اگر نتایج این طرح را دیده و متوجه شوند که به درد زندگی آینده آنها می‌خورد به این طرح گرایش پیدا خواهند کرد.»
معاون فرهنگی، هنری و تربیت‌بدنی سازمان سمای دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: «متاسفانه در تمام مشکلات ازجمله مشکلات دینی، اجتماعی و... مهم‌ترین موضوعی که جامعه را به سمت این مشکلات سوق می‌دهد نبود تفکر و آموزش در این خصوص است. به‌طور مثال درحال حاضر فضای مجازی یکی از دغدغه‌های خانواده‌هاست؛ اگر این مشکلات بخواهد به‌صورت ریشه‌ای حل شود در وهله اول باید بچه‌ها را اهل تفکر تربیت کرد تا بتوانند تشخیص خوب و بد را داشته و خودشان به راحتی دست به انتخاب بزنند.»
معتمدی در ادامه اظهار کرد: «در چنین شرایطی است که دانش‌آموزان می‌توانند در زندگی خانوادگی و کاری خود یک انسان موفق بوده و در همه زمینه‌ها بتوانند به راحتی تعقل کرده و مشکلات خود را حل کنند. بنابراین بنا داریم تا در طرح ملی فبک پدران و مادران دانش‌آموزان را نیز با این طرح آشنا کرده و آنها را توجیه کنیم که این طرح به‌شدت برای بچه‌ها لازم است و آنها باید به‌صورت یک انسان متفکر تربیت شوند.»
طرح قرآن و عترت(قدس) به‌صورت کشوری برگزار میشود
او در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص دیگر اقدامات فرهنگی سازمان سما توضیح داد: «طرح قرآن و عترت به نام طرح «قدس» یکی از دیگر طرح‌های در دست اجراست. تفاوت این طرح با طرح قرآن و عترتی که در آموزش‌وپرورش برگزار میشود این است که طرح قدس، یک دوره آموزشی دارد و تمام دانش‌آموزانی که می‌خواهند در این مسابقات شرکت کنند باید در ابتدا در مدارس خود آموزش دیده و سپس به‌صورت مدرسه‌ای، شهرستانی، استانی و درنهایت کشوری مسابقاتی برگزار خواهد شد.» به گفته او طرح قدس مورد توجه و اقبال مدارس سما قرار گرفته است.
او با بیان اینکه طرح ماراتن رقابتی از دیگر طرح‌های فرهنگی سازمان سمای دانشگاه آزاد اسلامی خواهد بود افزود: «در این طرح بچه‌ها یاد می‌گیرند که اپلیکیشن و گیم طراحی کنند؛ جشنواره‌ای نیز در همین راستا برگزار خواهد شد که بچه‌ها محصولات خود را در این جشنواره عرضه کرده و مسابقاتی نیز در همین راستا برگزار میشود.»
معاون فرهنگی، هنری و تربیت‌بدنی سازمان سمای دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «طرح قرآن از دیگر طرح‌های فرهنگی است که با همکاری مرکز اعجاز قرآن دانشگاه شهیدبهشتی برگزار خواهد شد. تعدادی اساتید دانشگاه شهید بهشتی آیات علمی قرآن را مورد بررسی قرار داده‌اند و کلاس‌ها و جلساتی نیز در این خصوص برگزار میشود. سال گذشته نیز این طرح در 5 استان برگزار شد و مورد اقبال دانش‌آموزان قرار گرفت و امسال نیز در 15 استان این طرح اجرا خواهد شد.»
طرح تاسیس مدارس معارف اسلامی در سازمان سما دنبال میشود
معتمدی با بیان اینکه طرح تاسیس مدارس معارف اسلامی در سازمان سما دنبال میشود، افزود: «سال گذشته دو مدرسه در تهران تاسیس شد و در ادامه در استان‌های دیگر که امکانات و ظرفیت تاسیس این مدارس وجود داشته باشد این طرح دنبال شده و گسترش پیدا می‌کند.»
او با اشاره به اینکه طرح آموزش توانمندسازی معلمان قرآن نیز در دستور کار است، توضیح داد: «این طرح به دو صورت دنبال خواهد شد؛ در راستای این طرح با دارالقرآن سما در مشهد همکاری خواهیم کرد و معلمان قرآن را آموزش می‌دهیم که بچه‌ها بتوانند به‌صورت روان در 10 جلسه خواندن قرآن را فرا بگیرند.»
معاون فرهنگی، هنری و تربیت‌بدنی سازمان سمای دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «در شاخه دوم نیز با واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد اسلامی در طرح طوبا مشارکت کرده و معلمان قرآن ما آموزش دیده و سطح قرآن و مفاهیم آنها بالا رفته و در این حوزه توانمند می‌شوند.»
در 150 مدرسه طرح امین برگزار میشود
او با بیان اینکه دوره‌های آموزشی برای مربیان پرورشی نیز برگزار میشود، اضافه کرد: «طرح امین نیز از دیگر طرح‌های در دست اجرا خواهد بود که حضور طلاب توانمند تربیتی در مدارس است که هم‌اکنون در حال اجراست. درحال حاضر در حدود 150 مدرسه طرح امین برگزار میشود که مباحث تربیتی به دانش‌آموزان آموزش داده میشود.»
او در ادامه بیان کرد: «همچنین دارالقرآن‌های هر مدرسه با یک فرمول و فرمت خاصی طراحی شده که هم‌اکنون درحال اجراست.»
معتمدی در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص نحوه حضور دانش‌آموزان در مدارس در سال جدید نیز گفت: «مدارس سما تابع قوانین آموزش‌وپرورش است؛ در شهرستان‌هایی که اجازه داده شده و تعداد دانش‌آموزان نیز کم بوده و امکان برگزاری کلاس‌ها به‌صورت حضوری وجود دارد، مدارس به‌صورت حضوری باز شده‌اند و کلاس‌ها نیز درحال برگزاری است.»
تاسیس زورخانه‌های دانش‌آموزی در دستورکار قرار گرفته است
او ادامه داد: «در شهرستان‌های دیگر هنوز کلاس‌ها به‌صورت مجازی است. یک دستورالعمل و پروتکل بهداشتی نیز به مدارس ارسال شده تا طبق این پروتکل‌ها کلاس‌های خود را برگزار کنند. حتی یک بسته روانشناسی نیز برای بازگشایی به مدارس ارسال شده تا بچه‌هایی که در این دو سال آسیب‌های روحی و روانی دیده‌اند بتوانند آسیب‌شناسی شده و پروتکل‌های خاصی برای حضور آنها در مدارس تعریف شده است.»
معاون فرهنگی، هنری و تربیت‌بدنی سازمان سمای دانشگاه آزاد اسلامی در پایان گفت: «همچنین بحث تاسیس زورخانه‌های دانش‌آموزی نیز در دستورکار این معاونت قرار گرفته است؛ تاکنون این طرح در هیچ مدرسه‌ای در کشور اجرا نشده است اما ما با رئیس فدراسیون زورخانه کشور وارد مذاکره شده و در یزد و مشهد یک زورخانه راه‌اندازی شد.»