محراب محمد زاده، روزنامه‌نگار: برآیند وضعیت فعلی تئاتر در سراسر کشور نشان می‌دهد وضعیت هر روز پیچیده‌تر می‌شود و عمارتی فروریخته است؛ چراکه در گذر از شرایط دردناک شیوع ویروس کرونا، اوضاع سخت‌تری را در آینده شاهد خواهیم بود. باتوجه به روند کاهشی محدودیت‌های کرونایی و واکسیناسیون سراسری، شرایط اجرای آثار نمایشی هموارتر شده است و از هفته گذشته نمایش‌هایی در سراسر کشور روی صحنه رفته‌اند. گروه‌های تئاتری که طی دوسال گذشته از حمایت مناسب بی‌بهره بوده‌اند، انتظار دارند نهادهای متولی تئاتر به‌ویژه مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ادارات کل ارشاد استان‌ها برنامه حمایتی خود را سریع اجرا کنند. ازطرف دیگر وضعیت مدیریت فرهنگی در هر استان متغیر است، اما عموما راهکارهایی شبیه هم و در یک سطح برای هر استان درنظر گرفته می‌شود. در دورانی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معاون هنری ندارد و مدیر مرکز هنرهای نمایشی آن نیز نمی‌داند تا چه زمانی روی‌کار خواهد بود، گفت‌وگویی داشتیم با سه هنرمند از استان‌های فارس، کردستان و مازندران تا از شرایط فعلی و دوسال اخیر این استان‌ها بی‌واسطه مطلع شویم.
گروسی: تئاتر شهر شیراز به بیمارستان تغییر کاربری داده است
اصغر گروسی، از هنرمندان فعال تئاتر کشور و مدیر واحد تئاتر حوزه هنری استان فارس می‌گوید: «تئاتر در استان فارس سال‌هاست دچار آفت است. سالن‌های شهر شیراز که به‌تعبیر مسئولان، پایتخت فرهنگ و ادب و هنر است را رصد کنید متوجه خواهید شد چند سالن کهنه باقی مانده که عموما به درد تماشای تئاتر نمی‌خورند. در اینجا ما یک تئاتر شهر داریم که در محلی قرار دارد که آسیب‌های اجتماعی در آنجا بیداد می‌کند و بعد از ساعت 4 و 5 عصر امکان رفت‌وآمد خانواده‌ها و هنرمندان وجود ندارد. متاسفانه شهرداری هم هیچ اقدامی برای ساماندهی معتادان و دوره‌گردان در این منطقه نمی‌کند. واقعا در این منطقه وضعیت رعب‌آوری وجود دارد و من خودم می‌ترسم از آنجا عبور کنم.»
گروسی ادامه داد: «سالن دیگری هم در شیراز وجود دارد با عنوان سالن استاد حودی در پارک آزادی. این سالن بلک‌باکس است و البته بسیار فرسوده با امکانات بسیار اندک؛ همچنین سالن سپاسدار هم دیگر سالن شهر شیراز است که از زمان شیوع ویروس کرونا با تصمیم مدیران فرهنگی شیراز تبدیل به انبار شده است و کارکرد اجرای تئاتر از آن گرفته شد.»
این هنرمند تئاتر با اشاره به عدم توجه نهادهای استانی به وضعیت تئاتر گفت: «سالن‌هایی در این شهر وجود دارد که هرکدام‌شان دراختیار دیگر نهادها است. مثلا سالن استاد فقیه دراختیار گروه فرهنگی ارتش است و همچون ملک شخصی با آن رفتار می‌شود، به‌طوری‌که در انحصار عده خاصی است. سالن دیگری هست برای شهرداری در پارک آزادی که سالنی قاب‌عکسی است و آنقدر سن آن بالا است و حداقل استاندارد را ندارد که اجرا در آن تقریبا امکان‌پذیر نیست. یک‌سری سالن‌های دیگر هم که دراختیار دانشگاه‌های شیراز و نهادهای دیگر هستند و اغلب‌شان برای همایش‌ها مناسب است. تالار حافظیه هم که یکی از بهترین سالن‌های تئاتر استان به‌حساب می‌آید عموما دراختیار هنرمندان شیرازی قرار نمی‌گیرد، مگر اینکه پیشکسوتان باشند یا اینکه اجرا کمتر از 10 روز باشد. این سالن صرفا برای کنسرت‌ها و درآمدزایی استفاده می‌شود.»
گروسی با تاکید براینکه شیوع ویروس کرونا در کشور، مشکلات تئاتر استان فارس را دوچندان کرده است، اظهار داشت: «تئاتر در استان فارس دچار مشکل بود و این را می‌توان از شرایط سالن‌ها تشخیص داد. شیراز به‌عنوان شهری که نزدیک به چهار دانشکده تئاتر دارد و همچنین همجواری با دانشکده تئاتر بوشهر بایستی تئاتر پیشرفته‌ای برای این شهر به ارمغان آورد و هر پژوهشگری انتظار دارد شیراز با رشد چشمگیر تئاتر روبه‌رو باشد، اما متاسفانه کیفیت پایین تدریس اساتید و آموزشی که در این چهار دانشکده وجود دارد، هنرجویانی را تربیت می‌کنند که هیچ بار علمی ندارند و تنها با پرداخت پول مدرک صادر می‌شود. در چندسال اخیر یک مرکز در شیراز افتتاح شد که یک‌سری مجموعه سالن سینمای مدرن را تشکیل می‌دهد که دو سالن تئاتر را هم دربر می‌گیرد، اما بخش خصوصی به‌لحاظ مالی آنقدر گران با هنرمندان برخورد می‌کند که کسی نمی‌تواند به‌سمت‌شان برود. پیش از کرونا سالن تئاتر خصوصی شبی سه‌میلیون تومان اجاره می‌خواست و به‌تازگی این سالن‌های خصوصی، شبی هفت‌میلیون تومان اجاره طلب می‌کنند. درواقع باید بگویم هنرمند شیرازی در شهر خودش هم غریب است و هیچ حمایتی از او نمی‌شود.»
وی افزود: «پیش از کرونا رکورد فروش در استان فارس و در شهر شیراز، شبی 10 تا 11 میلیون برای بهترین نمایش‌ها بود که کرونا آن را ویران کرد و برخلاف برخی استان‌ها و پایتخت، در تمام دوران کرونا هیچ‌یک از سالن‌های شیراز باز نشده است و حتی چهارماه پیش سالن تئاتر شهر هم به شبکه بهداشت واگذار شد تا به‌عنوان بیمارستان از آن استفاده کنند و همان یک سالن نیم‌بند هم از دست رفت.»
گروسی از بی‌تدبیری مدیران فرهنگی استان گلایه کرد و گفت: «تئاتر و کارهای فرهنگی هم جزء سلامت روان محسوب می‌شود و برای شهر شیرازی که به‌لحاظ بزهکاری جزء رتبه‌های اول و دوم بوده و نیازمند کار فرهنگی است، 60 گروه ثبت شده در استان داریم که کمتر از 15 گروه فعال هستند که آن‌هم به مدد کرونا وضعیت نامطلوبی دارند. ازطرف دیگر هم این ثبت گروه‌ها باعث انحصارگرایی شده است.»
این هنرمند تاکید کرد: «از زمان ورود کرونا کرکره تئاتر استان پایین کشیده شد و این را از رصد کردن بودجه اختصاصی تئاتر استان هم می‌توان به‌راحتی فهمید و متوجه می‌شوید که رقم بودجه استان فارس با 36 شهرستان چقدر ناچیز است. نگاه عقب‌افتاده مسئولانی که باید تئاتر را اداره کنند باعث شده تئاتر در شیراز روزبه‌روز عقب‌افتادگی محسوس‌تری داشته باشد. از پنج‌روز پیش، یک نمایش پس از دوسال تعطیلی کامل در سالن حودی اجرا می‌رود. تئاتر طی دوسال گذشته از دستورالعمل اجرایی وزارت ارشاد پاک شده بود و راحت‌تر این بود که حتی تمرینات گروه‌های تئاتری را هم تعطیل کنند تا خیال‌شان راحت شود. به‌نظرم نه‌تنها به‌دلیل کرونا، بلکه به‌خاطر وضعیت فعلی، تئاتر شیراز مسیر خوبی را نمی‌رود.»
بادپروا: پلاتوهای درحال ساخت کردستان نیازمند توجه جدی هستند
فاتح بادپروا، از هنرمندان باسابقه تئاتر کردستان و کشور و مدیر فعلی انجمن هنرهای نمایشی استان کردستان نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» وضعیت تئاتر سالن‌های این استان را نامطلوب توصیف کرد و گفت: «وضعیت تئاتر استان‌ها دو بعد اصلی دارد؛ یکی بُعد سخت‌افزاری یا همان سالن‌ها است و دیگری بُعد نرم‌افزاری؛ سال‌هاست اکثر سالن‌های استان کردستان درحال فعالیت هستند و ازلحاظ امکانات نوری و صوتی مشکلات زیادی دارند. البته از دوسال گذشته ازسوی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کردستان ساخت پنج پلاتوی نمایشی اقدام شده و این اتفاق بسیار خوبی است و رشد 70 درصدی را در بیجار و دیواندره داشته و سالن روباز کامیاران نیز تقریبا صددرصد ساخته شده و نیازمند تجهیزات است. امیدواریم این سه سالن که پیشرفت خوبی داشته‌اند هرچه سریع‌تر به مرحله بهره‌برداری برسند. سالن سقز، مریوان، سنندج و بانه با سرعت کمی درحال ساخت هستند که آن‌هم شاید به‌دلیل شرایط اقتصادی حاکم بر کشور باشد و امیدواریم این اتفاق نیز تسریع پیدا کند.»
بادپروا افزود: «گروه‌های نمایشی استان کردستان باتوجه به اینکه جشنواره‌های مختلفی را در استان به‌شکل بین‌المللی و سراسری و درون استان داریم مانند جشنواره تئاتر خیابانی مریوان، جشنواره کردی سقز، جشنواره طنز دیواندره و جشنواره فجر استانی باعث شده انگیزه هنرمندان همیشه پویا باشد. خوشبختانه در برگزاری این جشنواره‌ها هم استان کردستان همواره موفق بوده است. متاسفانه با شیوع ویروس کرونا بیشترین آسیب و لطمه را فرهنگ و هنر خورده و هنرمندان استان کردستان نیز از این قاعده مستثنی نبوده‌اند.»
این هنرمند باسابقه تاکید کرد: «باتوجه به آسیب‌هایی که کرونا به وضعیت تئاتر استان زده، اما انجمن هنرهای نمایشی استان تلاش کرده است با برگزاری جشنواره‌های مقطعی شرایط فعال بودن تئاتر را ایجاد کند. در همین راستا جشنواره نمایشنامه‌نویسی «انسان، هنر، بحران» را سال گذشته برگزار کرد. همچنین جشنواره طنز کوتاه مجازی را برگزار کردیم که بسیار با استقبال مردم و هنرمندان روبه‌رو شد. در حوزه تئاتر خیابانی دفاع مقدس نیز فعالیت هنرمندان خوب بوده و به‌نسبت استان‌های دیگر که ارزیابی داشته‌ایم، استان کردستان فعال بوده و چرخه تئاتر به‌غیر از دوماه که وضعیت به‌شدت قرمز شد، غیرفعال نبوده است. وضعیتی که کرونا به‌وجود آورد باعث شد به مساله آموزش اهمیت بیشتری داده شود و مجموعه کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی مناسبی را در اکثر شهرستان‌های استان برگزار کنیم و امیدواریم با حمایت مرکز هنرهای نمایشی کلاس‌های سطح حرفه‌ای را نیز داشته باشیم.»
مدیر انجمن هنرهای نمایشی استان کردستان افزود: «متاسفانه درحال حاضر به‌دلیل وضعیت قرمز شهرهای سنندج و مریوان همچنان سالن‌های این دو شهر بسته است، اما دیگر شهرها می‌توانند اجراهای تئاتری داشته باشند و خوشبختانه اغلب گروه‌های استان درحال تمرین هستند تا بتوانند به‌مرور نمایش‌های خود را روی صحنه ببرند. حمایت‌هایی با تلاش مدیران انجمن نمایش و مرکز هنرهای نمایشی صورت گرفته است که تماما به هنرمندان استان تقدیم شده، اما واقعیت این است که رقم‌های حمایتی اندک است و مثلا به گروه‌های «ج» رقمی داده شده که حتی پول ایاب‌وذهاب آنها هم نمی‌شود.»
بادپروا با درخواست از مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: «بنده از مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواهش می‌کنم نگاه ویژه‌ای به تئاتر داشته باشند؛ تئاتر در سراسر دنیا با حمایت دولت‌ها جلو می‌رود. ما چه بخواهیم چه نخواهیم، تئاتر منبع تولید اندیشه، تفکر و خلاقیت است. جدای از هنرهای دیگر با نگاه بازاری نمی‌توان تئاتر را اداره کرد. تئاتر باید بتواند آنقدر فاخر باشد که خودگردانی کند، اما نمی‌توان از مسئولیت‌های دولت چشم پوشید. واقعا درحال حاضر هنرمندان تئاتر نمی‌توانند با درآمد آن زندگی خود را بچرخانند. امیدوار هستیم دولت جدید و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، آقای اسماعیلی باتوجه به وعده‌هایی که در رابطه با توسعه هنر و حمایت از هنرمندان استان‌های مختلف داده‌اند، هرچه سریع‌تر برنامه‌های خود را عملیاتی کنند. مدیران وزارت ارشاد باید بدانند تئاتر فقط برای تهران نیست و باید تمام استان‌ها و شهرستان‌ها را درنظر بگیرند. تئاتر در سراسر کشور جریان دارد و ندیدن هنرمندان شهرهای مختلف فاجعه و ظلمی بزرگ است.»
وی در پایان صحبت‌هایش گفت: «به اعتقاد من اگر قرار است بودجه‌ای به انجمن‌های تئاتر استان‌های مختلف داده شود، باید نسبت‌به فعالیت آن استان و پویایی تئاتر آن داده شود. نمی‌توان با یک نگاه به همه استان‌ها بودجه تخصیص داده شود.»
محمودی: معافیت مالیاتی تنها برای ورزش هزینه نشود
یاسر محمودی، از هنرمندان استان مازندران و مدیر انجمن هنرهای نمایشی استان نیز وضعیت تئاتر استان را بحرانی دانست و اظهار داشت: «خیلی از هنرمندان تئاتر به‌خاطر درآمد تئاتر این رشته را انتخاب نکرده‌اند، خب تئاتر هیچ‌گاه درآمد ثابتی نداشته است و به‌نحوی آسیب روحی اجرا نرفتن تئاتر شاید بیشتر از مباحث درآمدی آن باشد. استان مازندران هم متاسفانه دوران سختی را سپری کرد و در اکثر مواقع جزء استان‌های قرمز بود و بخشی از هنرمندان که اندک درآمدی هم داشتند آن را از دست دادند. ازطرف دیگر هم آسیب جدی به مخاطبان تئاتر استان وارد شد و نزدیک دوسال است این ظرفیت فرهنگی هنری را ندارند.»
وی تصریح کرد: «همچنین آموزشگاه‌های هنری مازندران که طی چندسال اخیر خیلی خوب فعال شده بودند نیز متوقف شدند و آسیب جدی اقتصادی خورده‌اند و برخی آموزشگاه‌ها درحال دریافت مجوز تاسیس تماشاخانه خصوصی بودند که با این اتفاق به‌کل منتفی شد. هنرمندان تئاتر استان تشنه اجرا رفتن هستند، اما فکر می‌کنم بازگشت مخاطب به سالن سخت‌تر است و زمان می‌برد.»
این هنرمند با گلایه از وضعیت نابسامان حمایت از هنرمندان تئاتر تاکید کرد: «کرونا با همه تلخی‌هایی که داشت، به اعتقاد من باعث شد تمام آن فریادهایی که تئاتر طی سال‌ها زده بود تجسم پیدا کند. هنرمندان تئاتر همواره حق بیمه خود را پرداخت می‌کردند، اما با تعطیلی سالن‌ها و بیکار شدن هنرمندان تئاتر هیچ حق‌بیمه بیکاری به هنرمندان تعلق نگرفت؛ البته درجریان هستم مسائل حقوقی آن در دولت قبلی به تصویب هیات دولت رسیده است که امیدوارم دولت جدید آن را هرچه سریع‌تر اجرایی کند. ازطرف دیگر قوانین حمایتی از تئاتر وجود ندارد؛ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بسیاری از مجوزها را صادر می‌کند، اما خود هنرمندان تئاتر که به‌نحوی زیرمجموعه این وزارتخانه هستند به هیچ عنوان دسترسی مناسبی ندارند و مانند دیگر اصناف حتی از بسته‌های حمایتی دوران کرونا محروم بوده‌اند.»
محمودی در پایان نیز ابراز امیدواری کرد با تغییرات به‌وجود آمده در وضعیت مدیریت فرهنگ و هنر کشور، اتفاقات خوبی رخ دهد و گفت: «امیدوار هستم در دولت جدید بحث معافیت مالیاتی که برای بنگاه‌های اقتصادی و صنعتی درنظر گرفته شده تنها شامل ورزش نشود و فرهنگ و هنر نیز بتواند از این طریق مورد حمایت قرار گیرد.»