سیهل سیدجمالی، روزنامه‌نگار: موشک‌های کره‌شمالی تنها زحمت حمل کلاهک‌های سنگین را به آسمان نمی‌کشند، بلکه در فضای رسانه‌ای نیز کشورشان را به صدر خبرهای جهان می‌آورند. آزمایش جدید کره‌شمالی بار دیگر این کشور را به موضوعی مهم تبدیل کرده است. مساله‌ای که نشان از طراحی مقامات پیونگ‌یانگ برای افزایش قدرت چانه‌زنی‌شان در مذاکرات هسته‌ای دارد. خبرگزاری مرکزی کره‌شمالی «KCNA» روز دوشنبه ۱۳ سپتامبر (۲۲ شهریور) گزارش داد که پیونگ‌یانگ، «موشک کروز دوربرد» جدیدی را در تعطیلات آخر هفته گذشته آزمایش کرده است. طبق این گزارش، این موشک‌ها ۱۵۰۰ کیلومتر را در دو ساعت طی کردند تا با گذر بر فراز کره‌شمالی و آب‌های سرزمینی آن به اهداف مشخص‌شده اصابت کنند. آزمایش موشکی جدید کره‌شمالی نشان داد که سیاست‌های «پیونگ‌یانگ» همچنان بر همان روال گذشته یعنی قدرت‌نمایی در مقابل غرب و ایجاد ترس و وحشت برای متحدان آمریکا در شرق آسیا در جریان است. کره‌شمالی این موشک را سلاح استراتژیک و با اهمیت فوق‌العاده توصیف کرده و می‌گوید آزمایش آنها موفقیت‌آمیز بوده است. پیونگ‌یانگ معتقد است موشک‌های آزمایش شده این کشور را به‌وسیله بازدارنده موثر دیگری دربرابر نیروهای متخاصم خارجی مجهز کرده است. کارشناسان می‌گویند نام بردن از این موشک‌ها با عنوان «سلاح راهبردی» عموما نشان‌دهنده توانایی آنها در حمله کلاهک‌های هسته‌ای است. طبق گزارش «خبرگزاری فرانسه» به نقل از تحلیلگران نظامی چنین سلاحی نشان‌دهنده پیشرفت چشمگیر کره‌شمالی در فناوری تسلیحاتی است. پیش‌تر در جریان هشتمین کنگره حزب حاکم کره‌شمالی در ماه ژانویه، «کیم‌جونگ‌اون» رهبر کره‌شمالی دستور توسعه سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی را صادر کرده بود. کره‌شمالی به‌دلیل برنامه‌های تسلیحاتی هسته‌ای و موشک‌های بالستیک خود تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد. با این حال این کشور معتقد است که باید با این سلاح‌ها دربرابر تهاجم آمریکا از خود دفاع کند. طبق قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل، پیونگ‌یانگ از استفاده از فناوری‌های بالستیک محروم است، اما این مساله درباره موشک‌های کروز صدق نمی‌کند. آمریکا و اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد از زمان اولین آزمایش اتمی کره‌شمالی در سال ۲۰۰۶ میلادی، چندین دور تحریم علیه کره‌شمالی وضع کرده‌اند. پیونگ‌یانگ علی‌رغم این تحریم‌ها بر تقویت توانایی نظامی خود برای مقابله با تهدید حضور نیروهای آمریکایی در منطقه تاکید کرده است. کره‌شمالی می‌گوید تا زمانی که آمریکا به سیاست خصمانه خود برای براندازی نظام حاکم در این کشور پایان ندهد از برنامه موشکی و هسته‌ای خود عقب‌نشینی نخواهد کرد.
واکنش کره‌جنوبی به آزمایش موشکی همسایه شمالی
بنابر گزارش خبرگزاری «یونهاپ» کره‌جنوبی، رئیس ستاد مشترک ارتش کره‌جنوبی«JCS» هیچ‌گونه ابراز نظری درباره جزئیات جدیدترین آزمایشات موشکی کره‌شمالی نکرده است. چنین موضوعی باعث‌شده برخی گمانه‌زنی‌ها در ارتباط با عدم‌توانایی رهگیری این آزمایش توسط کره‌جنوبی و ایالات متحده به وجود آید. یکی از منابع دولتی کره‌جنوبی گفته است: «کره‌جنوبی و ایالات‌متحده از نزدیک درحال تجزیه‌وتحلیل اطلاعات مربوط به آزمایش‌ها هستند. ما هنوز جزئیاتی چون مسیر دقیق پرواز را نفهمیده‌ایم.» یک منبع دیگر در دولت سئول نیز در این باره اعلام کرده است: «در موارد آزمایش‌های موشک بالستیک کره‌شمالی، ستاد مشترک ارتش کره‌جنوبی اطلاعات مربوط به این آزمایش‌ها را فورا منتشر می‌کند، اما درمورد آزمایش‌های موشک کروز، صدور اعلامیه‌های عمومی به شرایط مربوطه بستگی دارد.» «چانگ‌یانگ‌کئون»، کارشناس مسائل موشکی در دانشگاه هوا و فضای کره در این خصوص می‌گوید: «موشک‌های کروز آرام‌تر حرکت می‌کنند و در مقایسه با موشک‌های بالستیک از قدرت کمتری برخوردار هستند، به همین دلیل مهار حمله موشک کروز آسان‌تر است، اما این موشک‌ها در ارتفاعات پایین‌تری حرکت می‌کنند و شناسایی آنها با رادار دشوارتر است و می‌توانند با دقت بیشتری اهداف را مورد حمله قرار دهند.» طبق گزارش خبرگزاری «یونهاپ»، موشک‌های تازه آزمایش شده کره‌شمالی ظاهرا در ارتفاع حدود ۱۰۰متری پرواز کرده‌اند. درحالی که سامانه‌های دفاع هوایی کنونی برای واکنش نشان دادن به موشک‌های بالستیک که در ارتفاع بالاتری در مقایسه با موشک‌های کروز پرواز می‌کنند، طراحی شده‌اند. «آنکیت پاندا»، محقق و کارشناس امور مربوط به منع اشاعه در بنیاد صلح بین‌المللی «کارنگی» معتقد است ارتفاع پرواز پایین‌تر موشک‌های کروز در مقایسه با موشک‌های بالستیک به این معنی است که «اپراتورهای دفاع موشکی ممکن است برای تشخیص و ردیابی بهینه نیاز به تغییر حسگرها از جمله رادارها داشته باشند.» این کارشناس مسائل نظامی می‌گوید: «بسیاری از موشک‌های کره‌شمالی که در سال‌های اخیر آزمایش شده‌اند، ویژگی‌هایی را از خود نشان داده‌اند که موجب‌شده چالش‌های بیشتری برای دفاع موشکی به‌وجود آید.» چنین اظهاراتی نشان میدهد کره‌شمالی با توجه به استقرار گسترده سامانه‌های پدافند ضدموشکی آمریکا در منطقه که قادر به شناسایی موشک‌های بالستیک هستند، به‌سمت توسعه موشک‌های کروز گام برداشته است، زیرا رهگیری آنها برای هرسامانه پدافند هوایی دشوار است.
واکنش ایالات‌متحده به این آزمایش
«مایک کافکا» فرمانده قسمت «هند و اقیانوس آرام» ارتش آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد گزارش‌های منتشر شده در ارتباط با آزمایش موشک‌های کروز توسط پیونگ‌یانگ، تمرکز مستمر کره‌شمالی بر توسعه برنامه نظامی خود و تهدیدهایی را که برای همسایگان و جامعه بین‌المللی ایجاد می‌کند، نشان میدهد. کافکا ضمن ابراز نگرانی از این اقدام کره‌شمالی گفت: «ما از پرتاب امروز صبح موشک کره‌شمالی به‌سمت دریای شرقی «دریای ژاپن» مطلع شدیم. ما همچنان اوضاع را زیر نظر داریم و درحال رایزنی نزدیک با همپیمانان و شرکای خود هستیم.» این نهاد بار دیگر تاکید کرد که تعهد آمریکا برای دفاع از کره‌جنوبی که در آن 28 هزار و 500 سرباز برای مقابله با کره‌شمالی مستقر هستند و همچنین دفاع از ژاپن، مستحکم باقی‌می‌ماند. اما در مقابل یکی از مقامات کاخ‌سفید که نخواست نامش فاش شود، در گفت‌وگو با خبرنگاران از پرتاب چندین موشک کوتاه‌برد جدید از سوی کره‌شمالی خبر داد. این مقام مطلع اظهار داشت که موشک‌های آزمایش‌شده از نوع موشک‌هایی نیستند که درقالب قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد برای باز داشتن کره‌شمالی از برنامه تسلیحات هسته‌ای آن، مشخص شده‌اند. این مقام دولت آمریکا در پاسخ به سوالی مبنی‌بر اینکه آیا این اقدام راه دیپلماسی بین واشنگتن و پیونگ‌یانگ را خواهد بست یا نه، گفت: «دولت ایالات متحده فکر نمی‌کند این اقدام منجر به بسته شدن درهای دیپلماسی باشد.»
توان موشکی کره‌شمالی، دغدغه آمریکا و متحدان آسیای‌شرقی
کره‌شمالی در سال‌های پس از پایان جنگ سرد، یکی از معدود کشورهایی در جهان است که همچنان بر پایه شعارها و آرمان‌های نظام کمونیستی پافشاری می‌کند. امروز شما حتی می‌توانید نمادهای «مارکس»، «لنین» و نظام سوسیالیستی را در گوشه و کنار پایتخت و دیگر شهرهای این کشور مشاهده کنید. کره‌شمالی تقریبا از دوران دهه 2000 میلادی و روی کار آمدن دولت محافظه‌کار جورج بوش پسر، تحت فشارهای غرب و جامعه جهانی قرار گرفته است. اما علی‌رغم تمام این فشارهای سیاسی و اقتصادی توانسته است در زمینه مسائل نظامی از قبیل موشک‌های بالستیک و کروز پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای داشته باشد. این پیشرفت‌ها، تمامی زیر فشار تحریمی غرب صورت گرفته است، اما به‌هرحال منجر به تقویت جایگاه کره‌شمالی به‌عنوان کشوری کوچک در منطقه شرق آسیا شده که خاستگاه قدرت در جهان امروزی است. اگر کره‌شمالی به چنین توانی دست نمی‌یافت احتمالا سناریویی مشابه عراق و افغانستان در انتظارش می‌بود. در همین راستا و به‌دلیل اهمیت فناوری موشکی در حفظ حیات کره‌شمالی به‌عنوان یک کشور و عدم‌انهدام آن همانند لیبی به بررسی توان موشکی کره‌شمالی پرداخته‌ایم؛ سلاحی که پیونگ‌یانگ به‌وسیله آنها موفق به ایجاد موازنه دربرابر آمریکا شده است.
از معروف‌ترین موشک‌های کره‌شمالی که تا به امروز ساخته و آزمایش شده‌اند را به اختصار نام برده و مورد ارزیابی قرار می‌دهیم.
موشک هواسانگ 15
هواسانگ 15 دوربردترین سلاح کره‌شمالی و براساس مدل مشابه ساخت اتحاد جماهیرشوروی است که به‌روزرسانی شده است. این جنگ‌افزار دارای پرتابگر کپسولی از نوع روسی است و از پیشرانه مدل RD-250 دومرحله‌ای براساس تکنولوژی سوخت مایع بهره می‌برد. برپایه برآوردهای فنی کارشناسان نظامی برد مفید آن تا 4500 کیلومتر است و درحال‌حاضر هیچ‌گونه اطلاعاتی از زمان عملیاتی شدن این سلاح وجود ندارد.
موشک پوککوک سونگ 1
این موشک که با نام KN-11 نیز خوانده می‌شود یک سلاح بالستیک زیردریایی پرتاب است. این جنگ‌افزار براساس موشک روسی R27 ساخته شده است. پیونگ‌یانگ در سال 2016 میلادی توسط یک زیردریایی این موشک را با موفقیت آزمایش کرد. پوککوک سونگ 1 دست‌کم 12 تست انجام داده که همگی با موفقیت به سرانجام رسیده‌اند. این سلاح یکی از موارد بسیار نگران‌کننده برای ایالات‌متحده بوده است، زیرا با بارگیری در یک زیردریایی می‌تواند به آب‌های اقیانوس آرام مرکزی نزدیک شود و به‌راحتی سواحل ایالت کالیفرنیا در آمریکا را مورد هدف قرار دهد. پیشرانه این جنگ‌افزار از نوع سوخت حالت جامد است.
کره شمالی، کارت برنده در دستان روسیه و چین
اگر نگاهی ریزبینانه به پیشرفت‌های نظامی و هسته‌ای پیونگ‌یانگ بیندازیم به‌راحتی خواهیم یافت که در پشت‌پرده مسکو و پکن گردانندگان اصلی این شطرنج سیاسی هستند. با توجه به تحریم‌های همه‌جانبه غرب و شورای امنیت سازمان ملل بر اقتصاد کره شمالی، مطمئنا قدرت‌هایی مانند روسیه و چین از این کشور حمایت‌های پشت‌پرده‌ای دارند.
1)چین حامی اقتصادی
یکی از مهم‌ترین منابع درآمد کره شمالی، صنعت زغال‌سنگ است. با توجه به رشد صنعتی و اقتصادی چین در سال‌های اخیر و نیاز مبرم این کشور به منابع تولید انرژی، پکن به‌شدت نیازمند واردات انرژی به‌ویژه زغال‌سنگ است، زیرا این ماده همچنان سهمی 70 درصدی در سبد انرژی چین دارد. با توجه به موقعیت جغرافیایی کره‌شمالی و چین با یکدیگر، چین می‌تواند به‌راحتی و بدون نیاز به دور زدن تحریم‌های آمریکا بر اقتصاد پیونگ‌یانگ، از همسایه شمالی زغال‌سنگ وارد کند و عمدتا به‌جای دادن پول با این کشور مبادله کالا به کالا انجام میدهد. چین اصلی‌ترین تامین‌کننده مواد غذایی و کشاورزی کره‌شمالی است.
2) روسیه پشتیبان لجستیکی و نظامی
با توجه به موشک‌های ساخته‌شده توسط کره شمالی، می‌توان به‌راحتی ردپای تکنولوژی و صنعت روسیه در تولیدات نظامی پیونگ‌یانگ را مشاهده و به‌جرات این موضوع را عنوان کرد که بالغ‌بر 90درصد موشک‌های میان‌برد و بالستیک کره‌شمالی نمونه‌های کپی‌برداری‌شده از مدل‌های اصلی ساخته توسط اتحاد جماهیر شوروی سابق یا روسیه کنونی هستند. مسلما پیونگ‌یانگ بدون اطلاع و اجازه مقامات مسکو نمی‌تواند به دانش ساخت این ادوات استراتژیکی نظامی دست پیدا کند. روسیه به‌خوبی بر این موضوع واقف است که با تسلیح کردن کره‌شمالی می‌تواند مشکلات عمیقی را برای منافع غرب در اقیانوس آرام و شرق آسیا ایجاد کند. جدا از این موضوع، همپیمانان سنتی آمریکا در منطقه مانند ژاپن، کره جنوبی و تایوان به‌علت تهدیدهای هسته‌ای و نظامی ایجادشده از سمت کره شمالی، فشار روانی، اقتصادی و نظامی بیشتری بر آمریکا وارد خواهند کرد و واشنگتن برای راضی نگه‌داشتن متحدان خود مجبور به‌صرف هزینه‌های مالی بیشتری برای حمایت از متحدان خود در منطقه شرق آسیا خواهد بود. همچنین حضور یک کشور مخل آسایش برای آمریکا، اهرم چانه‌زنی بیشتری به مسکو دربرابر غرب درباره مسائل دیگری در عرصه بین‌المللی میدهد. از سوی دیگر روسیه مستقیما در برخی مناقشات شرق آسیا درگیر است، نمونه آن اختلافات میان روسیه و ژاپن بر سر جزایر کوریل. مشغول شدن ژاپن به تهدیدات کره‌شمالی فرصتی را برای توکیو جهت پیگیری مساله این جزایر باقی نخواهد گذاشت.
دکترین واشنگتن، جلوگیری از تبدیل شدن پیونگ‌یانگ به یک الگوی جهانی
در سال‌های گذشته به‌کرات این جملات را از زبان سیاستمداران آمریکایی شنیده‌ایم که نباید اجازه دهیم الگوی کره‌شمالی در کشورهای دیگر تکرار شود. در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ این موضوع از زبان جان بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا بارها شنیده شد. وی معتقد بود تبدیل شدن کره‌شمالی به الگویی برای دیگر کشورهای جهان بدترین سناریو است که می‌تواند برای آمریکا اتفاق بیفتد. درک این موضوع به‌عنوان یک دکترین اصلی در سیاست‌های راهبردی غرب بسیار ساده است. حکومت تحت‌سلطه کیم جونگ اون به 10 تا 20 کلاهک هسته‌ای مجهز شده است. مسلما همین تعداد کلاهک هسته‌ای می‌تواند به‌راحتی نظم جهانی را مختل کند. فقط تصور کنید که پیونگ‌یانگ، پایتخت‌های چند کشور آسیای شرقی مانند توکیو، سئول، تایپه و مانیل را بمباران اتمی کند، کشورهای جهان مجبور خواهند بود، واکنشی متقابل را از خود بروز دهند. جنگ جهانی سوم یا در خوش‌بینانه‌ترین حالت اقتصاد جهان یکباره فرو خواهد ریخت. بنابراین اگر کشورهایی که با آمریکا رابطه خصمانه دارند بتوانند فقط به تعداد محدودی جنگ‌افزار هسته‌ای دست پیدا کنند، غرب مجبور خواهد بود تنها به تحریم‌های اقتصادی در برخورد با آنها بسنده کند. البته موقعیت جغرافیایی کشورهای مختلف نیز در این موضوع تاثیرگذار است، برای مثال کره‌شمالی در قسمتی از نقشه جهان قرار گرفته است که تاثیر چندان زیادی بر چرخه انرژی و مبادلات جهانی ندارد ولی این وضعیت برای کشورهای خاورمیانه، شمال آفریقا یا حتی آمریکای جنوبی کاملا متفاوت است. اگر کشورهای این مناطق از جهان مانند کره‌شمالی به قدرت هسته‌ای و بالستیکی دست یابند، وضعیت وحشتناکی برای کشوری مانند ایالات‌متحده رقم خواهد خورد، پس مانع شدن از تبدیل کره‌شمالی به‌عنوان یک الگو برای کشورهای متخاصم با آمریکا به یک دکترین اصلی و راهبردی برای این کشور مبدل شده است.
کره‌شمالی مهم‌تر از همیشه
حال با تغییر سیاست‌های آمریکا درباره مسائل خاورمیانه و چرخش رویکرد آینده‌محور این کشور به منطقه شرق آسیا مطمئنا کره‌شمالی نقش مهم‌تری پیدا خواهد کرد و به‌عنوان یک دغدغه اصلی در آینده فکری سیاستمداران و روسای‌جمهور ایالات‌متحده ترسیم خواهد شد. نه‌تنها چین به‌عنوان یک قدرت تمام‌عیار برای آینده حضور غرب در شرق آسیا یک دغدغه محسوب می‌شود، بلکه مسلما با تجهیز و حمایت‌های پشت‌پرده بیشتر از پیونگ‌یانگ، اهرم قدرتمندتری برای فشردن بیشتر گلوی نیروهای بلوک غربی و متحدان‌شان در شرق آسیا خلق خواهد کرد.