یگانه عرب، سرویس دانشگاه: امید وحیدی، عضو هیات‌علمی دانشکده مهندسی-شیمی دانشگاه علم‌وصنعت ایران با اشاره به ارزیابی خود از روند تحقیق و توسعه در کشور براساس آمار منتشرشده بیان کرد: «با انجام چنین پایشی درخصوص بررسی وضعیت تحقیق و توسعه در کشور، بسیار جای خوشحالی دارد که دولت برای انجام این اقدام پا پیش گذاشته است. با بررسی آمارهایی که مرکز آمار ایران از کارگاه‌های دارای تحقیق و توسعه منتشر کرده بود، روند فعالیتی کارگاه‌ها تقریبا دوبرابر شده بود و این رشد صعودی روند تحقیقاتی در کشور نشان می‌دهد که محققان علی‌رغم تمامی چالش‌ها چون تحریم‌ها توانستند درجهت تحقیق و توسعه در مسیر فناوری و نوآوری قدم بردارند. اینکه شرکت‌ها، کارگاه‌ها و دیگر موسسات آموزشی حاضر باشند بخشی از سرمایه خود را در امر تحقیق و توسعه کشور قرار بدهند، یعنی از آنچه فکر می‌کنیم، به رسیدن به موفقیت‌ها نزدیک‌تر هستیم و این آمارگیری از نتایج مثبت آینده خبر می‌دهد که جای خوشحالی دارد.» وی افزود: «با نگاهی دقیق‌تر به آمار باید گفت شرکت‌های دانش‌بنیان، خلاق و کارگاه‌های صنعتی در امر تحقیق و توسعه که عموما خصوصی هستند بیش از دانشگاه‌ها، موسسات آموزشی و غیرمراکز تحقیقاتی که اکثرا دولتی هستند، سهم چشمگیر حدود ۸۳ درصدی را از ظرفیت تحقیقاتی کشور در اختیار داشتند. باتوجه به رشدی که کارگاه‌های دارای تحقیق و توسعه بین سال‌ها ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۸ داشتند؛ یعنی از ۱۹۹۶ واحد تحقیقاتی در سال ۹۱ به ۴۱۵۴ واحد در سال ۱۳۹۸ رسیده و این روند رو به بالا، نویدبخش گسترش امر تحقیق و توسعه در آینده نزدیک است.» وحیدی در ادامه عنوان کرد: «البته بخشی از رشد و گسترش مراکز تحقیقاتی در کشور به‌دلیل ایجاد تحریم‌ها بوده است؛ چراکه زمانی که تحریم‌ها اتفاق می‌افتد، شرکت‌های داخلی مجبور هستند برخی از محصولات فنی و مواد اولیه را در کشور و بدون واردات تامین کنند که برای این کار، ابتدا مراکز تحقیقاتی ایجاد می‌کنند و سپس هزینه‌های بسیاری می‌کنند و این افزایش هزینه‌ها در آمار منتشر شده و کاملا مشخص است.»
شرکت‌ها و مراکز تحقیقاتی باید برای تحقیق و توسعه فعالیت‌هایشان هزینه کنند
وی ادامه داد: «شرکت‌هایی که بخواهند خود را با تکنولوژی روز دنیا تطبیق بدهند، چاره‌ای جز هزینه‌کردن برای تحقیق و توسعه ندارند. عمده شرکت‌ها و کارخانه‌ها نیز چنین واحد تحقیقاتی و پژوهشی ندارند؛ اما اینکه شرکت‌هایی برای تحقیقات هزینه می‌کنند، یعنی در تلاش هستند مراکز فعالیت خود را توسعه تحقیقاتی بدهند و هم ازنظر تکنولوژیکی و هم ازنظر تولید محصولات باکیفیت و متنوع رشد کنند.» به گفته عضو هیات‌علمی دانشکده مهندسی-شیمی دانشگاه علم و صنعت ایران، اگر کشور بخواهد به‌سمت مثبت و نقطه مطلوب خود حرکت کند، شرکت‌های خصوصی باید به این نتیجه برسند که هزینه‌های خود را صرف تحقیقات کنند که البته براساس این آمار با چنین جریانی مواجه هستیم؛ اما بازهم تا رسیدن به ایده‌آل فاصله است. شرکت‌های بزرگ اکثرا دولتی هستند، اما این رویکردی که ما براساس دانش، شرکتی را بنیان‌گذاری کنیم، بیشتر به‌واسطه تحریم و امر اشتغال‌زایی ایجاد شد. کشور اگر بخواهد به‌سمتی برود که فناوری خود را به دنیا برساند، باید خرج تحقیقات و توسعه کند؛ به‌طوری‌که اکثرا شرکت‌های کشورهای پیشرفته، واحد تحقیق و توسعه دارند.»
مراکز نوآوری متعددی باید در دانشگاه‌ها ایجاد شوند
وحیدی اشاره کرد: «ازطرف دیگر، شرکت‌های خصوصی در این کشورها، مراکز نوآوری مختلفی را در دانشگاه‌ها ایجاد می‌کنند؛ چراکه بتوانند از ذهن و خلاقیت‌های تازه دانشگاهی برای بهبود و رشد فعالیت شرکت‌هایشان بهره‌مند شوند تا در مکان‌هایی صرفا تحقیقاتی همچون دانشگاه توسعه پیدا کنند و محصولات پیشرفته‌ای را تولید کنند و رسیدن به امر نیازمند هزینه‌های بالا است.» وی با بیان اینکه حمایت‌های دولت باید در مسیر رشد مراکز دارای تحقیق و توسعه باید بیشتر در مسیر تسهیل‌گری باشد تا اینکه بخواهد به‌صورت مستقیم در این جریان نقش داشته‌باشد، گفت: «هرجا بودجه‌های بادآورده بالایی ازسوی حکومت در کشور جریان پیدا کرد، کار یا حبابی شد یا با مشکلات مالی دست‌به‌گریبان شد و به‌نوعی دولت با این اقدام کار را خراب کرد و گاها این بودجه‌های سنگین دولتی صرف کارهای دیگری می‌شد. پول بادآورده‌ای که بیاید، همان‌طور هم بدون هیچ دلسوزی از بین می‌رود. تاکنون که درآمد دانشگاه‌ها از نفت تامین می‌شد، دانشگاه‌ها بهره‌وری آنچنانی نداشتند، اما ازجایی که دانشگاه‌ها به مشکلات مالی دست‌به‌گریبان شده‌اند، در تلاش هستند برای دانشگاه، ثروت‌آفرینی کرده و ثروت واقعی ایجاد کنند و این جریان چندسالی است که در برخی دانشگاه‌ها ایجاد شده است که بتوانند تحقیقات خود را در جایی که پول‌آفرین است، هزینه کنند.»
پروژه‌های تحقیقاتی دانشگاه‌ها باید خلق ثروت کنند
عضو هیات‌علمی دانشکده مهندسی-شیمی دانشگاه علم و صنعت ایران اشاره کرد: «اگر دولت بتواند کارهای تسهیل‌گری انجام بدهد، یعنی در بحث مالیات‌ها، معافیت‌هایی ایجاد کرده و دریافت مجوزهای تولید را آسان کند، قطعا معضل پیچ‌وخم‌های بروکراسی اداری را حل خواهد کرد. دولت باید نقش نظارتی را بر دخالت مستقیم ارجح بداند؛ کمااینکه در دیگر کشورها نیز به همین‌صورت است، سیستم‌ها تلاش می‌کنند به‌صورت طبیعی رشد کنند، وقتی یک شرکت می‌خواهد به‌صورت طبیعی رشد کند، می‌داند که باید پروژه‌های تحقیقاتی تعریف کند که خلق ثروت کند، وگرنه کسب درآمدی هم درکار نیست.»