عاطفه جعفری، روزنامه‌نگار: فیلم سینمایی منصور قرار است اواخر هفته در سینماهای کشور اکران شود. به بهانه اکران سراسری این فیلم به سراغ جلیل شعبانی، تهیه‌کننده این اثر رفتیم تا برایمان درمورد فرآیند تولید این اثر سینمایی بگوید. متن مصاحبه «فرهیختگان» را در ادامه می‌خوانید.
فرآیند قصه‌نویسی برای این کار چطور شکل گرفت؟ چه منابعی برای نوشتن فیلمنامه استفاده شد؟
آقای سرمدی، کارگردان فیلم، سال‌ها قبل از اینکه این کار را بسازند تحقیقات زیادی برای ساخت یک فیلم مستند انجام دادند. آن تحقیقات به نتایج خوبی رسید و تحقیقات مبسوط و گسترده‌ای داشتند. فیلم مستندی هم در این رابطه ساختند و بعد از ساختن فیلم مستند، تصمیم گرفتند مقطعی از زندگی شهید را برای ساخت یک اثر سینمایی انتخاب کنند. این مقطع قابلیت و جذابیت لازم برای یک اثر سینمایی مستقل را داشت و چون با موضوع روز جامعه ارتباط داشت، تبدیل به یک فیلمنامه اولیه شد و بعد هم این کار را برای ساخت ارائه کردند و کارشناسان خواندند. مشاوران مختلف برای این درنظر گرفته شد که نظرهای همه را داشته باشیم و بعد هم آقای سرمدی شروع به بازنویسی‌های مجدد کرد. کار 5 تا 6 بار بازنویسی شد و هر بار بهتر از قبل شد تا اینکه قوام لازم را پیدا کرد و آماده بود تا تبدیل به فیلم شود. بعد از گذشت از این همه مرحله سخت، بالاخره موافقت شد که فیلم ساخته شود.
وجوه قهرمانی که در فیلم منصور نشان داده می‌شود متفاوت از دیگر قهرمان‌های سینمای ایران و سینمای دفاع مقدس است. چگونه این جلوه از قهرمانی برای فیلم منصور انتخاب شد؟
شاید در گذشته خیلی به این موضوع توجه نمی‌شد و عموما فیلم‌ها به خارج از فضای جنگ نمی‌پرداختند و برایشان اولویت نداشت. اما الان زمانی است که ما باید به این موضوع بپردازیم. در این فیلم خواستیم بگوییم در آن زمان کسانی بودند که سنتی فکر می‌کردند و مثلا می‌گفتند ما تجربه یک سری از کارها را نداریم و نباید سراغش برویم، اما آهسته‌آهسته توانستیم، به این نتیجه برسیم که می‌توانیم پیشرفت کنیم. ما قهرمان‌هایی داشتیم که در آن زمان بسیار جنگیدند تا ثابت کنند که ما توانایی بسیاری از کارها را داریم و می‌توانیم کارهایمان را از بالقوه به بالفعل تبدیل کنیم. این قهرمان‌ها تا همیشه و برای همه نسل‌ها قهرمان باقی می‌مانند.
چرا شخصیت شهید ستاری برای این فیلم انتخاب شد؟ چه ویژگی خاصی در زندگی این شهید وجود داشت که شما را به‌سمت ساخت یک فیلم سینمایی برد؟
تصور ما این بود که موضوع شهید ستاری موضوع امروز جامعه ماست، دغدغه‌های او دغدغه‌های امروز جامعه ما در زمان جنگ بود. فکر کردیم این تفاوت را بین شهدای شاخص دیگر در دفاع مقدس دارد و خواستیم سراغ شهیدی برویم که وجه ارتباطی با جامعه امروز ما و دوران جنگ در زندگی‌اش مشهود است. شهید ستاری در میان دیگر شهدا با وضعیت امروز ما و مساله مهم خودباوری و غرور ملی نسبت عمیق‌تر و ملموس‌تری دارد. درواقع می‌توانم بگویم که شهید ستاری نسبت به مساله و محتوای اصلی ما که همان خودباوری ملی است به‌روزتر است.
جالب است که شهیدی از فرماندهان ارتش برای ساخت فیلم سینمایی انتخاب کردید، با توجه به اینکه برخی در فضای رسانه می‌گفتند سازمان اوج معمولا سراغ فرماندهان جنگی سپاهی می‌رود؟
بله، این ویژگی‌های متمایز در زندگی شهید منصور ستاری فراوان وجود دارد. درحقیقت سازمان اوج و تصمیم‌گیرندگان سازمان اوج بر این باورند که به هرحال درباره همه شهدا باید کار کنیم، نه صرفا شهدایی که سرداران سپاه بودند. من فکر می‌کنم هیچ تفاوتی بین شهید ستاری، شهید بابایی و شهدای دفاع مقدس که در ارتش بودند یا شهدای سپاه که در دفاع مقدس بودند، وجود ندارد. فکر می‌کنم منصفانه نیست که بین این ماجراها فرق بگذاریم. از ابتدا سازمان اوج دنبال این بود که کانالی بزند و ارتباط و همکاری تنگاتنگی با ارتش ایجاد کند و درحقیقت وارد این میدان شود. اگر برعکس این هم اتفاق بیفتد یعنی ارتش هم امکاناتی دارد و من فکر می‌کنم ایرادی ندارد و چه‌بسا خوب است که ارتش درمورد شهدای سپاه فیلم بسازد و این یک همبستگی و انسجامی را به‌وجود می‌آورد که می‌تواند یک هم‌افزایی در فیلم‌هایی که درباره دفاع مقدس ساخته می‌شود، ایجاد کند.
این فیلم در جشنواره سی‌ونهم فجر اکران شد و بازخوردهای زیادی درمورد آن وجود داشت، در این بازخوردها موردی را داشتید که مخالف با محتوای فیلم باشد و بگویند این محتوا درست نبوده است؟
همان طور که گفتم آقای سرمدی، کارگردان مستندی با موضوع زندگی شهید ستاری بود، مصاحبه‌های مفصلی داشتند و تحقیق‌های زیادی هم انجام داده بودند، با کسانی که در فیلم بودند، ساعت‌ها مصاحبه کردیم و از نظر خودمان تصویری نزدیک به واقعیت ساختیم، اما شاید کسانی هم باشند که بگویند واقعیت نبوده، آنها از زاویه دید خودشان نگاه می‌کنند. اما ما از دید بسیاری از افراد، این موضوع را نگاه کردیم، بیشتر می‌توانیم بگوییم حرف‌مان مستند بوده است. البته حتما بخش‌هایی وجود داشته است که ما چون بیشتر حالت مستند داشته در فیلم نیاوردیم. اما سعی کردیم موضوعاتی که شهید ستاری درگیر آن بوده است را در فیلم بیاوریم.
یک نکته مهم این است که مخاطب به بازیگران چهره یک کار توجه می‌کند، با توجه به اینکه در این کار، بازیگر معروفی وجود ندارد، فکر می‌کنید که استقبال مخاطبان از این اثر چگونه است؟
فکر می‌کنیم این دغدغه اصلی آقای سرمدی بود که سراغ بازیگران حرفه‌ای شناخته‌شده که نقش‌های متفاوتی بازی کردند و در نقش‌های خود خوب بودند، بروند یا سراغ بازیگرانی برویم که درک صحیحی از بازیگری دارند. مثلا آقای قصابیان هم استاد بازیگری و هم بازیگر تئاتر درجه یک است، اینکه چهره‌های رایج سینمای ایران را انتخاب کنیم یا خیر، به هر حال جلسات متعددی گذاشته شد که اگر بخواهیم از بازیگران رایجی که بازیگران خوبی هستند، استفاده کنیم، مخاطب درباره شهید ستاری پیش‌داوری خواهد داشت. چون بازی‌های قبل بازیگران مشهور را در نقش‌های متفاوت دیده است. گاهی بازیگرانی هستند که در یک قالب درست جواب دادند، برخی بازیگران هم شاخص دارند و در قالب‌های مختلف خوب بازی کردند. این تصمیم عمدی بود که سراغ بازیگری برویم که هم شباهت ظاهری داشته باشد و هم بازیگر خوبی باشد و آنقدر در فیلم‌های متفاوت دیده نشده باشد. تصمیمی بود که به آن رسیدیم و عمل کردیم. فکر می‌کنم که برای این نوع فیلم و این سبکی که آقای سیاوش سرمدی برای ساخت آن درنظر گرفته بود، بهترین کار این بود که سراغ چنین بازیگرانی برویم.
الان در دوره‌ای هستیم که تحریم شده‌ایم و مشکلات زیادی در جامعه داریم و می‌توانیم این وضعیت را مثل وضعیت دهه 60 و 70 بدانیم. جنگ داشتیم. تحریم بودیم و در کل مشکلات زیادی در جامعه‌مان وجود داشت. اما قهرمانی داشتیم که با وجود همه این مشکلات، شروع به تولید در حوزه‌ای می‌کند که هیچ‌کسی فکرش را نمی‌کند. به‌نظر شما چقدر گفتن از این قهرمان‌هایی که داشتیم می‌تواند به شرایط الان کمک کند، برای اینکه مردم با نگاه کردن به این دوره بگویند ما هم می‌توانیم و با وجود شرایط سخت می‌توان این روزها را گذراند؟
به‌نظر من ساختن فیلم‌هایی از این دست که قهرمان آن خیلی امیدوارانه به آینده نگاه می‌کند علی‌رغم شرایط سختی که داخل آن قرار دارد، می‌تواند راهگشای مسائل و مشکلات نسل امروز باشد. اینکه به این بیندیشند که در شرایط سخت هم می‌توان مبارزه کرد و در شرایط تحریم می‌توان موفقیت‌هایی به دست آورد که مشابه آن وجود دارد.
کمی هم از هزینه‌های ساخت فیلم بگویید.
اگر فیلم را دیده باشید به این نتیجه خواهید رسید که چقدر برای آن هزینه شده است. وقتی این سوال را از من می‌پرسند، می‌گویم خودتان فیلم را نگاه کنید. فیلم منصور، فیلم گرانی نیست. یعنی عوامل گران‌قیمتی نداریم. چند عامل باعث می‌شود فیلم گران شود. یکی دستمزد عوامل است، یکی لوکیشن‌های عجیب، سفرهای عجیب، پروداکشن عجیب. این فیلم پروداکشن عجیب دارد، ولی این پروداکشنی نیست که با نقدینگی تهیه کرده باشیم. برای همین این فیلم گران نیست. از این سه حیث که بیان کردم فقط پروداکشن می‌تواند گران باشد که این پروداکشن، یعنی هواپیمای جنگی و فانتوم را اجاره نکردیم بلکه نیروی هوایی ارتش به‌لحاظ سنخیتی که این موضوع با ارتش داشت، اینها را در اختیار ما گذاشتند و با ما همکاری لازم را انجام دادند. از این بابت از فرماندهی نیروی هوایی ارتش تشکر می‌کنم. بنابراین اگر فیلم را نگاه کنید یا به کارشناس نشان دهید و عوامل فیلم را تجزیه و تحلیل کنید، متوجه می‌شوید این فیلم گرانی نیست. تبعا هم برای یک فیلم‌اولی سازمان اوج سرمایه‌گذاری عجیب و غریب نمی‌کند و نکرده است.
به‌عنوان سوال آخر فکر می‌کنید که فیلم چقدر در اکران عمومی موفق خواهد بود؟
به هر حال الان شرایطی است که سینماها با 50 درصد ظرفیت‌شان درحال کار هستند، فکر می‌کنم استقبال خوبی از فیلم شود. چون فرمت فیلم جدید است و قصه ما قهرمانی دارد که بسیار می‌تواند موردتوجه قرار بگیرد. شرایط کرونایی حتما تاثیرگذار است، اما می‌دانیم که از فیلم استقبال می‌شود.