فرزانه کرمی، روزنامه‌نگار: حدود دو سال‌ونیم از شیوع میهمان ناخوانده‌ای به نام ویروس کرونا در کشور می‌گذرد، ویروسی که نه‌تنها ارکان مختلف جامعه بلکه آموزش عالی را نیز تحت تاثیر خود قرار داد. به‌طوری که در همان ابتدای کار دانشگاهها را تعطیل و آموزش دانشجویان را از حضوری به مجازی تبدیل کرد. از آنجایی که آغاز آموزش دانشجویان به سبک آنلاین تا پیش از آن در بسیاری از دانشگاهها وجود نداشت، موسسات آموزش عالی به یک‌باره با چالش عدم وجود زیرساخت‌های آموزشی برای تشکیل کلاس‌های الکترونیکی روبه‌رو شدند. همین امر موجب شد تا دانشگاهها پس از چندی یکی پس از دیگری به ایجاد سامانه‌های آموزشی الکترونیکی بپردازند و شرایط را برای آغاز کلاس‌های درسی دانشجویان به‌صورت مجازی فراهم کنند. برگزاری کلاس‌های درسی به‌صورت الکترونیک شاید تا حدودی توانست چراغ دانشگاهها را روشن نگه دارد و سبب شود تا دانشجویان چند ترم تحصیلی از آموزش باز نمانند اما به گفته بسیاری از دردمندان جامعه علمی کیفیت آموزشی دانشجویان را کاهش داد، به‌طوری‌که ازسرگیری آموزش حضوری مهم‌ترین دغدغه دانشگاهها و دانشجویان شد.
وعده بازگشایی دانشگاهها با واکسیناسیون دانشجویان
آغاز آزمایشات بالینی واکسن کرونای ایرانی در دی‌ماه ۹۹ و اعلام وزارت بهداشت مبنی‌بر اینکه واکسن ایرانی از تابستان 1400 وارد بازار می‌شود؛ موجب شد تا امید به بازگشایی دانشگاهها از مهرماه ۱۴۰۰ افزایش یابد. شروع واکسیناسیون و در اولویت قرار گرفتن کادر درمان و دانشجویان علوم پزشکی نیز دلیلی شد تا وزارت علوم با ارسال نامه‌های متعدد به وزارت بهداشت خواستار آغاز واکسیناسیون اعضای هیات‌علمی، کارمندان و دانشجویان وزارت علوم شود. سرانجام پس از برگزاری جلسات متعدد میان وزارت بهداشت و وزارت علوم، علی خاکی‌صدیق، معاون آموزشی وزارت علوم اول مردادماه ۱۴۰۰ طی اطلاعیه‌ای خبر از واکسیناسیون پرسنل و اساتید دانشگاهها از مردادماه و واکسیناسیون دانشجویان از شهریورماه 1400 داد. با انتشار این خبر دانشگاهها به امید بازگشایی و از سرگیری آموزش حضوری، یک‌به‌یک با ایجاد مراکز واکسیناسیون به واکسینه کردن اعضای هیات‌علمی و کارکنان دانشگاهها و دانشجویان پرداختند. پس از گذشت یک ماه یعنی 18 مهرماه 1400، محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم درحالی که هنوز بسیاری از دانشجویان دز دوم واکسن کرونا را دریافت نکرده بودند؛ طی نشستی، خبر از مصوبه ستاد ملی مبارزه با کرونا مبنی‌بر بازگشایی دانشگاه را برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی از 15 مهرماه و دانشجویان کارشناسی از 15 آبان‌ماه داد.
ناهماهنگی مسئولان وزارتی در تصمیمات
اگر از عدم تکمیل واکسیناسیون کلیه دانشجویان بگذریم، ارائه خوابگاه به تمام دانشجویان خوابگاهی، رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی در خوابگاه‌ها، هزینه سنگین ارائه غذای دانشجویی در ظروف یک‌بار مصرف، هزینه ایاب‌وذهاب دانشجویان، برگزاری برخی کلاس‌ها در دو نوبت به دلیل جلوگیری از تجمع دانشجویان در محیط بسته و خبر احتمال آغاز پیک ششم کرونا در آن زمان، همه و همه تنها برخی از مشکلاتی بود که موجب شد تا دانشجویان و دانشگاهها در برگزاری کلاس‌های حضوری دچار تردید شوند. هنوز دو روزی از اعلام خبر وزیر علوم درخصوص بازگشایی دانشگاهها نگذشته بود که محمدرضا آهنچیان، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی این وزارتخانه طی مصاحبه‌ای اعلام کرد که امکان حضور صددرصدی دانشجویان در تاریخ‌های گفته شده توسط وزیر علوم به دو دلیل 1- واکسینه نشدن بسیاری از دانشجویان و 2- عدم دریافت دز دوم واکسن توسط برخی دیگر از دانشجویان وجود ندارد. اعلام این دو خبر به‌صورت پیاپی موجب شد تا رسانه‌ها بر طبل ناهماهنگی اعضای وزارتخانه در تصمیمات بکوبند. از طرفی مصاحبه بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت مبنی‌بر ضرورت آغاز کلاس‌های حضوری دانشجویان از اواسط مهرماه سبب شد تا دانشجویان در میان بازگشایی و عدم بازگشایی دانشگاه بیش از پیش سردرگم بمانند.
اختیار بازگشت به آموزش حضوری به دانشگاهها واگذار شد
در میان هجمه خبرها از سوی مسئولان دانشگاهی و وزارتی درخصوص بازگشایی دانشگاهها، محمدعلی زلفی‌گل، وزیرعلوم طی خبری اختیار بازگشایی دانشگاهها و آغاز کلاس‌های حضوری دانشجویان را به دانشگاهها داد و اعلام کرد: «ما اختیار بازگشایی مراکز آموزش عالی و آغاز آموزش حضوری دانشجویان را به دانشگاهها و موسسات آموزشی دادیم تا این مراکز براساس امکاناتی که دارند برای حضور دانشجویان اولویت‌بندی کنند و مشخص شود کدام گروه‌ها می‌توانند در دانشگاهها حضور فیزیکی داشته باشند.» نزدیک شدن به تاریخ 15 آبان‌ماه، آغاز موج ششم کرونا، صدور مجوز برگزاری کلاس‌ها از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا، عدم اعلام آخرین تصمیم دانشگاهها درخصوص برگزاری کلاس‌های درسی به‌صورت حضوری موجب شده است تا دانشجویان بیش از پیش در سردرگمی برای ورود به شهرهای محل تحصیل و آماده شدن برای حضور در کلاس‌ها یا ادامه آموزش‌ها به‌صورت مجازی قرار گیرند. به همین منظور به گفت‌وگو با معاونان آموزشی و روسای برخی از دانشگاهای برتر پرداختیم تا از تصمیم آنها برای آغاز کلاس‌های حضوری دانشجویان کارشناسی از 15 آبان‌ماه مطلع شویم.
سخنگوی دانشگاه آزاد اسلامی:
کلاس‌های دانشجویان در شهرهای آبی و زرد حضوری می‌شود
دانشگاه آزاد اسلامی درمیان دانشگاه‌های دیگر شاید تنها دانشگاهی بود که از ابتدا اعلام کرد که شرایط برگزاری حضوری کلاس‌ها با رعایت پروتکل‌های بهداشتی را دارد؛ به همین منظور در میان تمام خبرهای ضدونقیضی که از بازگشایی دانشگاهها به گوش می‌رسید دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اعلام کرد دانشگاه آزاد اسلامی نحوه حضوری بودن دانشجویان در دانشگاهها را مطابق با دستورالعملی که در دست تهیه دارد، از شهرهای آبی و زرد آغاز خواهد کرد. او دراین‌باره افزود: «ما باید بین شهرهای قرمز و نارنجی در حوزه کرونا تفاوت قائل شویم و این مساله را مدیریت کنیم. برنامه دانشگاه آزاد اسلامی در مرحله نخست شروع کلاس‌های حضوری در شهرهای آبی و زرد از ۱۵ آبان‌ماه خواهد بود. کلاس‌های حضوری مقطع کارشناسی و تحصیلات تکمیلی در شهرهای آبی به‌صورت کامل خواهد بود اما در شهرهای زرد تنها شاهد حضور دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی از ۱۵ آبان‌ماه خواهیم بود.» احمد حیدری، سخنگوی دانشگاه آزاد اسلامی نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «در دو سه روز آینده جلسه‌ای برگزار خواهد شد و با توجه به نظر ستاد ملی مبارزه با کرونا درخصوص ازسرگیری کلاس‌های حضوری دانشجویان تصمیم نهایی اعلام می‌شود. درحال حاضر تصمیم بر آن است که در شهرهای آبی و زرد کلاس‌های دانشجویان به‌صورت حضوری برگزار شود. دانشگاه آزاد اسلامی آمادگی کامل را برای بازگشایی دانشگاه و دانشکده‌های خود دارد اما باید مجوز این کار را از ستاد ملی مبارزه با کرونا دریافت کنیم تا متوجه شویم ستاد اجازه برگزاری کلاس‌های درسی را در کدام مناطق و با چه شرایطی را میدهد.»
مدیرکل روابط‌عمومی دانشگاه پیام نور:
کلیه فرآیندهای آموزشی دانشجویان به‌صورت الکترونیک است
دانشگاه پیام نور نیز از ابتدا پیش از اینکه مساله بازگشایی دانشگاهها مطرح شود خیال دانشجویان خود را راحت کرد و طی اطلاعیه‌ای از مجازی بودن ترم تحصیلی خود خبر داد. امیرحسین بهروز، مدیرکل روابط‌عمومی دانشگاه پیام نور در این باره گفت: «کلاس‌ها و همچنین کلیه فرآیندهای آموزشی، دانشجویان این دانشگاه در تمامی مقاطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری در ترم جاری به‌صورت الکترونیک خواهد بود.»
معاون آموزشی دانشگاه تهران:
تصمیم مشخصی درباره آغاز آموزش حضوری گرفته نشده است
محمود کمره‌ای، معاون آموزشی دانشگاه تهران نیز که پیش از این در رسانه‌های دیگر اعلام کرده بود برای ازسرگیری آموزش حضوری درحال مذاکره با وزارت علوم است و برای رسیدن به این مهم باید برنامه‌ریزی جامعی در دانشگاه تهران اتفاق بیفتد تا بتواند دوره‌های حضوری را برگزار کند، با نزدیک شدن به تاریخ 15 آبان‌ماه در گفت‌وگو با «فرهیختگان» دراین‌باره گفت: «منتظر تصمیمات ستاد ملی مبارزه با کرونا و تصمیمات وزارت علوم هستیم. در همین راستا جلسه‌ای را با معاونان آموزشی دانشگاه‌های کشور و وزارت علوم داشتیم اما تصمیم مشخصی درخصوص اینکه آغاز کلاس‌های حضوری دانشجویان در چه روزی است، گرفته نشد، زیرا برخی از دانشگاهها هنوز شرایط کافی را ندارند. اما در کل قرار است به‌صورت تدریجی به سمت بازگشایی دانشگاهها و برگزاری حضوری کلاس‌ها حرکت کنیم ولی زمان‌بندی مشخصی ندارد.» کمره‌ای ادامه داد: «ما در دانشگاه تهران هنوز امکان این را نداریم تا بتوانیم از 15 آبان‌ماه کلاس‌های حضوری دانشجویان را تشکیل دهیم. بیشتر از هر چیزی اکنون بحث دروس عملی و رساله‌های دکتری است که دانشجویان نیازمند حضور در دانشگاه هستند و ما شرایط را برای حضور تدریجی آنها فراهم می‌کنیم.»
سرپرست معاونت آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی:
اگر بنا بر آموزش حضوری باشد، ۲ هفته قبل به دانشجویان اعلام می‌کنیم
علی آدمی، سرپرست معاونت آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی نیز درحالی‌که تنها چند روز مانده تا به تاریخ 15 آبان‌ماه برسیم طی خبری اعلام کرد: «درحال حاضر زمان بازگشایی حضوری دانشگاهها مشخص نیست. این موضوع در دست بررسی است و تصمیمات باید به‌صورت استانی، مشارکت دانشگاه‌های استان و همچنین با رعایت تمام جوانب گرفته شود و اگر بنابر آموزش حضوری باشد، حدود ۲ هفته قبل از آن به دانشجویان اعلام می‌کنیم.»
معاون آموزشی دانشگاه صنعتی‌شریف:
تنها دانشجویانی که پروژه دارند می‌توانند در دانشگاه حضور یابند
مسئولان دانشگاه شریف نیز در مراسم آغاز سال تحصیلی این دانشگاه خبر از برگزاری ترم جاری تا اطلاع ثانوی به‌صورت مجازی دادند. به‌طوری که داود رشتچیان، معاون آموزشی دانشگاه شریف در این مراسم اعلام کرد: «بخش‌های مختلف دانشگاه درحال برنامه‌ریزی هستند تا با مساعد شدن شرایط، کلاس‌ها را به‌صورت حضوری برگزار کنند.» اکنون که حدود چند هفته‌ای از این مراسم گذشته است و به تاریخ اعلامی وزارت علوم نزدیک شده‌ایم به گفت‌وگو با او پرداختیم تا از آخرین تصمیمات این دانشگاه باخبر شویم. رشتچیان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «برنامه‌ای برای برگزاری حضوری کلاس‌های دانشجویان کارشناسی نداریم. کلاس‌های درسی نودانشجویان از مهرماه به‌صورت مجازی آغاز شده است. کلاس‌های دانشجویان دکتری و کارشناسی‌ارشد نیز به‌صورت مجازی برگزار می‌شود و تنها دانشجویانی که پروژه دارند می‌توانند در دانشگاه حضور یابند.»
معاون آموزشی دانشگاه تربیت‌مدرس:
محدودیت‌های خوابگاهی اجازه برگزاری حضوری کلاس‌ها را نمی‌دهد
محمدرضا کلباسی، معاون آموزشی دانشگاه تربیت‌مدرس نیز درباره زمان بازگشایی این دانشگاه گفت: «برنامه‌ای برای برگزاری حضوری کلاس‌های دانشجویان ارشد نداریم، زیرا از نظر خوابگاهی دچار محدودیت‌هایی هستیم و نمی‌توانیم پروتکل‌های بهداشتی را برای تمام دانشجویان که نزدیک به 2500 دانشجو هستند، اجرا کنیم. اما با یک ملاحظاتی قصد داریم از دانشجویان دکتری که تعدادشان به 500 نفر می‌رسد برای حضور در دانشگاه دعوت کنیم. بنابراین به احتمال بسیار زیاد دانشجویان ارشد این ترم نیز به‌صورت مجازی تحصیل خواهند کرد.»
معاون آموزشی خوارزمی:
هنوز تصمیمی برای برگزاری حضوری کلاس‌های درسی دانشجویان کارشناسی نگرفته‌ایم
محمد حسین عبداللهی، معاون آموزشی دانشگاه خوارزمی نیز که در مصاحبه با دیگر رسانه‌ها خبر از فازبندی دانشجویان برای حضور در دانشگاه داده بود در گفت‌وگو با «فرهیختگان» اظهار کرد: «هنوز تصمیمی درخصوص برگزاری کلاس‌های درسی دانشجویان کارشناسی به‌صورت حضوری نگرفته‌ایم و درحال برنامه‌ریزی هستیم. اما برای دانشجویان کارشناسی‌ارشد و دکتری از سال گذشته شرایط را فراهم کرده‌ایم تا برای شرکت در کلاس‌های عملی و آزمایشگاهی و ارائه پایان‌نامه با مشکلی روبه‌رو نشوند.»
معاون آموزشی دانشگاه شهرکرد:
کلاس‌های دانشجویان کارشناسی در ترم آینده حضوری می‌شود
حمدالله مشتاقی، معاون آموزشی دانشگاه شهرکرد نیز که پیش از این در گفت‌وگو با مهر اعلام کرده بود که دانشگاه شهرکرد آمادگی لازم برای برگزاری کلاس‌های حضوری، مجازی یا تلفیقی از این دو روش را دارد، در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «درحال حاضر شرایط برگزاری کلاس‌های حضوری برای دانشجویان کارشناسی را نداریم زیرا با مشکل خوابگاه و ظرفیت آن مواجه هستیم. اکنون به نسبت گذشته ظرفیت آن یک‌سوم شده است تا بتوانیم پروتکل‌های بهداشتی را در آن به اجرا برسانیم به همین منظور تمام دانشجویان متقاضی خوابگاه در مقطع کارشناسی امکان حضور در خوابگاه را ندارند و همین امر سبب می‌شود تا شرایط برای برگزاری حضوری کلاس‌های آنها وجود نداشته باشد. ما برنامه‌ریزی‌ای انجام داده‌ایم تا ان‌شاء‌الله برای ترم آینده بتوانیم پذیرای دانشجویان کارشناسی در کلاس‌های حضوری باشیم.»
او ادامه داد: «بازگشایی دانشگاه شهرکرد را از شنبه 8 آبان‌ماه با حضور دانشجویان دکتری تخصصی آغاز کرده‌ایم. هر چند در گذشته نیز دانشجویان تحصیلات تکمیلی از دانشجویان ارشد گرفته تا دانشجویان دکتری که مشغول به نوشتن پایان‌نامه بودند نیز در دانشگاه حضور داشتند. منتها برای کلاس‌های تئوری دانشجویان دکتری ما از این ماه به پذیرش دانشجویان در کلاس‌های درسی پرداخته‌ایم. ان‌شاء‌الله برنامه‌ریزی انجام می‌دهیم تا بتوانیم در مرحله اول کلاس‌های عملی و در مرحله دوم کلاس‌های تئوری دانشجویان ارشد را نیز به‌صورت حضوری برگزار کنیم.»
رئیس دانشگاه مازندران:
بودجه کفاف تجهیز خوابگاه‌ها را نمی‌دهد بنابراین شرایط آغاز آموزش حضوری را نداریم
کوروش نوذری، رئیس دانشگاه مازندران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با بیان اینکه نیمی از دانشجویان ما خوابگاهی هستند، گفت: «ما بسیار دل‌مان می‌خواهد که کلاس‌ها به‌صورت حضوری برگزار شوند. اما از آنجایی که خوابگاه‌ها نیازمند تعمیرات هستند و به دلیل کمبود بودجه که فقط کفاف حقوق اساتید را میدهد، نتوانسته‌ایم به تجهیز آنها بپردازیم. از طرفی همه دانشجویان دز دوم واکسن را دریافت نکرده‌اند. نکته سوم این است که همه این شرایط منوط به این است که رنگ‌بندی کرونایی آبی باقی بماند زیرا اینکه تنها شهر ما آبی باشد کافی نیست، چون نیمی از دانشجویان ما غیربومی هستند.»
او ادامه داد: «برنامه ما این است که دوره دکتری را ان‌شاء‌الله از 29 آبان‌ماه به‌صورت حضوری آغاز کنیم که البته آن هم منوط به فراهم شدن همه زمینه‌های لازم است.»
رئیس دانشگاه یاسوج:
اگر کرونا پایان یابد دانشگاه می‌تواند از ترم دوم کلاس‌های حضوری را آغاز کند
دانشگاه یاسوج نیز ازجمله دانشگاه‌هایی محسوب می‌شود که تاکنون خبری درخصوص تصمیم خود برای نحوه ادامه تحصیل دانشجویان نداده است. به همین منظور به گفت‌وگو با احمد عریان، رئیس دانشگاه یاسوج پرداختیم. عریان دراین‌باره گفت: «قصد داریم کلاس‌های دانشجویان دوره‌های تحصیلات تکمیلی را به‌صورت حضوری آغاز کنیم اما پیک ششم کرونا از کهگیلویه‌وبویراحمد آغاز شده و دو تا از شهرهای آن به وضعیت قرمز درآمده است؛ بنابراین تصمیمات ما تابع مصوبات ستاد ملی مبارزه با کرونا خواهد بود. اما برای دانشجویان مقطع کارشناسی تصمیم گرفته شده است تا افرادی که ترم آخر هستند و کلاس‌های عملی دارند در آینده به‌تدریج در دانشگاه حضور یابد.»
او ادامه داد: «دانشگاه یاسوج حدود 3 هزار و 500 دانشجوی خوابگاهی داشته که با توجه به رعایت پروتکل‌ها عملا حدود 700 نفر را می‌توانیم پذیرش کنیم. از سوی دیگر مشکلات خاص دیگری ازجمله هزینه زیاد تهیه غذا و ارائه آن به دانشجویان با توجه به پروتکل‌های بهداشتی، هزینه ایاب‌وذهاب با توجه به اینکه در این مکان اتوبوس شهری نیست وجود دارد و ما باید تعداد دانشجوی کمتری را به جهت رعایت فاصله اجتماعی در وسایل نقلیه سوار کنیم. بنده فکر می‌کنم اگر کرونا پایان یابد دانشگاه می‌تواند از ترم دوم کلاس‌های حضوری خود را آغاز کند.»
آنچه که مشهود است عدم توانایی دانشگاه‌های دولتی در برگزاری کلاس‌های حضوری به دلیل نبود شرایط کافی و اعلام خبرهای متفاوت از زمان بازگشایی دانشگاهها توسط مسئولان وزارتی و در آخر نیز رئیس‌جمهور است که طی روزهای گذشته، اول آذرماه را به‌عنوان زمان بازگشت به آموزش حضوری مطرح کرده‌اند. گویا در این میان ناهماهنگی وجود دارد که سبب شده است تا دانشجویان هنوز تکلیف نحوه ادامه تحصیل خود در ترم جاری را ندانند. از طرفی مسئولان وزارت علوم بحث حضوری شدن امتحانات دانشجویان را پیش کشیده‌اند که این موضوع دانشجویان را با نگرانی‌های بیشتری درخصوص اسکان در خوابگاه‌ها و حضور در شهرهای دیگر و در امان ماندن از ویروس کرونا روبه‌رو کرده است. امیدواریم مسئولان وزارتی و دانشگاهی تصمیمات نهایی را در این خصوص اتخاذ کنند و به نگرانی دانشجویان پایان دهند.