کیانا تصدیق‌مقدم، خبرنگار: جنگ بین ایران و عراق که در سال ۱۳۵۹ آغاز شد و همگان آن را با عنوان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس یاد می‌کنند طولانی‌ترین جنگ در قرن بیستم میلادی بوده است. در این میان، انتقال داستان این افتخار بزرگ از سوی کشور ما به نسل‌های آینده بسیار مهم است. از این جنگ هشت‌ساله تاکنون برنامه‌های مختلفی در رسانه‌های داخلی و خارجی ساخته و پخش شده است. از سال‌های گذشته تاکنون برای انتقال این امر هر ارگانی که توانایی نقش‌آفرینی در این زمینه داشته، اقدامات لازم را انجام داده است. کارگردان‌ها و تهیه‌کنندگان مختلف با تفکرات متفاوت سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی را با موضوع دفاع مقدس ساخته‌اند و نویسندگان هم با کتاب‌ها و رمان‌های خود در حفظ این امر دخیل و شریک بوده‌اند. دفاع مقدس موضوعی است که اگر برای نسل‌های بعد بازگو شود بیشتر می‌تواند شبیه داستان‌های باورنکردنی باشد. دفاع مقدس الگویی برای مردم بود تا ایستادگی را یاد بگیرند و بی‌تردید باید جلوی فراموش شدن آن را گرفت. فیلم و سریال‌هایی با موضوع دفاع مقدس به‌مرور زمان کمرنگ شد و تولیدکنندگان فراموش کردند که می‌توانند فیلم و سریال‌هایی با این موضوع تولید کنند. حالا در این میان گروهی پیدا شده که ساخت چنین برنامه‌هایی را ضروری می‌داند. اعضای این گروه معتقد هستند که دفاع مقدس و موضوعات مرتبط با آن نباید فراموش شود و این امر می‌تواند به‌واسطه ساخت فیلم، سریال یا مستند تحقق یابد. به‌واسطه این گروه یک مجموعه تلویزیونی به نام «نگاتیو پلاس» به کارگردانی محمدطه امیری و تهیه‌کنندگی مصطفی فتاحی تولید شده که از شبکه مستند پخش می‌شود. موضوع این مستند جنگ هشت‌ساله دفاع مقدس است. در این مجموعه به معرفی چهره‌های دوران جنگ عراق همچون «شهید اسماعیل دقایقی»، «شهید ولی‌الله فلاحی»، «آیت‌الله طالقانی»، «شهید صیادشیرازی»، «شهید یوسف کلاهدوز» و... پرداخته می‌شود. برای معرفی برنامه «نگاتیو پلاس» با مصطفی فتاحی، تهیه‌کننده آن گفت‌وگو کردیم.
فتاحی در توضیح ایده ساخت این مجموعه گفت: «موضوع «نگاتیو پلاس» به اتفاقات و پشت‌پرده جنگ بین ایران و عراق از قبل شروع تا قطعنامه 598 می‌پردازد. یعنی اتفاقاتی که در این سال‌ها در جنگ مطرح شده و پشت‌پرده ماجرا‌ها و آدم‌هایی است که در این سال‌ها کمتر به آنها پرداخته شده است. فصل اول این مجموعه 52 قسمت دارد که هرکدام بین 48 تا 50 دقیقه است.» وی همچنین ادامه داد: «ممکن است این مجموعه فصل دومی هم داشته باشد، زیرا ما در این 52 قسمت به پایان کار نمی‌رسیم. این برنامه تولید سال 1400 است.»
کرونا تاثیر چندانی نداشت
فتاحی در رابطه با تاثیر کرونا بر روند تولید مجموعه پاسخ داد: «ما در این مجموعه یک استودیوی کوچک با آدم‌های مشخص داشتیم و مصاحبه بیرونی نداشتیم حتی مجری و کارشناس‌های برنامه ثابت بودند؛ به همین دلیل کرونا خیلی برای کار ما مشکل‌ساز نبود فقط تنها تاثیر آن از لحاظ قیمتی بود یعنی اگر کرونا نبود یک‌سری مسائل جانبی وجود نداشت و برای ما به‌صرفه‌تر بود.»
باید اتفاقات را به نسل بعدی انتقال دهیم
وی هدف خود از انتخاب چنین موضوعاتی را این‌طور توضیح داد: «مجموعه ما بیشتر در دهه شصت و قبل از آن کار می‌کند و چندین اثر با این موضوعات هم داریم. مستند «کمیته» که در جشنواره فجر هم حضور داشت نمونه‌ای از کارهای ماست. همچنین برنامه‌های مختلفی در رابطه با رزمندگان تولید کردیم. هدف ما این است که اجازه ندهیم تاریخ جنگ فراموش شود. ما در این حوزه به‌صورت تخصصی فعالیت می‌کنیم و هدفمند هستیم. از نظر من و گروهم ما از این بخش غافل شده و نتوانسته‌ایم اتفاقاتی را که در دهه شصت افتاد از این نسل به نسل بعدی انتقال دهیم.»
دشواری‌ها در کار تاریخی بیشتر است
این تهیه‌کننده راجع‌به سختی تولید کارهای تاریخی گفت: «کار تاریخی دشوار است، زیرا آدم‌هایی که راجع‌به آنها صحبت می‌شود، حضور ندارند و اتفاقاتی که افتاده برای گذشته بوده و ممکن است شما دچار اشتباهاتی شوید و یک‌سری مطالب را درست و بعضی را ناخواسته اشتباه انتقال دهید.» همچنین ادامه داد: «به همین دلیل کارهای تاریخی حساسیت‌های ویژه‌ای دارند. به‌علاوه برای پیدا کردن تصاویر آرشیوی و گفت‌وگوهای قدیمی یا اصلا گفت‌وگو با آدم‌هایی که در آن زمان تاثیرگذار بودند و الان هم حضور دارند یک‌سری چالش‌ها وجود دارد که بعدا سنگ جلوی راه می‌شود و این مشکلات در چنین کارهایی زیاد است.»
تولیدکنندگان حوصله کنکاش در تاریخ را ندارند
فتاحی در پاسخ به اینکه ضرورت ساخت برنامه‌ای با این موضوع در چیست، گفت: «نگاه کنید هنوز غرب در رابطه با جنگ جهانی و آدم‌هایی که در آن زمان حضور داشتند و کارهایی که انجام دادند به دروغ کار می‌کند و فیلم می‌سازد. از یک شکست جوری فیلم می‌سازند که انگار با موفقیت و پیروزی از جنگ بیرون آمدند. آن‌وقت ما همه این افتخارات را داریم ولی به آن نمی‌پردازیم. به جای اینکه روی تیشرت و کیف‌های نسل جدید عکس بتمن و سوپرمن باشد، می‌شد از آدم‌های واقعی که وجود دارند، استفاده کرد. قصه زندگی و کارهایی که آنها کردند جوری است که اگر برای نسل الان تعریف کنیم، باورشان نمی‌شود. این موضوع باید به نسل‌های بعدی انتقال داده شود.» وی در پاسخ به اینکه دلیل عدم استفاد از این تصاویر چیست و چرا نسل جدید قهرمانان خود را نمی‌شناسند و باید برای آنها چه کارهایی انجام داد، گفت: «کسانی که در این حوزه کار می‌کنند و به این موضوعات علاقه دارند، کم هستند و بچه‌های مستندساز و برنامه‌ساز خیلی حوصله کنکاش در تاریخ را ندارند و این دلیل عدم استفاده نوجوانان و جوانان است. البته که در این چند سال اتفاقات خوبی افتاده و هم مستند هم برنامه تلویزیونی با چنین موضوعاتی درحال تولید است. دوستان در لایه‌های تاریخی کنکاش می‌کنند تا بتوانند موضوعی پیدا کنند و برنامه‌هایی با سوژه‌های جذاب بسازند. برای اینکه نسل‌های جدید بتوانند این قهرمانان را بشناسند باید برنامه‌هایی با موضوعات دفاع مقدس ساخته شود.»
تمرکز مستندسازان روی موضوع مدافعان حرم است
فتاحی در پاسخ به اینکه چرا همکاران شما کارهای تاریخی با موضوع دفاع مقدس تولید نمی‌کنند، گفت: «یکی از دلایل ساخته نشدن برنامه‌هایی با موضوع دفاع مقدس اتفاقات پیش‌آمده در سوریه و عراق است. بعد از اتفاقاتی که در سوریه و عراق افتاد و به اصطلاح بچه‌های مدافع حرم که به سوریه رفتند و در آنجا شهید شدند خیلی از مستندسازان و تولیدکنندگان تمرکز خود را روی ساخت مستندهایی با موضوع شهدای مدافع حرم و خانواده‌های آنها گذاشتند و بعد از این کم‌کم دفاع مقدس فراموش شد. به نظرم اتفاق دفاع مقدس آموزشی برای مدافعان حرم بود و با الگوگیری از دفاع مقدس بود که روحیه مبارزه‌طلبی در آنها فعال شد، بااین‌حال دفاع مقدس به‌مرور به حاشیه کشیده و محو شد بدون اینکه کسی متوجه آن شود.»
هنوز برای این برنامه تبلیغ نشده است
وی در رابطه با مخاطب هدف برنامه و میزان استقبال گفت: «تا الان سه قسمت از برنامه پخش شده و تقریبا تبلیغاتی برای این کار نشده، زیرا ما مشغول رساندن برنامه برای پخش بودیم و فرصت تبلیغات نداشتیم. چیزی که از شبکه مستند به من گفتند این بود که از پخش قسمت اول و فعالیت‌هایی که در فضای مجازی شد بازخوردها همه خوب و مثبت بوده و دلیل آن هم این است که ما در این مجموعه صحبت‌هایی می‌کنیم که تاکنون گفته نشده و در هر بخش گفته‌های تاثیرگذاری می‌شود که سال‌ها زیر خاک بوده و غباری روی آنها را گرفته و ما این غبارها را کنار زدیم و آنها را بیان کردیم.» وی در ادامه گفت: «مخاطبان برنامه بی‌تردید جوانان هم هستند، کسانی که اهل پژوهش و تفکر و اهل فکرکردن باشند قطعا در دسته مخاطبان این برنامه قرار می‌گیرند. تا الان سه قسمت برنامه پخش شده و به‌طور دقیق تعداد مخاطبان را نمی‌توان تعیین کرد. میانگین آن فعلا مشخص نیست اما پیامک‌هایی که برای هر قسمت دریافت کردیم بالای دویست عدد بوده، آن هم بدون تبلیغ و اینکه بخواهیم برای برنامه کار خبری انجام دهیم. شما اولین کسی هستید که برای معرفی برنامه با من تماس گرفتید.»
مخاطب برای ما مهم و ارزشمند است
این تهیه‌کننده در رابطه با ارزش و جایگاه مخاطب گفت: «دو بحث در این قسمت وجود دارد یکی اینکه بعضی اوقات کاری تولید می‌کنید که بعدا برای شما رفرنس یک اتفاق می‌شود. مثلا من یک‌بار برای همیشه در سال گذشته فیلم «کمیته» را ساختم و در آن صفر تا صد فیلم را گفتم. مخاطب آن قطعا مثل خیلی از مستندهای دیگر نیست که تعداد میلیونی داشته باشد. ناگفته نماند که به نسبت موضوع مخاطبان خیلی خوبی هم داشت. لیکن این فیلم رفرنس شده، یعنی هرکسی در رابطه با کمیته مطلبی بخواهد برای مطالعه یا نوشتن به این فیلم مراجعه می‌کند. این کار هم که ما امروز درحال انجام آن هستیم یک رفرنس است. به نظرم کسی که می‌گوید تعداد مخاطب برای ما بی‌اهمیت است یا دغدغه ما نیست، اشتباه می‌کند یا کم‌لطفی، زیرا شما برنامه را تولید می‌کنید که دیده شود و مخاطب خوبی هم داشته باشد. برنامه‌ها را برای آرشیو کردن تولید نمی‌کنیم. برای ما مخاطب بسیار مهم است، تلاش کردیم مجموعه چه از لحاظ ساختاری و فضای برنامه و چه مطالب دقیقی که ارائه می‌دهیم مورد پسند مخاطب قرار گیرد و موقعی که بینندگان ما مطالب را می‌شنوند از آن لذت ببرند.»
فتاحی در رابطه با تاثیر شبکه مستند در گسترش علاقه به این ژانر، گفت: «شبکه مستند انصافا چه از زمان آقای غفوری و الان هم در زمان جناب یزدی که مدیر این شبکه هستند، پای کار بچه‌های برنامه‌ساز و مستندساز بوده و همکاری بسیار خوبی داشته است. باید از مسئولان این شبکه تشکر کرد، زیرا نه‌تنها با طیف ما بلکه با همه تولیدکنندگان کار می‌کنند و همکاری لازم را انجام می‌دهند و مسیر را برای ما هموار می‌کنند. شبکه مستند جزء شبکه‌های پربیننده تلویزیون و در رتبه‌بندی بین پنج شبکه پربازدید تلویزیون است. نکته قابل بیان اینکه مجری طرح این مجموعه مرکز هنری رسانه‌ای مُحرِم است.»
در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید: