نرگس چهرقانی، روزنامه‌نگار: با علیرضا نظری، نماینده مردم خمین در مجلس شورای اسلامی و موافق طرح شفافیت آرای نمایندگان به گفت‌وگو نشسته‌ایم. متن این مصاحبه در ادامه از نظر شما می‌گذرد.
بسیاری از نمایندگان فعلی مجلس شورای اسلامی در زمان انتخابات با وعده شفافیت رای آوردند. در همین راستا شفافیت اولین طرحی بود که مجلس یازدهم در دستورکار خود قرار داد. ولی اکنون 15ماه گذشته و این طرح بلاتکلیف است. از طرفی شفافیت در مجلس فعلی یک‌بار داخل صحن آمد و رد شد. بنابر گفته نمایندگان مجلس، بنا است که دوباره برای رای‌گیری روی صحن بیاید. علت رای نیاوردن طرح شفافیت در نوبت اول را چه چیزی ارزیابی می‌کنید؟
در بحث شفافیت همه نمایندگان مجلس یازدهم با اصل طرح شفافیت موافق هستند اما اینکه چرا کلیاتش در مجلس طرح شد و رای نیاورد که یک نفر رای کسری داشت چه میان نمایندگانی که موافق بودند و چه میان نمایندگانی که مخالف بودند که موجب شد این طرح رای نیاورد. همه نسبت به اینکه این طرح دارای اشکالاتی است که باید اشکالاتش را در کمیسیون مربوطه برطرف می‌کردند بعد روی صحن می‌آوردند اتفاق‌نظر دارند. گروهی از نمایندگان نظرشان بر این بود که کلیات این طرح را تصویب کنیم بعد مجددا اشکالاتش را بررسی کنیم و در این رسیدگی اشکالاتش برطرف شود. اما بعضی بر این باور بودند که شاید اگر ما الان به کلیاتش رای بدهیم در بحث بررسی طرح توسط نمایندگان روی صحن امکان اصلاحاتش مقدور نباشد. حرف‌شان این بود قبل از اینکه طرح در صحن تصویب شود، ایراداتش برطرف شده، بعد تصویب شود. بحث روی شکل ورود به طرح بود که نهایتا الان به کمیسیون مربوطه ارجاع شده و به‌نظر می‌رسد در دستورکار صحن است و قطعا هم با رای بالا در مجلس هم کلیاتش تصویب می‌شود هم جزئیاتش در صحن مورد بررسی قرار می‌گیرد.
اشکالات طرح قبلی چه بود؟ الان برطرف شده است؟
یکی از ایراداتی که طرح اولیه شفافیت داشت این بود که شفافیت الزاما برای مجلس طراحی شده بود درحالی‌که موافقت یا مخالفت، انتقادها، استدلال‌ها و ایراداتی که نمایندگان روی طرح‌ها دارند از تریبون رسانه‌ها و مجلس مستقیما پخش می‌شود. اما در هیات دولت رصد مستقیم وجود ندارد. بنابراین هیات دولت هم باید شفاف باشد به‌طوری که بحث‌های مطروحه آنها را به‌صورت مستقیم مردم بتوانند رصد کنند. به همین علت طرح قبلی شفافیت جامعیت کامل را نداشت. از دیگر ایرادات طرح شفافیت این بود که بعضی جاها شفافیت موجب می‌شود عملا نماینده به‌جای انجام رسالت قانونی، شرعی و اخلاقی خود به‌خاطر اینکه مورد خوشایند دیگران قرار بگیرد یا اینکه فشارهایی از بیرون متوجه نماینده نشود، ممکن است صحبتی کند که مورد خوشایند دیگران باشد، درحالی که وظیفه نماینده این است که مصالح مردم و کشور را ببیند نه به‌خاطر اینکه جلوی در مجلس تجمع کردند یا اینکه موجی ایجادشده یا به‌خاطر مقاومت‌هایی که در دفترشان در شهرستان صورت می‌گیرد. لذا طرح شفافیت مطلقا نه خوب است نه بد بلکه اشکالاتی دارد که باید قبل از اینکه کلیاتش تصویب شود و بخواهد در دستور صحن قرار بگیرد، اصلاح شود.
شنیده شده برخی نمایندگان معتقد بودند که باید طرح شفافیت بعد از رای اعتماد به کابینه روی صحن بیاید تا وزرا متوجه نشوند رای هر نماینده چه بوده است چون می‌گویند تبعات خوبی برای ما ندارد. این شنیده‌ها تا چه حد درست است؟
اینکه این مجلس طرح شفافیت را بگذارد برای بعد از رای اعتماد وزرا واقعیت ندارد، زیرا قانونی که وضع می‌شود برای یک دوره مجلس نیست بلکه برای همه ادوار مجلس است مگر اینکه مجلس قانون را مجددا بازنگری یا اصلاح کند. البته یکی از ایرادات طرح شفافیت اولیه هم بحث رای شفاف به وزرا است. فرض کنید نماینده یک شهرستان کوچک رای مخالف به وزیری بدهد و فرضا آن وزیر هم با یک رای حداقلی موفق می‌شود که رای اعتماد از مجلس را کسب کند. در همین جریان وقتی آن وزیر متوجه می‌شود که چه نمایندگانی به او رای مخالف دادند ممکن است از باب بی‌تقوایی به اداراتش در سطح استان‌ها دستور دهد که آن شهرهایی که نمایندگانش رای مخالف دادند مورد حمایت و پیگیری قرار نگیرند و حمایت‌هایش را نصیب نمایندگانی کند که به او رای موافق دادند. این از آن بخش‌هایی در طرح است که به‌ضرر نمایندگان با شهرهای کوچک و استان‌های دوردست است. بنابراین خیلی وقت‌ها ممکن است فردی نظرش خلاف آن وزیر باشد اما برای جلوگیری از تبعاتی که برای حوزه انتخابیه‌اش دارد، تصمیم می‌گیرد رای مثبت دهد.
اینها اشکالاتی است که همه نمایندگان وقتی طرح روی صحن آمد مطرح کردند و به کمیسیون مربوطه ارسال شده است که اینها را در اصلاح طرح اعمال کنند. اینکه الان دقیقا آن اشکالات در آخرین وضعیت کمیسیون در چه مرحله‌ای است اطلاع ندارم اما همین را می‌دانم که این اشکالات کاملا احصاشده و به کمیسیون مربوطه ارسال‌شده که بتوانند در بازنگری طرح آن را اصلاح کنند.
هم‌اکنون شاهد شفافیتی گزینشی هستیم. هر نماینده هر زمان که بخواهد رای‌اش را در صفحه مجازی شخصی‌اش در اینستاگرام یا توئیتر اعلام می‌کند. به‌نظر شما این نقد (شفافیت گزینشی) به مجلس یازدهم وارد است یا خیر؟
این نقد به مجلس یازدهم وارد نیست. ما نباید دچار شعارزدگی شویم. نمایندگان نباید با اقدامات احساسی یا نمایشی به این سبک روی بیاورند. در همین راستا مجلس واقعا اگر می‌خواهد چیزی را تصویب کند، مصالح کشور را در یک بازه طولانی بببیند نه دوره چهارساله خودش. خیلی شفاف این جمله را خدمت‌تان عرض می‌کنم؛ آنچه مردم انتظار دارند از شفافیت این نیست که نماینده اگر آب هم می‌خورد، گزارشش را بدهد. در مجلس نمایندگان دارند روی موضوعات مختلف اظهارنظر می‌کنند و مسائل مطرح می‌شود و خیلی از مسائل به رای کشیده می‌شود اما مردم نه حوصله وقت گذاشتن و ریز شدن در این مسائل را دارند نه برایشان ارزشی دارد. آنچه برای مردم ارزش دارد این است در مواردی که به مصالح ملی کشور مربوط می‌شود مثل بحث برجام، معاهده پاریس وFATF که می‌تواند در درازمدت مصالح ملی را تحت‌تاثیر قرار دهد، اینها را مردم باخبر باشند.
یعنی شما معتقدید مردم فقط باید از مباحث سیاست خارجه مطلع باشند؟ و شفافیت فقط باید برای این مسائل باشد؟
در سیاست داخلی هم ممکن است ما به مباحثی برخورد کنیم که مصالح ملی ایجاب کند مردم بخواهند بدانند. نماینده مجلس به‌عنوان وکیل مردم چه نظری داشته است. البته من فکر می‌کنم نمایندگان در کمیسیون مربوطه که اصلاحاتی روی طرح شفافیت انجام دادند، کلیتی را درقالب ملاک‌ها و معیارها تصویب کنند و در ذیل آیین‌نامه اجرایی این کلیت به جزئیاتی که شامل سیاست خارجه می‌شود یا سیاست داخله بپردازند.