با روی‌کار آمدن دولت سیزدهم و آغاز فعالیت‌های کابینه دولت جدید و انتصاب سیدجواد ساداتی‌نژاد به‌عنوان وزیر جهاد کشاورزی دولت سیزدهم، نهادها و زیرمجموعه‌های این وزارتخانه روزنه امیدی برای پیشرفت فعالیت و بهبود چالش‌هایشان پیدا کرده‌اند. باتوجه به وضعیت موجود و تحریم‌های حاکم بر کشور، در توسعه بخش کشاورزی باید از ظرفیت و توان بخش نخبگان، شرکت‌های دانش‌بنیان و فناورانه بهره برد تا از وابستگی این حوزه به سایر کشورها جلوگیری کرد؛ چراکه شرکت‌های دانش‌بنیان همیشه در تنگناهای سخت و شرایطی که کشور با اساسی‌ترین چالش‌ها دست‌به گریبان بوده، نقش مهمی ایفا کرده‌اند. البته شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه کشاورزی نیز به‌عنوان بخش مهم و تحقیقاتی این حوزه خود نیز با دغدغه‌هایی مواجهند که باید این دغدغه‌ها توسط نهاد مادر و اصلی آن حوزه برطرف شود؛ چالش‌هایی همچون عدم حمایت، نبود زیرساخت و امکانات لازمه، بروکراسی‌های اداری، چالش‌های دولتی و... که کار تحقیق، پژوهش و تولید محصول دانش‌بنیانی را با اختلال و کندی مواجه می‌کند. این شرکت‌ها با اشاره به چالش‌ها و انتظارات خود از وزیر جدید این وزارتخانه انتظار دارند حمایت از فعالیت و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه کشاورزی را در اصلی‌ترین اولویت‌های خود قرار بدهد. استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان در رونق کشاورزی ناچیز است و توجه به چالش‌ها و دغدغه‌های شرکت‌های دانش‌بنیان فعالان در زمینه تولید محصولات کشاورزی به‌عنوان بخش مهم و تاثیرگذار در توسعه کشور ازجمله مواردی است که سیدجواد ساداتی‌نژاد به‌عنوان وزیر جدید باید درنظر داشته باشد و در اولویت برنامه‌های کاری خود قرار دهد؛ چراکه فعالیت این شرکت‌ها در حوزه کشاورزی، بسیار سودآور و پربازده بوده و نیاز کشور به واردات را کاهش و صادرات محصولات داخلی را افزایش می‌دهد.
درخصوص چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه تولید محصولات کشاورزی، انتظارت این شرکت‌ها از وزیر جدید و پیشنهادهایی برای بهبود فعالیت دانش‌بنیان‌ها، با مریم گل‌آبادی، دانشیار گروه تولید و ژنتیک گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «نگین بذر دانش»؛ محسن نیکخواه، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «بهان کیمیا آنزیم» و جواد گوهری، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «پیشگامان توسعه گیاهان زراعی» گفت‌وگوهایی را انجام داده‌ایم که در ادامه ازنظر می‌گذرانید.
حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه کشاورزی باید در اولویت قرار بگیرد
مریم گل‌آبادی، دانشیار گروه تولید و ژنتیک گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «نگین بذر دانش» که ۱۵ سال سابقه فعالیت در این دانشگاه و ۱۰ سال سابقه فعالیت در حوزه تولید بذر هیبرید صیفی‌جات دارد، با اشاره به فعالیت این شرکت دانش‌بنیان در حوزه کشاورزی گفت: «نگین بذر دانش از سال ۱۳۹۲ فعالیت خود را آغاز کرده و هدف از تاسیس این شرکت، تولید بذر هیبرید صیفی‌جاتی چون گوجه، خیار، بادمجان، هندوانه و... است که پس از فعالیت، این شرکت توانسته جزء شرکت‌های پیشرو تولید این‌گونه بذرها در کشور باشد؛ چراکه اکثر این بذرها وارداتی بوده و نیازمند ارز بسیاری برای واردات این بذرها است.» وی با اشاره به چالش‌های پیش‌روی شرکت‌های دانش‌بنیان برای فعالیت در زمینه تولید محصولات کشاورزی بیان کرد: «نخستین چالش، فراهم نبودن زیرساخت‌ها ازجمله امکانات گلخانه‌ای، مزرعه‌ای، آزمایشگاهی و... است و به‌دلیل وجود نداشتن زیرساخت‌های مطلوب، مناسب و کافی در کار چالش‌های بیشتری ایجاد می‌شود.» گل‌آبادی در ادامه عنوان کرد: «یکی دیگر از این معضلات، وقتی پس از انجام تحقیقات به مرحله تولید می‌رسیم، حمایت از تولید داخلی و عرضه در بازار وجود ندارد؛ چراکه کسانی که در شرکت‌های دانش‌بنیان فعالیت می‌کنند، افراد اقتصادی و تجاری نبوده و محقق هستند و زمانی که موعد عرضه محصول به بازار می‌رسد، با چالش‌هایی برای فروش مواجه می‌شوند. یکی دیگر از چالش‌های پیش‌روی دانش‌بنیان‌ها به‌ویژه در حوزه کشاورزی این است که حق مالکیت معنوی، حفظ اسرار شرکت‌ها و تجاری رعایت نمی‌شود و در کشور از این جنبه امنیت نداریم.» مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان نگین بذر دانش اشاره کرد: «داده‌ها، افکار و ایده‌ها به سرقت می‌رود و امکان حفاظت از آنها بسیار کم است. شرکت‌های دانش‌بنیان زمانی که کار خود را آغاز می‌کنند، خیلی با این چالش‌ها مواجه نیستند؛ اما وقتی پیشرفت می‌کنند، با این‌دست از معضلات دست‌به گریبان می‌شوند و راه مقابله با آن یا وجود ندارد یا مشکل است.» دانشیار گروه تولید و ژنتیک گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان با اشاره به انتظارات شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه کشاورزی از وزیر جدید وزارت جهاد کشاورزی گفت: «اگر وزیر جهاد کشاورزی از شرکت‌های دانش‌بنیان این حوزه حمایت و پشتیبانی نکند، فروش محصولات با چالش مواجه می‌شود و قطعا جایی هم شناخته نخواهد شد. انتظاری که ما از وزیر جدید این وزارتخانه داریم، این است که حمایت جدی و موثر از تولید داخلی و اولویت قراردادن تولیدات در کشور و حفظ مالکیت معنوی داشته باشند.» وی ادامه داد: «وزیر جدید باید به فعالیت دانش‌بنیان‌های این حوزه توجه داشته باشد و آنها را ببیند. دانش‌بنیان‌های فعال در حوزه تولیدات کشاورزی نباید به حاشیه بروند. شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا نیازمند حمایت و تشویق ازسوی نهاد مادر و اصلی هستند تا بتوانند فعالیت‌های جدی و موثری در این عرصه انجام بدهند.» گل‌آبادی تاکید کرد: «اگر عارضه‌یابی در شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شود، تمامی چالش‌ها و معضلات پیدا خواهند شد و بر این اساس می‌‌توان راه‌حل‌ها را ایجاد کرد. با انجام یک پایش از مجموعه‌ای از شرکت‌های دانش‌بنیان در این حوزه تمامی عارضه‌ها نمود پیدا خواهد کرد. این موضوع می‌تواند یک راهکار پیش پای وزیر جدید این وزارتخانه بگذارد تا عارضه‌ها را حل و به رشد فعالیت دانش‌بنیان‌های حوزه کشاورزی کمک کند.»
وزیر جهاد کشاورزی باید برای بازار تولید محصولات کشاورزی برنامه‌ریزی‌های دقیقی انجام بدهد
محسن نیکخواه، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «بهان کیمیا آنزیم» که در حوزه تولید محصولات کشاورزی و زیست فناوری در چند صنعت پرورش حیوانات، محصولات جایگزین نمک و... فعالیت می‌کند، با اشاره به مشکلات و چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان برای پیشبرد فعالیت در حوزه تولید محصولات کشاورزی عنوان کرد: «به‌دلیل استفاده از ارز ۴۲۰۰ تومان به‌عنوان ارز کالای اساسی در حوزه کشاورزی، بسیاری از محصولات که ما تولید می‌کنیم، به‌دلیل اینکه قیمت آزاد دارند و در شرایط مازاد تولید می‌شود، فاصله دارند؛ بنابراین کشاورزان به‌دلیل تفاوت قیمت خیلی از محصولات پرکاربردی که می‌تواند در کودها، سم‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و... جایگزین شود، توجیه مالی آن زیاد نیست و این چالشی است که در اقتصاد نظام یارانه در کشور داریم؛ بنابراین هر محصولی که می‌خواهد تولید شود و در بحث رقابتی با آنها مقایسه شود، به‌لحاظ تفاوت شدید قیمت، بازاریابی بسیاری از محصولات کشاورزی کم خواهد شد.»
نیکخواه ادامه داد: «مهم‌ترین مساله، مدیریت نظام یارانه‌ای از مبدا به انتها است؛ یعنی به‌جای اینکه دانش‌بنیان‌ها یارانه یا ارزهای تخصیصی را از ابتدا بدهیم، این هزینه را به انتهای مسیر تولید محصول هدایت کنیم تا محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان که قرار است ارزیابی شوند، با قیمت واقعی ارزیابی شود.»
مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «بهان کیمیا آنزیم» با اشاره به انتظارات شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه کشاورزی از وزیر جدید وزارت جهاد کشاورزی برای حمایت از توسعه فعالیت‌شان توضیح داد: «مهم‌ترین مشکل یا معضلی که دانش‌بنیان‌های حوزه کشاورزی با آن دست‌به گریبان هستند، علاوه‌بر نظام یارانه‌ای، محیط کسب‌وکار است. در سازمان‌های تخصصی توقع داریم سرعت و روند رسیدگی به صدور پروانه‌های کاری دانش‌بنیان‌ها تسهیل شود. بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان دارای کارخانه نیستند و به‌صورت قراردادی در شرکت‌های مختلف محصول تولید می‌کنند. این شرکت‌ها باید بیایند با شرایط تسهیل‌شده از امکانات موجود استفاده کنند، اما با یک اطمینانی از آنها و دولت شخصا با یک اطمینان و ایجاد قوانینی برای لو نرفتن فرمول‌ها از آنها حمایت کند تا سرعت رسیدن محصولات دانش‌بنیان را تا زمانی که شرکت‌ها به این بلوغ برسند که از ابتدا فعالیت کارخانه‌ای را شروع کنند، کم کند.»
وی افزود: «پس بنابراین انتظار داریم وزیر جدید محیط کسب‌وکار را بهبود ببخشد. درحال حاضر بخش بسیار کوچکی از محصولات‌مان براساس استانداردهای تولید محصولات طبیعی یا ارگانیک تولید می‌شود و باتوجه به خالی بودن این بخش و بالا بودن حاشیه سود، اعتبار و سلامتی، وزیر جدید دولت سیزدهم می‌تواند با اهمیت به بحث کشاورزی سبز جریان بزرگی را ایجاد کند تا در بخش‌های مختلف وزارت جهاد کشاورزی محصولات طبیعی و سالم‌تر تولید شوند و ازطریق سیستم بازارچه‌ای نیز امکان عرضه این محصولات برای تولیدکنندگان فراهم شود.»
نیکخواه در ادامه با اشاره به پیشنهاد خود برای بهبود فعالیت دانش‌بنیان‌ها در حوزه کشاورزی بیان کرد: «با سابقه ۱۵ساله در این حوزه فکر می‌کنم اگر وزیر جهاد کشاورزی بخواهد حرکتی در نظام جامعه کشاورزی که عموما قشرهای ضعیف جامعه هستند، ایجاد کند باید برای بازار تولید محصولات کشاورزی برنامه‌ریزی‌های دقیقی انجام بدهد تا بازار محصولات کشاورزی از شهرها و مناطق کوچک به بازار شهرهای بزرگ انتقال پیدا کند. با انجام این کار، مردمی که از شهرهای کوچک برای کار به‌سمت شهرهای بزرگ رفته‌اند، به مبدا اصلی خود بازمی‌گردند و با حداقل زمان، محصولات سالم‌تری در مبدا فرآوری، دسته‌‌بندی یا بهینه شده به‌سمت شهرهای بزرگ انتقال پیدا می‌کنند. با انجام این اقدام ممکن است اشتغال به‌سمت شهرهای کمتر توسعه‌یافته نیز حرکت کند.»
توجه و حمایت از استعدادهای مولد بخش کشاورزی باید در اولویت قرار بگیرد
جواد گوهری، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «پیشگامان توسعه گیاهان زراعی» که به‌عنوان تنها تولیدکننده بذر هیبرید چغندرقند در خاورمیانه فعالیت می‌کند نیز با اشاره به نقطه‌نظرات خود درخصوص چالش‌های دانش‌بنیان‌ها برای فعالیت در حوزه تولید محصولات کشاورزی عنوان کرد: «نخستین چالشی که با آن مواجه هستیم و باید برطرف شود، کنترل واردات محصولات، به‌ویژه بذرهای هیبریدی است. ۹۸ درصد بذرهای هیبرید گلخانه‌ای وارداتی است و کنترلی بر آن نیست. متاسفانه واردات در حوزه کشاورزی خیلی کنترل‌شده نیست.»
وی ادامه داد: «نکته دوم زمینه‌سازی نوآوری است، به‌طور مثال برای صادرات محصولات با چالش‌های بسیاری از وزارت بازرگانی تا حتی خود وزارت جهاد کشاورزی مواجه هستیم که باید این تنگناهای صادراتی حل شود. نکته دیگر این است که باید از استعدادهای بخش کشاورزی حمایت شود. باید برای فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه کشاورزی که مولد هستند، تسهیلات مناسب مالی درنظر گرفته شود تا امکان توسعه را برای آنها ایجاد کند. در شرکت‌های دانش‌بنیان، سرمایه ما افراد متفکری است که جمع شده‌اند تا محصولاتی کاربردی تولید کنند، اما برای ادامه راه نیاز به پشتیبانی دارند و با این کار قطعا کشور از آنچه فکر می‌کنیم، موفق‌تر عمل خواهد کرد.»
مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان پیشگامان توسعه گیاهان زراعی با بیان انتظارات خود از وزیر جهاد کشاورزی توضیح داد: «وزیر جدید باید به مدیران پایین‌دستی اختیار بدهد که از شرکت‌های دانش‌بنیان فعال حمایت کند. وزارت کشاورزی درحال حاضر بیش از ۵۰۰ هکتار زمین دراختیار دارد؛ زمین‌هایی که عملا استفاده بجایی از آن نمی‌شود؛ بخشی از این زمین‌ها می‌تواند با مجموعه‌ای از قوانین به شرکت‌های دانش‌بنیان واگذار شود تا کارآیی این زمین‌ها افزایش پیدا کرده و محصولات مناسب و کاربردی تولید شود.»
گوهری در ادامه اشاره کرد: «درحال حاضر کشاورزان و تولیدکنندگان ما بیشتر برندهای خارجی را می‌شناسند تا محصولات تولیدی داخلی. وزیر جدید جهاد کشاورزی باید بخش ترویج وزارتخانه را وادار کند تا محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان را به زارعان و تولیدکنندگان معرفی کنند. بخش ترویج باید تولیدات دانش‌بنیانی را به عرضه دربیاورد و آن را معرفی کند.»
وی در پایان سخنانش گفت: «دولت باید به آزادسازی برخی از فعالیت‌ها توجه کند. بحث یارانه کار ما را با اختلال مواجه کرده است، دولت باید در جهتی حرکت کند که به تولید یارانه ندهد. دولتی بودن فعالیت‌ها خیلی از مواقع ما را نجات نمی‌دهد؛ کاش فکری برای این مسائل کنیم.»