مرکز فعالیت‌ها و پژوهش‌های قرآن و عترت دانشگاه آزاد اسلامی در سال 1372 راه‌اندازی شد. این مرکز با توجه به گسترش و تقویت مطالعات قرآنی و ارتقای سطح علمی طرح‌ها و برنامه‌های قرآنی دانشگاه، دی‌ماه سال 1386 با مجوز شورای گسترش آموزش عالی به پژوهشکده قرآن و عترت تبدیل شد و هم‌اکنون مشغول به فعالیت است. نشست علمی تخصصی پژوهشکده قرآن و عترت نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی یکی از محورهای مهم فعالیت‌های این پژوهشکده در ماه‌های اخیر بوده است. عباسعلی رستمی، رئیس این پژوهشکده در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به تشریح فعالیت‌های این مجموعه پرداخته و مروری بر نشست‌های علمی برگزار شده داشته که در ادامه می‌خوانید.
روزآمد کردن آموزه‌های اسلامی هدف پژوهشکده قرآن دانشگاه آزاد اسلامی
عباسعلی رستمی، رئیس پژوهشکده قرآن و عترت نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به مناسبت هفته قرآن و عترت دانشگاه اظهار داشت: «پژوهشکده قرآن و عترت در راستای ترویج فرهنگ قرآن و معارف اهل بیت(ع) و روزآمد کردن آموزه‌های ناب اسلامی برای مخاطبان گوناگون - استادان، کارمندان و دانشجویان- برنامه‌های متنوعی در دست اقدام دارد. برای نمونه در مورد استادان فرهیخته و مدرسان دانشگاه‌های آزاد اسلامی سراسر کشور با عنایت به اینکه بیش از 30 هزار استاد در گروه‌های مختلف آموزشی و به‌ویژه دو هزار نفر مدرس گروه‌های آموزشی معارف اسلامی، علوم قرآن و حدیث با مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی همکاری دارند و حقیقتا سرمایه‌ای ارزشمند هستند، برنامه پژوهشکده قرآن و عترت این بوده که این نعمت را غنیمت بشمارد و آن را به فرصت تبدیل کند.»
استقبال اساتید دانشگاه از برنامه‌های آنلاین پژوهشکده
رستمی افزود: «ازجمله فعالیت‌های مهم پژوهشکده برای این گروه مهم از مخاطبان یعنی اعضای هیات‌علمی و استادان واحدها و مراکز آموزشی، برگزاری نشست‌های علمی - تخصصی در موضوعات مرتبط با قرآن و عترت بوده است که تاکنون 10 نشست به‌صورت مجازی و برخط و با همکاری واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد اسلامی معمولا هر دو هفته یک‌بار و دوشنبه‌ها برگزار شده است و استادان عزیز استقبال خوبی از این برنامه داشته‌اند و معمولا در هر نشست به‌طور میانگین حدود 300 استاد شرکت کرده‌اند.»
وی اضافه کرد: «برای انتخاب موضوع و استاد ارائه‌دهنده در شورای پژوهشی پژوهشکده تصمیم‌گیری می‌شود و معمولا علاوه‌بر کاربردی بودن بحث به مناسبت‌های مذهبی و ملی هم در انتخاب موضوع توجه می‌شود. برای مثال اولین نشست علمی را پژوهشکده در شب ولادت حضرت امام‌رضا(ع) با عنوان «عیون اخبار الرضا(ع) زمینه‌ها و ظرفیت‌ها» 31 خردادماه برگزار شد.»
رستمی با بیان اینکه نشست نخست توسط محمود ملکی، استادیار پژوهشکده علوم اسلامی بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی ارائه شد، تصریح کرد: «ایشان این جلسه را با حدیث امام‌رضا(ع) به اباصلت مبنی‌بر اهمیت تعلیم و ترویج زیبایی‌های احادیث پیشوایان معصوم و تاثیر آن بر زیاد شدن پیروی از اهل‌بیت(ع) آغاز کردند و پس از معرفی جلالت شیخ صدوق و آثار وی در تاریخ شیعه، جایگاه کتاب عیون اخبار الرضا(ع) و ویژگی‌های خاص این مرجع حدیثی را بیان کردند. این استاد همچنین در بحث ظرفیت‌های عیون اخبار الرضا(ع) تاثیر این کتاب حدیثی را بر علوم حدیث، تفسیر، فقه، کلام و ادبیات و بازتاب مطالب آن را در آثار پس از خود مثل کفایه‌الاثر ابن‌خزاز قمی و الارشاد شیخ مفید تشریح کردند.»
رئیس پژوهشکده قرآن و عترت نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به برگزاری نشست «اصلاح سبک زندگی در پرتو شناخت زیبایی از منظر قرآن» ادامه داد: «این نشست توسط محمدرضا شاهرودی، دانشیار دانشگاه تهران، چهاردهم تیرماه برگزار شد. ایشان در این نشست با اشاره به سبک زندگی به مفهوم جدید آن در مغرب زمین باتوجه به دور شدن انسان‌ها از تعالیم الهی و زیبایی‌های معقول و معنوی، انسان معاصر را مواجه با چالش‌های جدی و سرگردانی‌های عمیق دانستند. در این نشست شاهرودی با بیان مفهوم زیبا با واژه جمیل و مفهوم خوب و نیکو با واژه حَسَن در زبان قرآن و اشاره به واژگانی دارای مفاهیمی مشابه همچون بهجت، تبرج، تسویل و مشتقات آنها برای مفهوم زیبایی چهار مرتبه را عنوان کردند.»
بررسی قانون جذب از منظر آیات در سومین نشست پژوهشکده
رستمی در ادامه از برگزاری نشست سوم با عنوان «قانون جذب (راز) از منظر آیات و روایات» خبر داد و گفت: «این نشست 28 تیرماه توسط حمزه شریفی‌دوست، مدیرکل پژوهش نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی، ارائه شد. شریفی‌دوست با اشاره به رواج فرضیه قانون جذب و راز در مجامع علمی و گروه‌های روانشناختی و در انجمن‌های مربوط به نحله‌ها و مکاتب و تالیف بیش از 250 کتاب در تبلیغ اسامی دیگر آن مثل«تکنولوژی فکر» و «تجسم خلّاق»، پرداختن به این موضوع را به دو دلیل مهم عنوان کرد؛ «اول؛ جنبه قرآنی روایی موضوع است که برخی پرچمداران قانون جذب در کشور ادعا می‌کنند که این مفهوم اسلامی و قرآنی است. دوم اینکه؛ این بحث در حوزه‌های عرفانی و معنوی هم الان مطرح است و اگر بر آن عنوان شبه‌معنویت یا عرفان‌واره بگذاریم عنوان بی‌ربطی نیست و در حوزه معنویت‌های نوظهور قانون جذب یکی از جریانات معنویت‌گرا به‌شمار می‌آید. همچنین در ادامه دلایل طرفداران قانون جذب و تفاوت آشکار سه موضوع شناخت‌درمانی، مثبت‌اندیشی و خودتلقینی را با قانون جذب بیان کردند و مفاهیم قرآنی و روایی که مستند هواداران اسلامی قانون جذب است را مورد بررسی و نقد قرار دادند.» رئیس پژوهشکده قرآن و عترت نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه نشست چهارم این پژوهشکده به‌صورت آنلاین و با عنوان «تحلیل پیوند امامت و ولایت در قرآن کریم» در مردادماه گذشته برگزار شد، ادامه داد: «فتح‌الله نجارزادگان استاد دانشگاه تهران ارائه این نشست را برعهده داشت.»
مرور بازخوردهای قیام سیدالشهدا در جمع اساتید دانشگاه
این مقام مسئول با اشاره به برگزاری پنجمین نشست پژوهشکده همزمان با ایام محرم و سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین(ع) در مردادماه گذشته، خاطرنشان کرد: «این نشست با عنوان «بازاندیشی رویکردهای عمده مستشرقان درباره حرکت امام حسین(ع)» توسط محمدرضا فخرروحانی، استادیار دانشگاه قم ارائه شد. ایشان در این نشست پیشینه نخستین بازخوردهای غیرمسلمانان، به‌ویژه مسیحیان، نسبت به حرکت حضرت امام حسین(ع) را از نامه دومین سفیر امپراتوری روم(بیزانس) در دربار یزید بن معاویه به کنستانتین چهارم، امپراتور وقت روم، عنوان کرده و با اشاره به تاثیر‌پذیری جسته‌وگریخته برخی مسیحیان متعامل با مسلمانان و شیعیان به‌ویژه در مناطقی از جنوب ترکیه تا سوریه و لبنان و اردن و فلسطین امروزی تا شمال مصر در دوره‌های بعد، شاهدی از یک خیزش حسینی توسط شیعیان و مسیحیان آندلس در برهه‌ای که در دست مسلمانان بوده است و افرادی از خاندان بنی‌امیه آنجا حکومت می‌کردند، ارائه کرد. ایشان پس از تعریف اصطلاح شرق‌شناسی، مطالعات خاورشناسان را در مورد امام حسین(ع) پس از رنسانس در متونی مثل سفرنامه‌های قرن‌های 16و 17، سیاحتنامه ژان شاردن فرانسوی و کتاب «تاریخ شرقیان» سایمون اوکلی و کتاب «انحطاط و سقوط امپراتوری روم» ادوارد گیبون در قرن 18 که صرفا توصیفی- روایی بوده است، گزارش داده و با اشاره به آثاری از قرن‌های بعدی عمده توجه غربی‌ها را در قرن 19 نیز تاکید بر جنبه‌های ظاهری و تجلیات مراسم عزاداری در محرم و توصیف رفتار مردمان دانست.» رستمی افزود: «این استاد در ادامه برای تشریح بحث در قرن 20، اشارات گاندی به حرکت امام‌حسین(ع) و الگو گرفتن شاعران و ادیبان هندو مذهب مانند خانم ساروجینی نایدو از واقعه کربلا و تاثیر آن بر روند استقلال هند و بعدها در نیمه دوم قرن 20 میلادی، پیروزی انقلاب اسلامی ایران و نیز مقاومت تاریخ‌ساز ملت ایران در جنگ بر ضدتهاجم عراق توجه غربیان را تشریح کرده و این موارد را سبب توجه بیشتر به کارکردها و ظرفیت‌های واقعه عاشورا دانست.»
بررسی مطالعات حدیثی میان رشته‌ای در نشست‌های پژوهشکده قرآن
رئیس پژوهشکده قرآن و عترت نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی عنوان ششمین نشست پژوهشکده قرآن را «مطالعات حدیثی میان رشته‌ای» مطرح کرد و گفت: «این نشست 15 شهریورماه با ارائه عباس پسندیده، دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث برگزار شد. او در این نشست، مطالعات حدیثی میان‌رشته‌ای را از سه جهت مهم دانست؛ اول اینکه یک نیاز اجتماعی بسیار مهم است. دوم اینکه مطالبه مقام‌معظم‌رهبری است و باید به‌شدت در مورد آن کار و تلاش صورت‌گیرد. سوم اینکه براساس تجربه این احادیث در خیلی از مشکلات زندگی چه فردی و چه اجتماعی می‌تواند پاسخگو باشد، به شرط اینکه با نگاه بین‌رشته‌ای و میان‌رشته‌ای در قرآن و حدیث، پژوهش انجام شود. این استاد با اشاره به نقدهای وارد بر رشته‌ای شدن دانش و ناکارآمدی آن در حل مشکلات و وجود مسائل گوناگون و مرتبط در جامعه و چندوجهی بودن آنها، چهار نوع از همکاری رشته‌ها را با مثال معرفی کرده و به تبیین چهار نسل دانشگاه پرداخت.» رستمی از برگزاری نشست دیگری با عنوان «عناصر تمدن از منظر قرآن کریم» با حضور محمد معرفت، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی خبر داد و افزود: «این نشست 31 شهریورماه ارائه شد. این استاد در ارائه خود تمدن را یک مقوله اجتماعی دانسته که حاصل تفکرات و اندیشه‌های پنهان در ورای آن است. او فرهنگ را نیز هویت یک جامعه عنوان کرد که منشأ عمده دگرگونی‌های اجتماع بشری بوده و تمام جهت‌گیری‌ها و کارکردهای گوناگون انسانی از آن سرچشمه می‌گیرد.»
او با اشاره به برگزاری هشتمین نشست پژوهشکده قرآن و عترت نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی در شب رحلت حضرت رسول اکرم(ص) و شهادت امام حسن مجتبی(ع) با عنوان «کاربست سیره پیامبر خاتم(ص) و چالش‌های دنیای نوین» تصریح کرد: «این نشست با حضور احمد غلامعلی، استادیار دانشگاه قرآن و حدیث برگزار شد. او برای تشریح راهکارهای استفاده بهینه از سیره بی‌نهایت زیبا و جذاب پیامبر رحمت و رفع چالش‌های موجود، بحث خویش را به‌صورت پرسش و پاسخ با استادان حاضر در پنج قسمت شامل بررسی مفهوم «چالش» و «سیره»، انواع چالش‌های موجود در سیره، بایسته‌های فهم سیره، بایسته‌های ترویج سیره و زمینه‌های پذیرش الگو ارائه کرد.»
رئیس پژوهشکده قرآن و عترت نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به نشست نهم این پژوهشکده که با عنوان «راهکارهای شادی و نشاط در آموزه‌های دینی با تکیه بر معناشناسی فرح در قرآن» برگزار شد، تصریح کرد: «این نشست 26 مهرماه توسط سیدمصطفی بهشتی از مدرسان سطوح عالی حوزه‌های علمیه برگزار شد. این استاد در این نشست ضمن اشاره به مفاهیم شادی، نشاط و شادکامی به تشریح و تبیین آنها از جهت لغت‌شناسی و از نگاه دانش روانشناسی پرداخت.»
رستمی در ادامه اضافه کرد: «نشست دهم به مناسبت گرامیداشت روز ۱۳ آبان روز ملی مبارزه با استکبار جهانی و سالروز تسخیر لانه جاسوسی با دو موضوع «مبارزه با استکبار از نگاه نهج‌البلاغه» و «رابطه ایران و آمریکا؛ چالش‌ها و فرصت‌ها» در دهم آبان‌ماه به ترتیب توسط بخشعلی قنبری، دانشیار گروه ادیان و عرفان دانشگاه آزاد اسلامی و فواد ایزدی، دانشیار گروه مطالعات آمریکا دانشگاه تهران برگزار شد. قنبری در این نشست با تشریح معانی «کبر» و «استکبار» از جهت لغوی و اصطلاحی با اشاره به عبارت «الکبر شرّ العیوب» از امیرمومنان(ع)، کبر را از مفاهیم مبنایی و مادر نسبت به سایر اخلاق‌های ناپسند دانست. او در ادامه به شرح مبانی خداشناختی و انسان‌شناختی دوری از استکبار، پیامدهای استکبار(در رابطه با خدا، در رابطه با خود و در رابطه با دیگران و ابتلای جامعه به این خوی ویرانگر)، عوامل استکبار( تلقی غیرواقعی از خود داشتن، دچار جهل مرکب بودن، عجب و خودپسندی، تبعیت از شیطان و غره شدن به دارایی‌های خود و ظواهر دنیوی) و راه‌های مبارزه با استکبار(نهیب بیداری، یاد کردن عظمت خدا، دوری از فضاهای استکبارآلود، عبادت با معرفت، یاد‌آوری مرگ و حوادث عالم آخرت) براساس عبارات نهج‌البلاغه به‌طور اختصار پرداخت. در ادامه نشست دهم دکتر فواد ایزدی به تبیین رابطه ایران و آمریکا پرداخت و از تلاش‌های دولت‌های مختلف برای ایجاد رابطه ایران با آمریکا در جهت رفع تحریم‌ها یا کمتر کردن آنها و حتی فرصت‌سازی گفت.»
رستمی، رئیس پژوهشکده قرآن و عترت درمورد نشست‌های علمی- تخصصی تصریح کرد: «تاکنون بیش از هزار نسخه گواهینامه از نشست‌های علمی، به‌صورت فیزیکی صادر شده و به واحدها و مراکز آموزشی جهت استفاده و بهره‌مندی اعضای هیات‌علمی، استادان و سایر شرکت‌کنندگان ارسال شده است. برای 5 عنوان نشست این پژوهشکده گواهینامه به‌صورت فیزیکی صادر و ارسال شده و پژوهشکده در نظر دارد به‌منظور صرفه‌جویی در وقت و هزینه نسبت به صدور گواهینامه مابقی نشست‌ها از شماره 6 به بعد به‌صورت مجازی اقدام کند که در همین راستا شرکت‌کنندگان محترم می‌توانند حداکثر یک ماه پس از برگزاری نشست به آدرس Https://azad.iauec.ac.ir/rahgiri مراجعه کرده وپس از درج شماره ملی خود نسب به دریافت گواهینامه مربوطه اقدام کنند.»
رستمی ازجمله اقدامات دیگر پژوهشکده قرآن و عترت برای سایر مخاطبان به چاپ شماره 69 فصلنامه مطالعات تاریخی قرآن و حدیث اشاره کرد و افزود: «ارسال بیش از ۴۰۰ بسته کتاب کمک آموزشی به مدیران گروه آموزشی معارف دانشگاه‌های دولتی و واحدها و مراکز آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی در سراسر کشور، شروع به تالیف 6 عنوان کتاب و درسنامه با عناوینی مانند قرآن و روانشناسی، قرآن و علوم اجتماعی، قرآن و مدیریت، نهج‌البلاغه از دیدگاه مقام‌معظم‌رهبری و برنامه‌ریزی برای برگزاری کارگاه‌ها به‌ویژه در موضوع مهدویت اشاره کرد. فایل‌های صوتی نشست‌های علمی _ تخصصی در سایت تسنیم به آدرسhttps://tasnim.iau.ir/ بارگذاری شده است.»