ندا اظهری، مترجم: دانشگاه‌های دنیا حتی در کشورهای توسعه‌یافته همواره کم‌وکسری‌هایی دارند و دولت‌ها تلاش می‌کنند با انجام راهکارهایی چالش‌های موجود بر سر راه آموزش عالی را برطرف کنند. آموزش عالی شیلی هم یکی از همین دانشگاه‌های دنیاست که کم‌وبیش با ضعف‌ها و قوت‌هایی روبه‌رو است و کارشناسان با بررسی تمام ابعاد آن، در رفع این کاستی‌ها و تقویت توانمندی‌ها برمی‌آیند. در شیلی دانشگاه‌هایی با رتبه‌های بالای جهانی وجود دارند که برخلاف تصور، درکنار برخی دانشگاه‌های بین‌المللی بزرگ دنیا جا خوش کرده‌اند. دانشگاه‌ها، کالج‌ها، مدارس پزشکی، مدارس مهندسی و حقوق در این کشور بسیار مورد احترام هستند و به‌دلیل وضعیت جوامع آموزشی و دانشگاهی و موسسات علمی آن در دنیا معروف است. دولت شیلی چندسالی است عزم خود را جزم کرده تا به یکی از مقاصد دنیا برای تحصیل دانشجویان بین‌المللی تبدیل شود. دانشگاه‌های شیلی که بسیاری از آنها در منطقه سانتیاگو، پایتخت این کشور واقع‌شده، ازجمله دو دانشگاه «شیلی» و «پنتیفیکال کاتولیک» در بین دانشگاه‌های این قاره برترین به‌شمار می‌روند. بسیاری از رشته‌های موردعلاقه دانشجویان بین‌الملل در این دو دانشگاه تدریس می‌شوند، بنابراین پتانسیل بالایی برای جذب و پذیرش بین‌المللی دارند.
در دانشگاه‌های شیلی چه خبر است؟
به گزارش تایم، درمجموع 25 دانشگاه ایالتی در شیلی حضور دارند و علاوه‌بر آنها تعداد روزافزونی موسسه آموزشی و دانشگاه خصوصی در آن وجود دارند. سانتیاگو به‌سرعت درحال بهبود زیرساخت‌های انتقال دانشجو و کاهش نرخ جرایم در مقایسه با بیشتر شهرهای پایتخت آمریکای جنوبی است. میزان اشتغال در این منطقه به لطف در دسترس بودن بسیاری از مشاغلی -که نیازمند مهارت زیادی هستند- بالاست و بسیاری از شرکت‌های چندملیتی و استارتاپ‌های فناوری محلی به‌دنبال انگلیسی‌زبان‌ها هستند، همچنین هزینه زندگی در شیلی نسبتا مناسب است و در سال‌های اخیر از نظر سیاسی و اقتصادی از ثبات خوبی برخوردار است.
رشد دانشجویان در سال‌های اخیر
در سیستم آموزش عالی کشور شیلی حدود 61 دانشگاه وجود دارد که بیش از 750 هزار دانشجو در آن مشغول تحصیل هستند. از این تعداد 46 دانشگاه توسط کمیسیون ملی اعتباربخشی شیلی تایید شده‌اند که 94 درصد از کل دانشجویان را در خود جای می‌دهند. آن دسته از دانشگاه‌هایی که تا پیش از سال 1981 تاسیس شده یا ردپایی از آنها در آن سال مشاهده شده، به دانشگاه‌های سنتی معروف شده‌اند. «اوهیگینز» و «آیسن» دو دانشگاه دولتی هستند که در سال 2015 شکل گرفته‌اند و نخستین دانشجویان خود را هم دوسال بعد یعنی در سال 2017 جذب کرد. طبق آخرین گزارش‌ها از سیستم آموزش عالی شیلی، در سال 2019 تعداد 407 هزار زن و 342 دانشجوی در دانشگاه‌های این کشور ثبت‌نام کرده‌اند. در سال 2013، این آمار معادل 370 هزار زن و 337 مرد بود که رشد اندکی را نشان می‌دهد. در بازه زمانی بین سال‌های 2013 تا 2019، تعداد کل دانشجویان زن مقطع کارشناسی به‌طور تقریبی از 575 هزار نفر در سال 2013 به 633 هزار نفر در سال 2019 افزایش داشته است.
دانشگاه‌های برتر شیلی در جدول رتبه‌بندی
شیلی مرکز برترین دانشگاه‌های آمریکای لاتین است به‌طوری‌که در رتبه‌بندی QS دانشگاه‌های برتر آمریکای لاتین در سال 2018، از جمع 10 دانشگاه برتر این منطقه، دو دانشگاه به شیلی تعلق دارد و در رتبه‌بندی QS برترین دانشگاه‌های جهان در سال 2018، حدود 11 دانشگاه از شیلی جای گرفته است. دانشگاه «پنتیفیکال کاتولیک» شیلی که در سال 1888 افتتاح‌شده، درحال‌حاضر با بیش از 22 هزار دانشجو، یکی از دو دانشگاه «پنتیفیکال» و یکی از 6دانشگاه کاتولیک در این کشور به‌شمار می‌رود. این دانشگاه با دو رتبه صعود، از رتبه سوم به رتبه نخست در رده‌بندی QS برترین دانشگاه‌های آمریکای لاتین رسیده است. این دانشگاه در رده‌بندی جهانی هم در رده 137 دنیا قرارگرفته است. این دانشگاه در میان 50 دانشگاه برتر جهان درزمینه معماری، آموزش، سیاست اجتماعی، هنر و طراحی، حقوق و کشاورزی قرارگرفته است. همچنین دانشگاه دولتی «شیلی» در سال 2018 در رده‌بندی جهانی دانشگاه‌های برتر در رده 201 و در رده‌بندی برترین دانشگاه‌های آمریکای لاتین ششمین دانشگاه برتر جای گرفته بود. این دانشگاه که در سال 1843 تاسیس شده، قدیمی‌ترین دانشگاه در این کشور به‌شمار می‌رود و اکنون حدود 40 هزار دانشجو در آن ثبت‌نام کرده و مشغول تحصیل هستند.
آموزش عالی شیلی بر سر دوراهی
کارشناسان امر بر این باورند که بازنگری دوباره آموزش عالی شیلی در درازمدت در ارتباط با جامعه مدنی و دستگاه‌های دولتی ضروری است. دولت این کشور سیاست‌هایی را در پیش‌گرفته که برخی مشکلات موجود در این سیستم را حل‌وفصل کند که در مواردی نه‌تنها چالشی را حل نکرده، بلکه مشکلاتی را هم بر مشکلات قدیمی افزوده است. این موضوع با عنوان «تحول یا بحران» معضل اصلی آموزش عالی است که پیشنهادهای سیاست عمومی را ارائه می‌دهد و منجر به یک استراتژی ملی با هدف برنامه‌ریزی پایدار توسعه سیستم آموزش عالی و دستیابی به اهداف آن می‌شود. این موضوع با شناخت پویایی و نوآوری بزرگ در مسائل سیاست‌های آموزش عالی آغاز می‌شود و اصلاحات اعمال‌شده در سال 2018 را به‌عنوان نمونه اصلی نشان می‌دهد. با وجود این سیاست‌های جدید چالش‌های جدیدی را هم ایجاد کرده است که هم‌زمان با مشکلات حل‌نشده، به‌وجود آمده‌اند و به این شرح هستند.
ثبت‌نام و برابری
این مشکل، رکود ثبت‌نام و همچنین محدودیت‌های مداوم در مساله برابری و فرصت‌های برابر را دربرمی‌گیرد. از زمان بازگشت دموکراسی در شیلی در سال 1990، ثبت‌نام دانشجویان در سیستم آموزش عالی این کشور تقریبا پنج‌برابر شده و درمجموع شمار دانشجویان دانشگاه‌ها در سال 2020 در این کشور به یک‌میلیون و 221 هزار و 17 نفر رسیده است. این طرح‌ها با کمک برنامه‌های مختلف کمک دانشجویی ازجمله سیاست اعمال شهریه رایگان در سال 2016 آغاز شده و همچنان هم ادامه دارد. این طرح دانشجویان را به تحصیل در دانشگاه‌ها ترغیب کرده است. در همین زمان، شکاف ایجادشده میان دانشجویان آموزش عالی گروه‌های مرفه و کم‌درآمد به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته و از این رو شیلی به‌عنوان کشوری در آمریکای لاتین شناخته شده که کمترین شکاف میان فقیر و ثروتمند در آموزش عالی آن وجود دارد. با وجود این، نابرابری و بی‌عدالتی در دسترسی به آموزش عالی هنوز هم در این کشور وجود دارد که عمدتا در ارتباط با کیفیت آموزش عالی، حفظ دانشجویان، فارغ‌التحصیلی و فرصت‌های شغلی آینده هستند. تعدادی از دانشجویان کم‌درآمد شیلی در 41.2 درصد از موسسات آموزش عالی فاقد اعتبار کافی در این کشور متمرکز شده‌اند. سیستم‌های پذیرش دارای پیشرفت تحصیلی قبلی است که در شیلی با عوامل اجتماعی، اقتصادی و جغرافیایی ارتباط تنگاتنگی دارد. در پنج‌سال گذشته، ثبت‌نام در کالج‌های فنی تا 5/5 درصد و در موسسات فنی حرفه‌ای تا 5.1 درصد کاهش داشته است.
موفقیت دانشجویان
نگهداری، پیشرفت و تکمیل مطالعات هم جزء دشواری‌های تحقیقات است. اگرچه آموزش عالی شیلی برنامه‌های درسی را طی سال‌های اخیر مدرن کرده و برنامه‌های حمایتی دسترسی، پیشرفت و توسعه را ارائه داده است، اما این برنامه‌ها از برابری، کیفیت، ارتباط و وابستگی برخوردار نیستند. نرخ ترک تحصیل در دانشگاه‌های شیلی همچنان بالاست به‌طوری‌که حدود یک‌سوم دانشجویان دوره کارشناسی در سال اول ترک تحصیل می‌کنند و تقریبا نیمی از آنها در سال‌های بعد از ادامه تحصیل خودداری می‌کنند. علاوه‌بر این به‌طور متوسط تنها حدود 36 درصد از دانشجویانی که وارد دانشگاه می‌شوند موفق به تکمیل تحصیلات خود خواهند شد. کلید حل این مشکل، طراحی انواعی از برنامه‌های درسی است که بیشتر با نیازهای دانشجویان مطابقت داشته باشد؛ چراکه درحال‌حاضر برنامه‌های درسی بر آموزش حرفه‌ای سنتی متمرکز است که محتوای آن بیش‌ازحد تخصصی است و سختی آن به‌اندازه کافی نمی‌توان نیازهای دانشجویان را برآورده کند.
مساله آموزش
یکی دیگر از مشکلاتی که پیش روی سیستم آموزش عالی شیلی قرار دارد، عدم انعطاف‌پذیری و تناسب آموزشی کافی است. در این سیستم، آموزش و دنیای کار ناسازگاری‌های زیادی با هم دارند. علاوه‌بر این، نابرابری‌های قابل‌ملاحظه‌ای در فرصت‌های شغلی و سطح دستمزد وجود دارد که مربوط به ریشه‌های اقتصادی و اجتماعی دانشجویان این کشور است.
ناهماهنگی‌های موجود
ناهماهنگی‌هایی ناشی از مقررات و تضمین کیفیت در سیستم آموزش عالی شیلی وجود دارد. هماهنگی میان مقررات و تضمین کیفیت آموزشی باعث می‌شود شرایط دانشگاهیان و استادان، توسعه زیرساخت‌ها و منابع برای پشتیبانی آموزشی بهبود یابد. با وجود این، اختلافات آشکاری هم در این بین وجود دارد. به‌عنوان مثال، از حدود 90 هزار دانشجوی آموزش عالی شیلی تنها 15 درصد دارای مدرک دکتری هستند و اکثر پزشکان در دانشگاه‌های مشهور کلانشهرها متمرکز شده‌اند. دولت شیلی با اعمال برخی مقررات لازم در این زمینه می‌تواند تمرکززدایی را در شهرهای مختلف این کشور برقرار کند تا هر شهری بسته به نیازی که دارد از تخصص دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بهره‌مند شود. این کار به‌طور قطع امکان دسترسی شهرها را به امکانات افزایش خواهد داد.
کمبودهای حاکمیتی
کمبودهای حاکمیتی و فقدان چشم‌انداز استراتژیک برای ارتقای خودمختاری، تنوع و حمایت اجتماعی در آموزش عالی شیلی به چشم می‌خورد. طی چنددهه تا انجام اصلاحات عمده در سال 2018، سیستم آموزش عالی شیلی توسط بازار اداره می‌شد. اصول کلی آموزش عالی شیلی طبق قانون سال 2018 مصوب شد. طبق این قانون، خودمختاری، کیفیت آموزش عالی، مشارکت، تنوع، دربرگیری، آزادی دانشگاهی، رابطه مشارکتی، مصالحه مدنی، احترام به حقوق بشر و شفافیت در این سیستم از اصولی است که باید برقرار باشد تا آموزش عالی بتواند در سایه آن، به اهداف درازمدت خود در بهبود نظام آموزشی دست یابد. همچنین در آن سال، یک رژیم قانونی و سازمانی جدید برای دانشگاه‌ها و شکل جدیدی از تامین مالی براساس کمک‌های دائمی دولت به دانشگاه‌های دولتی معرفی شد. با وجود این، چالش‌های آینده از قبیل آموزش مداوم متخصصان، سهم مورد انتظار دانشگاه‌ها در عملکرد دموکراسی و پیشرفت مادی، فرهنگی و اجتماعی کشور و رفاه مردم، اداره مشارکتی آموزش عالی و حمایت مالی بیشتر نیز برای موسسات آموزش عالی اشاره شده است که در زمان اصلاحات آموزش عالی به آن پرداخته نشده بود.
مشکلات و چالش‌های مالی
مشکلات فزاینده‌ای در تامین مالی آموزش عالی وجود دارد. یارانه‌های دولتی برای شهریه‌های جایگزین کمک‌های مالی خانواده‌ها به تحصیلات عالی شده است اما تعداد دانشجویانی که در مقطع کارشناسی آموزش عالی ثبت‌نام می‌کنند، از سال 2016 تا سال 2020 حدود 2.1 درصد کاهش نشان می‌دهد و این کاهش در سال 2020 به‌دلیل همه‌گیری ویروس کرونا به بالاترین حد خود یعنی 3.7 درصد رسید که تاثیر بسیار مخربی روی تامین مالی آموزش عالی شیلی به‌جا گذاشته است. هزینه پاسخگویی به نیازهای بحران سلامت، تامین نیازهای دانشجویان، تامین مالی سیستم آموزشی جدید و رایگان و افزایش سرمایه‌گذاری تحقیق و توسعه، به منابع کافی و دید بلندمدت نیاز دارد. برای افزایش منابع تامین مالی آموزش عالی، پیشنهاد اخذ مالیات از فارغ‌التحصیلان آموزش عالی از سوی دولت شیلی پیشنهاد شده است.
قطع ارتباط
آموزش عالی شیلی با استراتژی توسعه کشور ارتباط نزدیکی دارد. تا چنددهه سیاست عمومی آموزش عالی به‌عنوان فرآیند انباشت سرمایه انسانی درنظر گرفته شده است. با وجود این، آموزش عالی همچنین برای تحکیم دموکراسی و توسعه ملی و محلی امری کلیدی به‌شمار می‌رود. طبق این گزارش لازم است آموزش عالی این کشور به‌عنوان یک حق اجتماعی در قانون اساسی جدید شیلی لحاظ شود که درحال‌توسعه بوده و شاهد رشد روزافزون آن خواهیم بود. اعطای صلاحیت حق اجتماعی در قانون اساسی جدید به آموزش عالی، حق تحصیل را درطول عمر فرد تضمین می‌کند.