زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار: بیست‌وهشتمین جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی و نوزدهمین دوره از جشنواره ملی پایان‌نامه سال این قشر که هرساله ازسوی جهاد دانشگاهی برگزار می‌شود، 24 آبان‌ماه امسال نیز با معرفی چهار برگزیده در بخش کتاب و پنج برگزیده در بخش پایان‌نامه به ایستگاه پایانی رسید؛ جشنواره‌ای‌که به‌تنهایی می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در ترغیب دانشجویان برای حرکت به‌سمت نویسندگی ولو نگارش کتاب‌های علمی داشته باشد و تداوم برگزاری آن درطول سال‌های گذشته نشان‌دهنده استقبال دانشجویان از این جشنواره است. ازسوی دیگر این جشنواره نیز مانند دیگر جشنواره‌هایی از این دست با انتقاداتی همراه است؛ انتقاداتی از جنس عدم حمایت از برگزیدگان که نمی‌توان به‌راحتی از کنار آن گذشت. قطعا درصورتی‌که برگزیدگان این دو جشنواره باتوجه به جامعه هدف آنها، موردحمایت دستگاه‌های ذی‌ربط قرار بگیرند، می‌توان امیدوار بود که نه‌تنها جشنواره‌هایی از این دست می‌تواند جای خود را بیش از پیش در میان دانشجویان باز کند، بلکه بستر پرورش استعداد نویسندگی و قلم‌زنی در آنها هم فراهم خواهد شد. حامد علی‌اکبرزاده، دبیر این دوره از جشنواره و همچنین رئیس انتشارات جهاد دانشگاهی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درکنار پذیرش برخی انتقادات، از کم‌وکیف این دو جشنواره گفت.
او با اشاره به آثار راه‌یافته به این دو جشنواره گفت: «در جشنواره کتاب سال دانشجویی امسال 602 اثر و در جشنواره پایان‌نامه نیز 528 اثر را داشتیم و طبق روال تمامی ادوار جشنواره، گروه علوم‌انسانی و بعد از آن گروه پزشکی ازلحاظ تعداد آثار ارسالی، به‌ترتیب در رتبه‌های اول تا دوم قرار داشتند. با نگاهی به برگزیدگان هم باید گفت بازهم پزشکی و علوم انسانی توانستند جزء برگزیدگان این دو جشنواره باشند که نشان‌دهنده دست برتر آنها به‌نسبت دیگر بخش‌ها است. البته این بدان معنی نیست که دیگر بخش‌ها موردتوجه دانشجویان قرار نگرفته است.»
دبیر بیست‌وهشتمین جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی درباره نحوه حمایت از برگزیدگان این دو جشنواره افزود: «در جشنواره پایان‌نامه سال، هدف این بوده که حداقل حمایتی که از این پایان‌نامه‌ها توسط جهاد دانشگاهی صورت می‌گیرد، چاپ پایان‌نامه‌های برگزیده باشد. هرچند در سال‌های گذشته نیز تلاش‌هایی در این زمینه صورت گرفت، اما چون ازسوی دستگاه‌های ذی‌ربط حمایتی به‌عمل نیامد، جزء این دوره این مهم محقق نشد.»
تلاش می‌کنیم کتاب‌ها و پایان‌نامه‌های برگزیده را چاپ کنیم
اکبرزاده در توضیح بیشتر این مساله با تاکید بر اینکه امیدواریم امسال بتوانیم پایان‌نامه‌های برگزیده را به چاپ برسانیم، تصریح کرد: «هدف‌مان این است که درصورت حمایت‌های دولتی، بتوانیم برای پایان‌نامه‌های شایسته تقدیر هم این کار را عملیاتی کنیم. باید بگویم از همان ابتدا هدف‌مان این بود که بتوانیم نخبگان و نوقلمان را در عرصه دانشگاهی، شناسایی و معرفی کنیم.»
رئیس انتشارات جهاد دانشگاهی اظهار داشت: «دومین هدف‌مان از برگزاری این جشنواره‌ها چاپ آثار آنها است که قطعا نمی‌توانیم بدون حمایت‌های دولتی آن را اجرایی کنیم. در همین راستا باید دستگاه‌های ذی‌ربط که وظیفه حمایت از نخبگان را برعهده دارند، به کمک ما آمده و با حمایت‌های لازم بستر تحقق آن را فراهم کنند، درحالی‌که متاسفانه حتی یک‌بار از وزارت علوم و معاونت علمی ریاست‌جمهوری تماسی با جهاد دانشگاهی صورت نگرفته که بخواهیم لیست برگزیدگان را برای حمایت دراختیار آنها بگذاریم.»
اکبرزاده با تاکید بر اینکه امیدواریم در دولت جدید این اتفاق بیفتد و از برگزیدگان این دو جشنواره حمایت‌های لازم صورت بگیرد، گفت: «بسیاری از دانشجویانی که در ادوار گذشته جشنواره اعم از کتاب سال دانشجویی و پایان‌نامه دانشجویی، امروز به‌عنوان اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها مشغول به‌کار هستند، درمقابل اما هستند برگزیدگانی که از آنها اطلاع نداشته باشیم یا عده دیگری از آنها نیز به خارج از کشور رفته‌اند، مهاجرت آنها نیز به‌دلیل این بوده که ما نتوانسته‌ایم خوب عمل کنیم.»
وزارت ارشاد حمایت‌های جدی‌تر از کتاب دانشجویی داشته باشد
دبیر بیست‌وهشتمین جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی اظهار داشت: «قطعا حداقل‌ترین کاری که می‌توانیم برای دانشجویان برگزیده انجام دهیم این است که پایان‌نامه یا کتاب آنها را به چاپ برسانیم. البته باید این مساله را هم بگویم که در ارتباط با جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی، طی سال‌های گذشته رایزنی‌های زیادی با وزارت ارشاد و نهاد کتابخانه‌های عمومی صورت گرفت تا امکان خرید آثار دانشجویان برگزیده این جشنواره توسط این دو نهاد فراهم شود، اما این مساله نیز در حداقلی‌ترین شرایط ممکن محقق شد. یعنی هم تعداد عناوین و هم تعداد جلدهای خریداری‌شده بسیار اندک بود، به‌طوری‌که شاید تنها در یک دوره این اتفاق افتاده است، اما امیدواریم وزارت ارشاد دولت فعلی، حمایت جدی‌ای را در این زمینه انجام دهد.»
نشاط فرهنگی در دانشگاه‌ها نسبت‌به دو دهه پیش کمتر شده است
او با تاکید بر اینکه یک مرحله قبل از ورود به جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی این است که بستر شناسایی استعدادها در دانشگاه‌ها فراهم باشد، تصریح کرد: «باتوجه به اینکه در حوزه فراهم‌سازی بسترهای لازم برای ترغیب و آموزش دانشجویان جهت نگارش آثار علمی و حتی داستان و شعر در مراکز آکادمیک فراهم نیست، تلاش می‌کنیم بتوانیم در این حوزه هم ورود کنیم. در همین راستا اقداماتی مانند برگزاری کارگاه‌ها را دنبال کرده‌ایم. یکی از کارگاه‌هایی که برای دانشجویان برپا کرده‌ایم، این بود که چطور می‌توان پایان‌نامه را به کتاب تبدیل کرد، اما این مساله زمانی محقق شده می‌شود که جو فرهنگی دانشگاه‌ها دچار تغییرات اساسی شود.»
رئیس انتشارات جهاد دانشگاهی بیان داشت: «تصور می‌کنم دانشگاه‌های کشور نزدیک به دو دهه است که دیگر از تکاپوی لازم افتاده‌اند. قطعا اگر این مراکز ازلحاظ فرهنگی دوباره به نشاط برسند که البته بخش مهمی از آن به پایان همه‌گیری کرونا بستگی دارد، می‌توان روی چنین مسائلی برنامه‌ریزی دقیق داشت و از این طریق بسترها را برای بهتر نوشتن دانشجویان فراهم کرد. یکی از نقاط‌ضعف دانشجویان ما بحث چگونگی ارائه کردن اعم‌از نوشتن و ارائه دادن است.»
اکبرزاده بیان داشت: «ما مسابقات ملی کتاب 3 دقیقه‌ای و پایان‌نامه 3 دقیقه‌ای را طراحی کرده‌ایم تا ازطریق چنین مسابقاتی بتوانیم دانشجویان را درطول سال توانمند کنیم و خوشبختانه امروز دیگر یک موجی را در فضای فرهنگی دانشگاه‌های کشور ایجاد کرده است. اما واقعیت اصلی اینکه تا امروز ما بخش دوم، یعنی بعد از نگارش کتاب و پایان‌نامه را مدنظر قرار داده‌ایم که باید بعد از این به مرحله پیش از ورود دانشجویان برای نوشتن هم ورود جدی داشته باشیم.»
دبیر بیست‌وهشتمین جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی با بیان اینکه باید برای تقویت قلم و آموزش چگونگی نوشتن درمیان دانشجویان هم برنامه‌هایی را داشته باشیم، افزود: «برگزاری کارگاه‌های داستان‌نویسی، نویسندگی و برنامه‌هایی از این دست قطعا به‌مرور می‌تواند در حوزه توانمندی دانشجویان اثرگذاری ویژه داشته باشد. البته جهاد دانشگاهی به‌صورت پراکنده چنین کارگاه‌هایی را در دانشگاه‌های مختلف برپا می‌کند، اما تا امروز برنامه منسجمی در این حوزه نداشته‌ایم و امیدواریم بتوانیم در این زمینه هم به برنامه مدونی برسیم.»
رمان، داستان و شعر در دوره بعدی جشنواره اضافه می‌شود
اکبرزاده گفت: «یکی از اقداماتی که از سال گذشته و در حد بضاعت‌مان شروع کرده‌ایم، این است که با برگزیدگان جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی صحبت و جلسات نقد و بررسی آثار را برگزار می‌کنیم. همچنین در ارتباط با برگزیدگان جشنواره ملی پایان‌نامه هم اقدام به معرفی آثار برگزیده می‌کنیم. ما طرحی را با عنوان نگارنده داشتیم که در آن دانشجویان به معرفی آثار خود می‌پرداختند. سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی نیز طرحی را با عنوان دستاورد دارد که در آن دانشجویان به ارائه و معرفی پایان‌نامه‌های خود که در این جشنواره حائز رتبه شده‌اند می‌پردازند و قطعا تلاش کردیم به سهم خود گام‌هایی را در راستای حمایت از برگزیدگان انجام دهیم.»
دبیر بیست‌وهشتمین جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی یادآور شد: «به‌رغم اینکه در جهاد دانشگاهی برنامه‌هایی از این دست را در راستای حمایت از برگزیدگان انجام می‌دهیم، اما نمی‌توان این مساله را کتمان کرد که سازمان‌های فرهنگی که بودجه‌های کلان دراختیار دارند، اصلا سراغ ما نمی‌آیند تا بتوانیم برنامه‌هایی برای حمایت همه‌جانبه از دانشجویان برگزیده در هر دوجشنواره طراحی و اجرا کنیم و این مساله جای تاسف دارد.»
او با اشاره به ورود جهاد دانشگاهی برای حمایت از دانشجویانی که استعداد داستان‌نویسی و شعر گفتن دارند، اظهار داشت: «همین حالا نیز اگر دانشجویی رمان یا داستان خوبی نوشته باشد که مورد تایید داوران باشد، حتما در بخش برگزیدگان معرفی خواهد شد، با این‌حال می‌توان در دوره‌های بعدی شاخه‌هایی را مختص رمان، داستان و شعر داشته باشیم و منعی از این بابت وجود ندارد. اما تا امروز بخش عمده جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی مختص کتاب‌هایی است که در حوزه‌های تخصصی رشته‌های تحصیلی دانشجویان به رشته تحریر درآمده است.»
دستگاه‌ها از دانشجویان نویسنده حمایت کنند
رئیس انتشارات جهاد دانشگاهی بیان داشت: «ما هر دو شاخه ادبیات را هم در جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی داریم و قطعا می‌توانیم برای سال‌های آتی با حمایت‌هایی که نهادهایی مانند وزارت ارشاد می‌توانند از جشنواره داشته باشند، حوزه شعر، رمان و داستان را نیز پوشش دهیم. طبیعتا از الان نمی‌توان درباره استقبال یا عدم استقبال دانشجویان از این بخش‌ها نظر داد، اما واقعیت این است که این جشنواره جای خود را در میان دانشجویان باز کرده و درصورت اختصاص این بخش‌ها، شاهد ارسال آثاری در این حوزه‌ها هم خواهیم بود.»
اکبرزاده یادآور شد: «مهم‌ترین دغدغه‌ای که امروز در ارتباط با هر دو جشنواره وجود دارد این است که برگزیدگان آنها بعد از معرفی، رها می‌شوند و دستگاه‌هایی که وظیفه حمایتی دارند و بایستی وارد میدان شده و از نفرات برتر حمایت همه‌جانبه کنند، در مسئولیت خود کوتاهی می‌کنند و امیدواریم در دولت جدید این مساله موردتوجه جدی قرار بگیرد. نمی‌توان این مساله را نادیده گرفت که عدم حمایت باعث بی‌انگیزگی در برگزیدگان می‌شود.»
برگزیدگان کتاب سال دانشجویی سرمایه‌های کشور هستند
دبیر بیست‌وهشتمین جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی ادامه داد: «مشکل اصلی اینجاست که بعضا برخی دستگاه‌ها وارد میدان شده و اقدام به برگزاری جایزه‌هایی برای انتخاب دانشجویان برگزیده می‌کنند، درحالی‌که این کار به‌نوعی موازی‌کاری با همان جشنواره‌هایی است که جهاد دانشگاهی آنها را برگزار می‌کند. معتقدم به‌جای تداوم چنین روندی است بهتر است دستگاه‌های مرتبط هم‌افزایی داشته و بسترهای حمایتی از دانشجویان را فراهم کنیم.»
او تصریح کرد: «قطعا دانشجویانی که در جشنواره‌های کتاب‌سال دانشجویی و پایان‌نامه سال برگزیده می‌شوند، جزء سرمایه‌های انسانی این مرزوبوم محسوب می‌شوند، اما واقعیت این است که ما درحال ازدست دادن آنها هستیم؛ چراکه عملا آنها درحد دریافت یک جایزه مطرح می‌شوند و نه‌تنها از محتوای پایان‌نامه‌های آنها استفاده نمی‌شود، بلکه کتاب‌هایشان هم به‌چاپ نمی‌رسد. هرچند برخی از آنها می‌توانند در کتاب سال جمهوری اسلامی هم جایزه بگیرند، اما درکل به‌صورت سیستماتیک حمایتی از آنها صورت نمی‌گیرد و این تاسف‌بار است، درحالی‌که نهادهای متولی‌ای در کشور داریم که ازلحاظ بودجه‌ای امکان حمایت از آنها را دارند.»
تلاش بسیاری از دانشجویان به مرحله چاپ نمی‌رسد
رئیس انتشارات جهاد دانشگاهی افزود: «قطعا مشکلات دیگری هم وجود دارد، به‌طور مثال وقتی دانشجویی در جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی برگزیده شود، هیچ حامی‌ای برای اینکه بتواند کتابش را منتشر کند، وجود ندارد و به همین دلیل مجبور هستند با هزینه شخصی این کار را انجام دهند، اما در طرف دیگر ماجرا باتوجه به اینکه دانشجو امکان پرداخت چنین هزینه‌هایی را ندارد، عملا بخش زیادی از این کتاب‌ها حتی به مرحله چاپ هم نمی‌رسد.»
دبیر بیست‌وهشتمین جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی خاطرنشان کرد: «طبیعتا دانشجویانی که در جشنواره پایان‌نامه برگزیده می‌شوند ازلحاظ فنی نیز نیاز به حمایت‌هایی دارند تا بتوانند در حوزه نویسندگی به مرحله قابل‌قبولی برسند. حقیقت این است که بسیاری از آنها نمی‌دانند چطور باید پایان‌نامه‌شان را به کتاب تبدیل کنند. البته توانستیم در جهاد دانشگاهی چنین حمایت‌هایی را تامین کنیم، اما باز این‌طور نیست که صرف برگزاری این کارگاه‌ها، بتوانیم حمایت همه‌جانبه را انجام دهیم. قطعا همه بخش‌های دولتی متولی باید وارد عمل شده و این سرمایه‌های انسانی را حفظ کنیم.»
در این رابطه مطلب زیر را بخوانید: