مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی روز گذشته با حضور رئیسی رئیس‌جمهور، رئیس نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها، وزیر بهداشت، وزارت علوم، سرپرستان دانشگاه‌ها، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، معاون علمی ریاست‌جمهوری در دانشگاه تهران برگزار شد. در این مراسم سیدمحمد مقیمی سرپرست دانشگاه تهران، حسین قناعتی سرپرست دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران، منوچهر امینی استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران به نمایندگی از استادان، علی نوروزی به‌عنوان نماینده کارکنان و ضحی حاجی‌ها به‌عنوان نماینده دانشجویان در حضور رئیس‌جمهور نظرات خود را بیان کردند. تقدیر از رتبه‌های برتر کنکور با حضور رئیس‌جمهور، رئیس نهاد مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی از دیگر برنامه‌های این مراسم بود.
ساختن ایران قوی نیازمند حرکت قوی در تولید علم است
سیدابراهیم رئیسی در آیین آغاز رسمی سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و فناوری کشور با ابراز امیدواری به اینکه دانشگاه‌ها سالی متمایز و سرشار از موفقیت‌های چشم‌گیر علمی داشته باشند، گفت: «محور سند بالادستی گام دوم، پیشرفت علمی است و ایران با برخورداری از توان دانشگاهی بسیار بالا، می‌تواند جایگاه مهمی در عرصه علمی جهان داشته باشد.»
رئیس‌جمهور با بیان اینکه در کشور نیازمند تحول هستیم و این تحول حتما باید علم‌پایه باشد، گفت: «دانشگاه‌ها و دانشگاهیان باید با مساله‌محوری، نیازهای کشور را شناسایی و برای برون‌رفت از مشکلات راهکار ارائه کنند.»
رئیسی با تاکید بر اینکه دانشگاه‌ها باید برای حل مسائل کشور به کمک دولت بیایند و بالاتر از آن، اتاق فکر دولت باشند، افزود: «روشنفکران کسانی هستند که در جایگاه دیده‌بانی به رصد مسائل جامعه می‌پردازند، به‌موقع درباره آسیب‌ها هشدار می‌دهند و برای رفع آنها راهکار ارائه می‌دهند.»
رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه توان علمی دانشگاهیان کشور این امیدواری را ایجاد می‌کند که بتوانیم جایگاه تمدنی ایران را در مرجعیت علمی بازآفرینی کنیم، گفت: «هرجا در مسیر صحیح حرکت کردیم توانستیم به جایگاه واقعی خود دست پیدا کنیم و نمونه آن، نقش درخشان دانشگاه و دانشگاهیان در مقابله با بیماری کروناست که من از آنها قدردانی می‌کنم.»
رئیسی گفت: «همه بخش‌های جامعه باید به نظریات و سخنان دانشگاهیان و صاحب‌نظران توجه کنند و کرسی‌های آزاداندیشی و نظریه‌پردازی در دانشگاه‌ها بیش از پیش رونق بگیرد. نباید به هیچ نظریه نو و حرف تازه‌ای بی‌توجه بود، هرچند تاکنون از سوی هیچ استاد و صاحب‌نظری بیان نشده باشد.»
رئیس‌جمهور در ادامه سخنان خود با بیان اینکه برنامه‌های دولت سیزدهم برای ساختن ایران قوی نیازمند حرکت قوی در تولید علم است، تصریح کرد: «قدرت فقط در ساخت موشک نیست، اگرچه پیشرفت در این عرصه نیز مایه افتخار است، اما باید در عرصه‌های دیگر علمی و فناوری نیز پیشرفت کنیم تا کشور در جنبه‌های مختلف قدرتمند شود. اقتصاد دریا، اقتصاد گردشگری، اقتصاد فضای مجازی و اقتصاد دیجیتال از عرصه‌هایی است که جای کار زیادی دارد و امروز برخی کشورهای همسایه به اندازه درآمد نفتی ایران از عرصه دیجیتال و فضای مجازی درآمد کسب می‌کنند.»
رئیسی حرکت قوی برای تولید علم را نیاز امروز دولت به‌ویژه در ایجاد تحول علم‌پایه در کشور دانست و گفت: «در این زمینه نقش دانشگاه، نقشی محوری است که فقط با تلاش‌های وزیر علوم و در عرصه ستادی ممکن نیست. همه دانشگاه‌های کشور به‌ویژه مراکز دانشگاهی در تهران که مرکزیتی در این زمینه دارند، باید در زمینه مساله‌شناسی و ارائه راهکار، با دولت همکاری کنند.»
رئیس‌جمهور در بخش دیگری از اظهارات خود به سخنان نماینده کارمندان دانشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: «در موضوع رفع مشکلات رفاهی و مالی کارکنان دانشگاه‌ها به‌دنبال آن هستیم که یک نظام جامع و عادلانه پرداخت در کشور ایجاد کنیم تا همه حقوق‌بگیران در آن دیده شوند و بر پایه متناسب‌سازی حقوق با تورم، مشکل همه قشرها حل شود.»
رئیسی در واکنش به سخنان شماری از دانشجویان که در قالب یک بسته تصویری در مراسم پخش شد، اظهار داشت: «با ظرفیت‌هایی که در کشور سراغ دارم به آینده درخشان ایران بسیار امید‌وارم و باور دارم هیچ بن‌بستی پیش‌روی ما نیست؛ ما اصحاب «می‌توانیم» هستیم و می‌توانیم مشکلات و موانع را کنار بزنیم.»
رئیس‌جمهور جهاد علمی را شعار و روشی مناسب برای غلبه بر مشکلات توصیف کرد و گفت: «طبیعی است که دشمن نمی‌خواهد پیشرفت کنیم، اما می‌توانیم با کار مجاهدانه و علمی، سرعت پیشرفت کشور را مضاعف کنیم.»
آیت‌الله رئیسی افزود: «دانشگاه‌ها باید هم در عرصه جذب دانشجو و هم در زمینه تحقیق و پژوهش هدفمند عمل کنند و پایان‌نامه‌های دانشجویی نباید در کتابخانه‌ها خاک بخورند، بلکه باید مساله‌محور و تقاضامحور باشند تا به حل مشکلات کمک کنند.»
رئیس‌جمهور درباره درخواست دیدار با تشکل‌های دانشگاهی نیز گفت: «بنده خرداد امسال جلسه مفصلی با تشکل‌های دانشجویی در مسجد دانشگاه تهران داشتم و نظرات آنان را شنیدم و از برگزاری نشست دوباره و گفت‌وگو با دانشجویان و تشکل‌های دانشجویی نیز استقبال می‌کنم.»
دانشگاه باید در خدمت جامعه باشد
سیدمحمد مقیمی، سرپرست دانشگاه تهران در این مراسم ضمن تبیین رویکردها و برنامه‌های راهبردی دانشگاه تهران اظهار کرد: «در دوره جدید مدیریت دانشگاه تهران، که با سکانداری زلفی‌گل در وزارت علوم همراه است، اهداف و برنامه‌های دانشگاه مبتنی‌بر مفروضات بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی تعریف شده است و در این راستا چشم‌انداز جدیدی برای دانشگاه تهران ترسیم شده که جهاد علمی برای تحقق دانشگاه کارآفرین با رویکرد مسئولیت‌پذیری اجتماعی، مهم‌ترین گزاره برای پیشبرد این برنامه‌ها است.»
سرپرست دانشگاه تهران بیان کرد: «در فرمایشات رئیس محترم جمهور و برنامه‌های اعلام‌شده، بحث اشتغال فارغ‌التحصیلان و اینکه دانشجویان قبل از فارغ‌التحصیلی باید توانایی‌های کارآفرینانه داشته باشند همواره مورد توجه بوده است. اینکه ما در دانشگاه‌ها به‌جای کارمندپروری باید نیروی خلاق و کارآفرین تربیت کنیم همیشه از سوی رئیس محترم جمهور تاکید شده و جزء برنامه‌های وزارت علوم نیز بوده است. بر این اساس ما تلاش خواهیم کرد به‌گونه‌ای عمل کنیم تا ابتدا دانشگاه مهیا برای پاسخگویی به گزاره پایانی، یعنی مسئولیت‌پذیری اجتماعی باشد.»
وی با تاکید بر تعامل دانشگاه و جامعه و مسئولیت‌پذیری دانشگاه‌ها برای رفع مشکلات و معضلات کنونی کشور اظهار کرد: «همه ما به‌خوبی می‌دانیم که دانشگاه باید در خدمت جامعه باشد. آن چیزی که مقام‌معظم‌رهبری تحت عنوان «علم نافع» از آن یاد می‌کنند معطوف به همین نکته است که ما دانشجویانی را پرورش دهیم که در خدمت جامعه باشند و بتوانند بخشی از مسائل جامعه را حل کنند و درعین حال بدنه هیات‌علمی داشته باشیم که بتوانند دائما مسائل و مشکلات جامعه را رصد و برای حل آنها چاره‌‌اندیشی کنند.»
سرپرست دانشگاه تهران با بیان اینکه ما در دانشگاه تهران دغدغه حل مسائل کشور را داریم، خطاب به رئیس‌جمهور گفت: «جنابعالی در سفر اخیر خود به استان بوشهر به این موضوع اشاره کردید که با این ظرفیت و پتانسیل‌هایی که بوشهر دارد حق مردم عزیز این منطقه و ساحل‌نشینان بیش از این امکانات است، چون ما حدود ۲۵۰۰ کیلومتر ساحل داریم. رهبر انقلاب نیز فرموده‌اند که تمدن دریایی باید ایجاد شود. بنده معتقدم سیاست‌های اعلامی جنابعالی در رابطه با تعامل دانشگاه و دستگاه‌های اجرایی و جامعه با سیاست‌های اعمالی‌ای که دارید کاملا همخوانی دارد. در دهه هفتاد زمانی که سکاندار سازمان بازرسی کشور بودید و در موقعی که خیلی از سازمان‌ها اعتقاد به همکاری با دانشگاه نداشتند، شما این رویکرد تعامل با دانشگاه‌ها را داشتید که منجر به ایجاد شور و نشاط شد و دارای برکاتی هم برای دانشگاه و هم برای سازمان بازرسی بود.»
در زمینه آموزش، صندلی‌های خالی فراوانی داریم
حسین قناعتی، سرپرست دانشگاه علوم پزشکی تهران با تاکید بر اینکه غایت انقلاب اسلامی پرکردن همین خلأ معنویت و برپایی عدالت بوده است، افزود: «برخی کشورها در عدالت در سلامت از ما جلوتر هستند که اگر دقت کنید می‌بینید در آن قسمت‌هایی موفق شده‌اند که دقیقا نگاه‌شان اسلامی، الهی و قرآنی بوده که این کار انجام شده است.»
قناعتی با بیان اینکه در اسلام به هیچ مساله‌ای به‌اندازه «عدالت در مسائل اجتماعی» تاکید نشده است، افزود: «ما امروزه از لحاظ ارائه خدمات سلامت در عالی‌ترین سطح هستیم، اما در زمینه توزیع عادلانه سلامت و مسائل مالی و پرداخت از جیب راضی نیستیم و ان‌شاءالله همان‌طور که در برنامه عین‌اللهی (وزیر بهداشت) است، این مهم را حتما پیگیری خواهیم کرد و کاری می‌کنیم تا خدمات سلامت با نازل‌ترین قیمت، کیفی‌ترین خدمات انجام شود. این کار در دنیا انجام شده است و ان‌شاءالله در ایران هم پیاده خواهد شد.»
وی با ابراز تاسف از اینکه فرهنگ مادی‌گری غرب در جریان‌هایی بعد از انقلاب و در بعضی از مسئولان جلوه‌گری کرد که مانعی برای رشد کشور شد، افزود: «امروزه دانشگاه علوم پزشکی تهران در زمینه نانو، حوزه تجهیزات پزشکی و در تولید دستگاه پت اسکن که پیشرفته‌ترین تکنولوژی جهان را دارد؛ در زمینه میکروسیتی که در صنعت کاربرد فراوانی دارد؛ در ربات‌های جراح که حتی صادرات آن آغاز شده است و نرونویگیشن به کمک دستگاه‌های پیشرفته که در ایران ساخته و حتی به آلمان ارسال شده است و آزمایشگاه پیش بالینی ما که بی‌نظیر است، سرآمد است.»
سرپرست دانشگاه علوم پزشکی تهران با دعوت از رئیس‌جمهور برای مشاهده این افتخارات و با بیان اینکه تولید، ۲۰ درصد اقتصاد جهان را شامل می‌شود و ۸۰ درصد اقتصاد دنیا در حوزه خدمات است، افزود: «ما در زمینه آموزش، صندلی‌های خالی فراوانی داریم.»
وی گفت: «در کشور برادر ما عراق و جبهه مقاومت، حدود ۱۰۰ هزار مطالبه‌گر آموزش وجود دارد. چرا اینها باید به کشورهای غربی بروند؟ ما می‌توانیم آنها را در داخل کشور خودمان آموزش دهیم، زیرا هم ارزآوری دارد و هم پشتوانه‌های فرهنگی و حتی امنیتی ایجاد خواهد کرد.»
قناعتی بر بحث توریسم سلامت تاکید کرد و گفت: «توریسم درمانی، صنعتی است که به‌نظر من اگر درست شکل بگیرد می‌تواند ارزآوری زیادی داشته باشد و قسمت‌های قابل‌توجهی از هزینه‌های نظام سلامت را پوشش دهد که ان‌شاءالله با کمک و هدایت رئیس‌جمهور این مهم را انجام می‌دهیم.»
نهادهای علمی، پژوهشی کشور را بیش از گذشته مورد توجه قرار دهید
ضحی حاجی‌ها، دانشجوی دانشگاه تهران در مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی گفت: «دانشگاه، شاهراه تحولات پایدار در جامعه انسانی است و اگر رئیس‌جمهور به‌دنبال ایجاد تحولات ساختاری و بنیادی در کشور است، این تحول بدون داشتن یک دانشگاه الگو، متعالی و موفق امکان‌پذیر نخواهد بود؛ رابطه بین دانشگاه و تحول کشور یک رابطه کاملا دوطرفه است. بدون داشتن دانشگاه متعالی، کشور متعالی ایجاد نمی‌شود و بدون داشتن یک نهاد موفق در کشور، امکان شکل‌گیری جریان تحولی مثبت وجود نخواهد داشت.»
وی در ادامه اشاره کرد: «در مسیر ایجاد تحول در کشور، دانشگاه ظرفیت، امکانات و توانمندی بسیاری دارد و در این راستا، ضروری است که از دانشگاه به‌عنوان اتاق فکر، تنظیم اندیشه‌ها و طرح‌های نوین دولت بهره گرفت و در این مسیر نقش زنان فرهیخته در نظام اسلامی برجسته‌تر شود؛ حال که برای ایجاد تحولات پایدار در کشور نیازمند به استفاده از ظرفیت‌های دانشگاه و همچنین ایجاد دانشگاه متعالی هستیم؛ باید نیازهای دانشگاه‌ها مورد توجه جدی قرار بگیرد.» این دانشجو ادامه داد: «بودجه دانشگاه در بخش آموزش و پژوهش قابل مقایسه با ارقامی که در بودجه برای سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها درنظر گرفته می‌شود، نیست. اگر قرار است جایگاه دانشگاه و دانشجویان در جامعه ارتقا پیدا کند و دانشگاهی تحول‌آفرین، رشدآفرین، با نشاط و شاداب داشته باشیم؛ باید نیازهای بنیادین مرتفع شود. در بعد اجتماعی، دانشگاه بهترین نقطه‌ای است که دولت و سازمان‌های اجرایی می‌توانند از ظرفیتها استفاده کنند؛ هرچند این ظرفیتها سال‌ها مغفول مانده است؛ علاوه‌بر این همواره خود دانشگاه‌ها هم از نظر سازمان و ساختار درونی هم برای ایجاد تغییر اجتماعی آمادگی نداشته‌اند و این مساله تا جایی پیش رفته بود که تبدیل به یک رفتار مرسوم و متعارف شده‌است، به نوعی که دانشگاه هم از خود انتظار ندارند که در عمل و حل مسائل اجتماعی کمک کنند، این درحالی است که دانشگاه ظرفیت بزرگی برای تغییر اجتماعی دارد، به شرطی که مورد مطالبه قرار گیرد و به‌صورت نظام منسجم علمی در خدمت تغییرات اجتماعی باشد.»
حاجی‌ها تاکید کرد: «در این راستا ارتقای علوم انسانی در دانشگاه‌های کشور و رابطه و تعامل آن با صنعت و سایر مراکز تصمیم‌گیری اهمیت دارد. به‌طور مثال می‌توان با تدوین و ارائه سبک زندگی اسلامی و اثرگذاری آن بر مسائل اجتماعی همچون طلاق، اعتیاد و خودکشی از ظرفیت‌های ویژه این علوم بهره‌مند شد.»
وی ادامه داد: «دانشگاه تهران حدود دو هزار عضو هیات‌علمی دارد که در رشته‌های خود تخصص دارند و کمتر مکانی یافت می‌شود، که در آن این تراکم نخبگانی وجود داشته باشد. این دانشگاه همچنین با ۵۰ هزار دانشجو مستعد و توانمند از ظرفیت‌های علمی دانشگاهی کم‌نظیری برخوردار است. با این وجود درحال حاضر با محدودیت‌هایی در بودجه و امکانات مشکلات بسیاری پیش‌روی دانشجویان است، بسیاری از دانشجویان در تنگنا زندگی می‌کنند و باید به مسائل معیشتی آنان توجه جدی شود. امکانات مناسب برای ازدواج دانشجویان و خوابگاه‌های مناسب و در شأن آنها و همچنین تهیه مسکن برای دانشجویان متاهل باید در دستور کار قرار گیرد.» این دانشجوی دانشگاه تهران در ادامه افزود: «توجه به نیازهای دانشجویان و اساتید در دانشگاه باید به نحوی باشد که نه‌تنها موجب رفع و حل مشکلات فعلی شود، بلکه بتواند زمینه‌ساز ارتقای جایگاه آنان در سطح بین‌الملل نیز باشد. متاسفانه در ۸ سال گذشته، یعنی از سال ۱۳۹۳ به بعد در برنامه آغاز سال تحصیلی شاهد حذف تریبون از تشکل‌های دانشجویی بودیم. امسال علاوه‌بر اینکه تشکل‌ها تریبونی نداشتند، حتی امکان حضور در برنامه را دریافت نکردند و در پشت درهای سالن ماندند. رئیس‌جمهور محترم، می‌دانم که دغدغه شما ارتقای آموزش عالی و شرایط کشور و دستیابی به الگوهای توسعه و پیشرفت و رفاه برای همه جامعه است. استدعا می‌کنم نهاد دانشگاه را به‌عنوان یکی از نهادهای علمی، پژوهشی کشور بیش از گذشته مورد توجه قرار دهید و همان‌گونه که در ابتدا ذکر شد، اگر قصد توسعه در کشور را دارید، راهی جز توسعه آموزش و پژوهش نیست.»
حاجی‌ها در پایان اشاره کرد: «الگوی متعالی در کشور زمانی محقق خواهد شد که نمونه آن در دانشگاه محقق شده باشد. دانشجویان و اساتید خردمندترین و آماده‌ترین نیروهایی هستند که می‌توانند نمونه آشکاری از بروز و ظهور استعدادها و توانمندی‌ها، آرمان و فضیلت‌های اجتماعی باشند.»
حاشیه‌های اولین حضور هشتمین رئیس‌جمهور در دانشگاه
سیدابراهیم رئیسی اگرچه در مسئولیت‌های پیشین خود هم ارتباط و تعامل خوبی با دانشجویان داشته اما نخستین حضور او در دانشگاه با عنوان رئیس‌جمهور بدون حاشیه نبود. فعالان دانشجویی این دانشگاه نسبت به عدم حضور و نداشتن تریبون در این مراسم در صحن این دانشگاه و مقابل کتابخانه مرکزی اعتراض خود را با برگزاری تجمعی نشان دادند. البته مقیمی، سرپرست دانشگاه تهران در توضیح چرایی عدم حضور دانشجویان گفته برای حضور در این برنامه ما با محدودیت زیادی مواجه بودیم و صرفا می‌توانستیم تعداد محدودی از مسئولان دانشگاه تهران، علوم‌پزشکی تهران، وزارت بهداشت و وزارت علوم را به این برنامه دعوت کنیم. درواقع دانشگاه علوم‌پزشکی تهران درمجموع ۳۵ظرفیت برای حضور در مراسم را داشت به همین جهت امکان حضور بیشتر دانشجویان را در تالار مراسم نداشتیم.
او درخصوص علت تریبون نداشتن تشکل‌ها هم توضیح داد: «امکان اینکه برای حضور در این مراسم از همه دانشجویان نظرسنجی انجام شود، عملا فراهم نیست. درواقع یک‌سری بررسی‌هایی صورت می‌گیرد تا اگر دانشجوی نخبه‌ای باشد و حرف تازه‌ای برای گفتن داشته باشد بتواند در حضور رئیس‌جمهور سخنرانی کنند. اگرچه نماینده دانشجویان در سخنرانی‌شان اشاره کردند که ضروری بود تشکل‌های دانشجویی در این مراسم دیدگاه‌های خود را مطرح می‌کردند. ما این قول را گرفتیم رئیسی، رئیس‌جمهور ۱۶آذر یعنی روز دانشجو نیز در دانشگاه تهران حضور پیدا کند.»
یکی دیگر از نقاط قابل‌توجه مراسم روز گذشته عدم سخنرانی وزرای علوم و بهداشت بود. آن‌گونه که سرپرست دانشگاه تهران گفته سخنرانی وزرا به‌خاطر کمبود زمان امکان‌پذیر نشده بود.
رئیس‌جمهور پس از سخنرانی خود در ویژه‌برنامه آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها به مسجد دانشگاه تهران رفت. او پس از نماز پای درددل اساتید و دانشجویان این دانشگاه هم نشست. او در پاسخ به یکی از دانشجویان دانشگاه تهران که گلایه‌ها و نگرانی خود را از وضعیت اشتغال مطرح کرد، گفت: «به مهاجرت فکر نکنید، ان‌شاءالله مشکلات شما با کمک دولت و نقش‌آفرینی دانشگاه‌ها حل خواهد شد.»