سیدمهدی موسوی‌تبار، روزنامه‌نگار: پلتفرم «آپارات» پس از شروع کارش در سال 89 حالا دیگر غریبه نیست و تبدیل به بزرگ‌ترین سایت اشتراک‌گذاری ویدئو شده است. در این 11 سال از پهنای باند 300 مگابیت بر ثانیه به 300 گیگابیت بر ثانیه رسیده‌اند و براساس آمار و گزارش‌های منتشرشده به رتبه یک الکسا در ایران و 47 جهان دست پیدا کرده‌اند. حالا آپارات گزارشی از عملکرد سالانه خود در بازه زمانی تیر 99 تا تیر 1400 منتشر کرده و در آن اعداد و آمار قابل‌توجهی دیده می‌شود. براساس این گزارش و در یک‌سال اخیر بیش از 18 میلیارد بار از ویدئوهای آپارات بازدید شده که نسبت به مدت مشابه رشد 53درصدی را نشان می‌دهد. همچنین این گزارش نشان می‌دهد در این مدت 10.6میلیارد دقیقه نمایش ویدئو در ماه دیده شده که نسبت به مدت مشابهش رشد 77درصدی را نشان می‌دهد. آپارات می‌گوید که از تیرماه سال گذشته تا تیر امسال، 60 میلیون بازدیدکننده یکتا داشته و رشدش هم 43درصدی بوده است. «آپارات‌گیم»، «آپارات کودک»، «ورزشی»، «زنده» و «آنلاین» از زیرمجموعه‌های آپارات هستند که در این گزارش به تعداد کاربران و بینندگان آنها استناد شده است.
اعداد و آمار این گزارش حتما مهم است و برای برنامه‌سازان فرهنگی و اجتماعی کشور می‌تواند و باید موثر باشد. این آمار یک‌بار دیگر نشان می‌دهد تغییرات ذائقه‌ای در حوزه فرهنگ و هنر با سرعت بیشتری صورت می‌گیرد و پدیده‌های تازه جای‌شان را به ابزار یا رسانه‌های سنتی یا قدیمی داده‌اند. در این گزارش، اعداد، نسل‌ها و ابزارها حرف‌های مهمی برای گفتن دارند که تداوم بی‌توجهی به آنها می‌تواند منجر به یک انفعال یا نهایتا شگفت‌زدگی از طرف سیستم فرهنگی کشور شود.
البته نباید فراموش کرد که کرونا و خانه‌نشینی و قرنطینه هم در این آمار و اعداد موثر بوده‌اند. فضای مجازی و پلتفرم‌ها در یکی، دو سال اخیر توانستند نیازها و خلأهای خانواده‌ها را تا حدودی پر کنند و البته گروهی هم از این فضا سوءاستفاده کردند و هزینه‌هایشان را افزایش دادند. اما درنهایت پلتفرم‌ها توانسته‌اند خودشان را به خانواده‌ها تحمیل کنند و نمی‌توان از حضور موثرشان به سادگی عبور کرد.
جوان‌ها پایه‌ترند، موسیقی و کارتون جلوتر؟
براساس گزارش سالانه آپارات و از بین 21 دسته و حوزه معرفی‌شده در این پلتفرم، دسته‌های «موسیقی»، «کارتون»، «مذهبی»، «آموزشی»، «گیم» و «تفریحی» محبوب‌ترین دسته‌ها هستند. اینجا نکته شگفت‌آوری به‌جز «گیم» وجود ندارد و تقریبا در رسانه‌های تصویری مطرح و بزرگ دیگر هم این دسته‌ها طرفداران زیادی دارند. به استناد این آمار، مخاطبان ترجیح می‌دهند فیلم یا سریال‌هایشان را از منابع و پلتفرم‌های دیگر تماشا کنند و حضور توامان آموزش و تفریح در این دسته‌ها هم نکته‌ای است که نباید از کنار آن بی‌تفاوت گذشت. استقبال مخاطبان نشان می‌دهد خودشان این تعادل را در تماشای برنامه‌های این پلتفرم ایجاد کرده‌اند و قرار هم نیست هرکدام، مانع دیگری باشند. در بخش دیگری از این گزارش که مربوط به رده سنی کاربران است مشاهده می‌کنیم 38درصد کاربران یک‌سال گذشته آپارات بین 18 تا 34 سال سن دارند و 15.7 درصد کمتر از 18 سال و 12 درصد بالاتر از 55 سال هستند. این عدد حدودا 40 درصدی کاربران جوان هم هشداردهنده است و هم نویدبخش؛ از طرفی آنها ترجیح می‌دهند از یک پلتفرم ایرانی استفاده کنند اما از طرف دیگر مشخص نیست چقدر برای این رده سنی برنامه‌ریزی هوشمندانه وجود دارد؟
این «گیم» بازی نیست
صنعت بازی با سرعت بالایی خودش را از سینما و موسیقی جدا کرده و براساس آمار، میزان درآمدش از آن دو بیشتر شده است. پیش از این و در گزارش‌های مختلف در «فرهیختگان» درباره اهمیت بازی و گیمرها و گیم‌استریمرها گفتیم و نوشتیم. نوشتیم که درحال حاضر و در عرصه جهانی اعداد و ارقام از ظهور پرقدرت صنعت گیم حکایت دارند و مثال آوردیم که یکی از آمارهایی که خیلی هم بین گیمرها صدا کرد مربوط به استریمری به نام Shroud است که تعداد تماشاگران همزمانش در یک شب از برنامه این استریمر به بیش از نیم‌میلیون کاربر رسید و این بنده خدا حدود پنج‌میلیون دنبال‌کننده دارد. البته استریمرهایی با دنبال‌کننده بیشتر هم داریم که در صدر این لیست، گیمری با ملیت چینی است که بالای 12 میلیون نفر دنبال‌کننده دارد. از درآمدهای آنها گفتیم و اشاره کردیم برای استریمرهای سرشناس جهان، درآمدهای بالایی ثبت‌شده که در صدر لیست درآمدی برای سال 2020 حدود دومیلیون دلار درآمد سالانه را شاهدیم. در این گزارش‌ها نوشتیم که جوان‌های استریمر ایرانی هم از این قافله عقب نماندند و با جود همه محدودیت‌ها، رکوردهای جالبی به‌جا گذاشتند. مثلا استریمرهایی داریم که حدود 10 تا 20هزار نفر دنبال‌کننده ایرانی و خارجی دارند و رکورد تعداد مشاهده‌کننده آنلاین هم اخیرا ثبت‌شده که حدود پنج‌هزار نفر است. استریم‌کردن در ایران، رشد قابل‌توجهی دارد و آمار و رقم‌ها هر ماه درحال جابه‌جا شدن هستند. حالا براساس گزارش آپارات، 41هزار نفر استریمر در این آپارات دور هم جمع می‌شوند که نسبت به سال قبل 172 درصد رشد داشته است. همچنین در بازه یک‌ساله 60 میلیون بازدید و 600میلیون دقیقه تماشا در لایواستریم‌ها بوده که رشد 186 درصدی این حوزه جذاب را نشان می‌دهد. اگر بدانیم استریمرها بنا به تعداد دنبال‌کنندگان و کیفیت محتوای تولید‌شده‌شان گستره درآمدی میلیون تومانی دارند و درآمدهای نسبتا چشمگیری برای استریمرهای پرمخاطب داخلی مشاهده می‌شود که این مبالغ می‌تواند تا بیش از 20میلیون تومان در ماه برسد به اهمیت اعداد این گزارش پی می‌بریم. گیمرها و گیم‌استریمرها پدیده‌های تازه‌ای نیستند اما توانسته‌اند به سرعت و با قدرت بالا، خودشان را تحمیل کنند.
کودکان بیشتر از ورزشی‌ها
آمار سالانه آپارات در بخش کودک یک عدد را فوق‌العاده نشان می‌دهد. گفتیم که آپارات کودک یکی از زیرمجموعه‌های این پلتفرم است. می‌دانیم که کارتون‌ها صرفا مخصوص کودکان و نوجوانان نیست و بزرگسالان هم آنها را تماشا می‌کنند. حالا آپارات مدعی شده از تیرماه سال گذشته تا تیرماه امسال نزدیک به 17میلیارد دقیقه کارتون در پلتفرمش پخش شده که رقم قابل‌توجهی است. اطلاعاتی درباره کارتون‌های محبوب و رده سنی مخاطبانش ارائه نشده اما این عدد یک‌بار دیگر اهمیت کارتون و انیمیشن‌ها را اثبات می‌کند. ممکن است سهم قابل‌توجهی از برنامه‌های دیده شده متعلق به تولیدات صداوسیما باشد اما مساله قابل توجه این است که انگار مرجعیت پخش کارتون‌ها از دست تلویزیون خارج شده و فضای مجازی توانسته به‌واسطه تنوع و دوبله‌های مختلف و جذاب جایگزین رسانه‌های رسمی شود. کاراکترهای محبوب و پرطرفدار، داستان‌های جذاب و پرکشش و عوامل دیگری باعث شده‌اند که کارتون‌ها محبوبیت بالایی بین همه رده‌های سنی داشته باشند.
دقیقه‌های ورزشی
نکته مهم دیگر این گزارش بخش ورزشی‌هایش است. جایی که گفته می‌شود مخاطبان در یک‌سال گذشته یک‌میلیارد دقیقه ویدئو در آپارات ورزشی دیده‌اند. هرچند نسبت به کارتون عدد پایین تری است اما این رقم به تنهایی قابل‌توجه است و به نظر می‌رسد سهم بیشترش هم به فوتبال تعلق دارد. شاید اگر بحث حق پخش رعایت شود باشگاه‌ها بتوانند در این بخش هم به درآمد بیشتر فکر کنند. فارغ از این مساله، اما این عدد را نمی‌توان نادیده گرفت و سهم ورزش از پلتفرم‌ها را نیز.
پخش زنده همچنان پرطرفدار
وقتی ما در ادامه این گزارش می‌بینیم که پخش‌های زنده 71میلیون بار دیده شدند و رشد 60 درصدی داشته‌اند متوجه می‌شویم پخش زنده چه جایگاهی دارد و چقدر برای مخاطب جذاب است. هیات مذهبی، برنامه‌های آموزشی و مسابقات ورزشی بیشترین سهم را در این اعداد دارند و بسیاری از کسب‌وکارها و برگزارکنندگان کلاس‌های آموزشی هم از این قابلیت برای برنامه‌هایشان استفاده کرده‌اند. مخاطبان در یک سال گذشته 650میلیون دقیقه پخش زنده تماشا کردند که نشان‌دهنده رشد 159 درصدی این قابلیت جذاب است.
این آمار یک‌بار دیگر اهمیت نوآوری و تنوع در رسانه را نشان می‌دهد و جایگاه رسانه‌های تازه و صداهای نو را یادآوری می‌کند. باید بازی‌ها و گیمرها را جدی گرفت و به آن 17میلیارد دقیقه کارتون فکر کرد که چقدر از شبانه‌روز مخاطبان را پر می‌کند و چه خوراکی برای آنها تهیه و تدارک دیده شده است. درحالی که از تعداد برنامه‌های زنده صداوسیما کم شده باید به اهمیت پخش زنده در فضای مجازی فکر کرد و راه‌های استفاده صحیح از این ظرفیت. این اعداد صرفا یک گزارش عملکرد نیستند و هرکدام یک صدای ویژه دارند.