سارا طاهری، روزنامه نگار: در بین مناسبت‌های مختلفی که در تقویم کشورمان نام‌گذاری شده است، برخی روزها به مدافعان سلامت اختصاص دارند. کسانی که عمر و زندگی خود را صرف روشی برای رهایی بشر از رنج بیماری و ارائه خدمات درمانی به مردم می‌کنند. مدافعانی که این روزها نیز با ایثار و ازجان‌گذشتگی درخط مقدم مبارزه با کرونا شبانه‌روز درحال جهاد هستند.
فارغ از پزشکان و پرستاران، کسانی نیز هستند که شاید کمتر از آنها گفته و شنیده‌ایم؛ افرادی که شاید بتوان از آنها به‌عنوان سربازان گمنام خط مقدم مبارزه با کرونا یاد کرد. داروسازان درکنار کادر درمانی هیچ‌گاه سنگر خدمتگزاری را خالی نگذاشته و علاوه‌بر خط مقدم، در کارخانه‌های دارویی برای تولید داروی موردنیاز کشور شبانه‌روز تلاش کردند تا کمترین خدشه‌ای در این حوزه متوجه کشور نباشد. داروسازان با تولید، تامین، توزیع، تجهیز و تکمیل نیازهای دارویی مراکز درمانی و بیمارستان‌ها، نقشی مهم در زمینه مبارزه با کرونا و البته کمک به سایر بیماران انجام می‌دهند، بنابراین روزی نیز به نام این مدافعان سلامت نام‌گذاری شده است؛ پنجم شهریورماه زادروز حکیم محمد بن زکریای‌رازی و روز «داروساز» است. داروسازی را می‌توان یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین فعالیت‌های درمانی دانست که بشر برای بقا و حفظ جان و سلامتی خود به آن وابسته بوده است. شاید بتوان قدمت داروسازی را مقارن با قدمت زندگی بشر دانست. در ایام شیوع کرونا داروسازان خدمات قابل‌توجهی چه در صنعت و چه در داروخانه‌ها ارائه داده‌اند. همچنین در شرایط کرونایی که خدمت‌رسانی داروخانه‌ها به جامعه مضاعف شده بود، برخی مسائل ازجمله کمبود اقلام پیشگیرانه مانند ماسک، داروخانه‌ها را دچار چالش‌هایی کرد که خوشبختانه داروسازان توانستند این مشکلات را نیز مرتفع کنند.
به بهانه روز داروساز با رئیس دانشکده داروسازی و علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی و رئیس شبکه داروخانه‌های دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در زیر می‌خوانید.
بسیاری از داروها در زمان شیوع کرونا توسط داروسازان دانشکده داروسازی دانشگاه آزاد ساخته شده‌اند
زهرا جعفریآذر، رئیس دانشکده داروسازی و علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «رشته داروسازی در سال ۱۳۶۵ توسط مرحوم محمدباقر شایورد راه‌اندازی شد و تا سال ۱۳۸۶ ایشان رئیس واحد علوم دارویی بود و نسبت به تربیت دانشجو در رشته داروسازی با موفقیت اهتمام داشت. با تغییر مدیریت واحد در اواخر سال ۱۳۸۶ و حضور ریاست جدید سیدمهدی رضایت، این واحد توسعه کمی و کیفی پیدا کرد.» او با بیان اینکه درحال‌حاضر دانشجویان دانشکده داروسازی و علوم دارویی جزء بهترین‌های کشور هستند، ادامه داد: «دانشجویان این دانشکده در آزمون‌هایی که در سطح کشور برگزار می‌شود، ازجمله آزمون علوم پایه، آزمون جامع، آزمون ph.D و... رتبه‌های بالایی را کسب می‌کنند. همچنین از نظر ورود به بازار کار وضعیت بهتری نسبت به دانشجویان سایر دانشکده‌های داروسازی در سطح کشور دارند تا جایی که اقبال جذب فارغ‌التحصیلان داروسازی دانشگاه آزاد بیشتر از سایر دانشگاه‌هاست.»
رئیس دانشکده داروسازی و علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: «درحال‌حاضر فارغ‌التحصیلان ما نسبت به سایر دانشگاههای دولتی وضعیت بهتری ازنظر کسب رتبه‌های علمی را دارند. همچنین در حوزه صنعت، وزارت بهداشت و سایر حوزه‌های تصمیم‌گیری توانسته‌اند مقام‌های بالایی را به خود اختصاص دهند.»
او اضافه کرد: «دانشجویان داروسازی دانشگاه آزاد اسلامی سال‌هاست که در جشنواره و کنگره‌های ملی و بین‌المللی خوش درخشیده‌اند و این موفقیت نتیجه زحمات دانشجویان و حمایت اساتید و مدرسان مجموعه است.»
جعفریآذر با تاکید بر اینکه مهم‌ترین کارکرد دانشگاههای علوم پزشکی تربیت نیروی متخصص و متعهد است، تصریح کرد: «این نیروها باید بتوانند علی‌رغم سختی‌ها، مسیر رشد و تعالی را طی کرده و با توجه به ظرفیت‌ها و فرصت‌های موجود، زمینه حل مشکلات کشور را فراهم کنند.»
هزار و 170 دانشجو در دانشکده داروسازی دانشگاه آزاد مشغول به تحصیل هستند
او با بیان اینکه اکنون حدود هزار و 170 دانشجو در این دانشکده مشغول به تحصیل هستند، اظهار کرد: «60 عضو هیات‌علمی تمام‌وقت در این دانشکده مشغول به فعالیت هستند. دانشکده علوم دارویی و داروسازی متعلق به دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی است و در مقطع پایه از اساتید دانشکده‌های دیگر نیز استفاده می‌شود، بنابراین حدود 25 نفر از اعضای هیات‌علمی سایر دانشکده‌ها هم با دانشکده داروسازی درحال همکاری هستند.»
رئیس دانشکده داروسازی و علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «تمام کلاس‌های تئوری در این دانشکده در زمان شیوع کرونا به‌صورت مجازی برگزار شد؛ قبل از کرونا از دانشگاه‌ها خواسته‌شده بود که به‌سمت مجازی‌سازی حرکت کنند که از سوی اساتید مورد اقبال نبود. اما شیوع ویروس کرونا نوعی توفیق اجباری بود که باعث شد به این سمت حرکت کنیم. درحال‌حاضر در شرایط خوبی ازنظر تدریس مجازی در این دانشکده وجود دارد، البته در شرایط آموزش مجازی اساتید و دانشجویان نمی‌توانند به‌صورت حضوری با یکدیگر در ارتباط باشند و همین موضوع باعث برخی مشکلات شده است.»
او گفت: «بسیاری از داروها مثل ضدالتهاب‌ها و ضدانعقادها که در زمان شیوع کرونا توسط داروسازان دانشکده‌های داروسازی ساخته‌شده است که نمی‌توان نقش آنها را نادیده گرفت. البته بحث تشخیص صحیح توسط پزشکان بسیار مهم است اما بعد از تشخیص، بیماری توسط دارو درمان می‌شود که در اینجا نقش داروسازان پررنگ می‌شود، حتی برای ساخت داروهای سنتی نیز فرآیند داروسازی انجام شده است، بنابراین نمی‌توان از نقش دارو و داروسازان در درمان بیماری غافل شد.»
او معتقد است رشته داروسازی و صنایع مرتبط با آن قابلیت دارند که مشکل بیکاری نیروهای جوان را در حد بالا و باکیفیت مطلوب حل کنند اما این مهم درصورتی قابل‌حصول است که نسل جوان با شناخت و آگاهی به این رشته وارد شوند تا در مسیر بعضا ناهموار پیش رو دچار دلسردی نشوند.
جعفریآذر در ادامه خاطرنشان کرد: «دانشکده داروسازی و علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی در رنکینگ سال 2019 توانست مقام سوم را در بین دانشکده‌های داروسازی ایران به خود اختصاص دهد. دانشجویان داروسازی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران به‌علت سطح بالای آموزش‌ها به‌سرعت جذب بازار کار می‌شوند و همچنین با معرفی دانشجویان در ترم‌های آخر تحصیلی به کارخانه‌های داروسازی زمینه حضور آنها را در صنعت داروسازی و معاونت‌های غذا و دارو و... فراهم می‌کنیم.»
25 داروساز در ۲ سال گذشته جان خود را از دست دادند
سیدعلی سبحانیان، عضو هیات‌علمی دانشگاه و رئیس شبکه داروخانه‌های دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره نقش داروسازان در زمان شیوع ویروس کرونا توضیح داد: «داروسازان سهل‌الوصول‌ترین عضو جامعه پزشکی هستند، مردم برای ملاقات با پزشکان باید وقت قبلی گرفته و مدتی زمان را صرف کنند اما ما این افتخار را داریم که همواره در اسرع وقت در خدمت مردم باشیم.»
او اضافه کرد: «در طول دوسال گذشته که با ویروس کرونا مواجه بودیم، بالغ‌بر 25 داروساز در سراسر کشور جان خود را از دست دادند؛ چراکه در صف مقدم مواجهه با این ویروس قرار داشتند. داروسازان توانستند در عرصه‌های مختلف کمک کرده تا بتوانند این بیماری را کنترل کنند. یکی از این عرصه‌ها داروخانه‌ها بود؛ چراکه بسیاری از داروسازان در داروخانه‌های بیمارستان‌ها مشغول خدمت‌رسانی به بیماران هستند.»
رئیس شبکه داروخانه‌های دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران با بیان اینکه بسیاری از داروسازان به‌عنوان داروساز بالینی درکنار پزشک در بخش‌های بیمارستان‌ها حضور داشته و در بالین بیمار حاضر شده و به نحوه دارودرمانی بیماران کمک می‌کنند. به همت داروسازان بسیاری از داروهایی که برای بیماران مبتلا به کووید مصرف می‌شود، تولید و به مردم کمک می‌شود تا جایی که این روزها بیماران با سهولت به داروها دسترسی داشته و نگرانی ندارند.
دانشکده داروسازی دانشگاه آزاد اسلامی قدیمی‌ترین دانشکده داروسازی در سطح کشور
سبحانیان با بیان اینکه دانشکده داروسازی دانشگاه آزاد اسلامی یکی از قدیمی‌ترین و باتجربه‌ترین دانشکده‌های داروسازی در سطح کشور است، گفت که این دانشکده در مقایسه با سایر دانشکده‌های داروسازی ازجمله دانشکده شهید بهشتی و دانشگاه تهران وضعیت مطلوبی دارد اما باید در دو قسمت خود را تقویت کند؛ قسمت اول هماهنگی با صنعت است، داروسازان قبل از فارغ‌التحصیلی باید بالغ‌بر 100 ساعت در صنعت تجربه کسب کنند تا بعد از فارغ‌التحصیلی هم کمک‌کار صنعت بوده و هم از بابت اشتغال خیال‌شان راحت باشد. او اظهار کرد: «الان این شرایط برای دانشکده ما فراهم نیست و این اقدام به‌کندی صورت می‌گیرد؛ قسمت دوم اینکه دانشجویان باید در ترم آخر شرایط کسب تجربه برای آنها فراهم باشد که این مهم با وجود داروخانه‌های آموزشی بیمارستانی و شهری امکان‌پذیر است. درحال‌حاضر سه بیمارستان امیرالمومنین(ع) و بوعلی و فرهیختگان در اختیار داروسازان این دانشگاه قرار دارند که البته بیمارستان فرهیختگان زیرمجموعه شبکه داروخانه‌ها نشده است؛ چراکه این شبکه تنها یک‌سال از عمر آن می‌گذرد و این درحالی است که شبکه‌های داروخانه‌های دانشکده‌های دیگر عمرهای دودهه دارند.»
رئیس شبکه داروخانه‌های دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران گفت: «داروخانه‌های شهری نیز کوچک هستند و وقتی دانشجویان به داروخانه‌ها مراجعه می‌کنند از آشنایی با داروهای مهم محروم هستند، بنابراین در شبکه داروخانه‌های علوم پزشکی به‌دنبال این هستیم که در ابتدا برای کلینیک‌هایی که ریاست محترم دانشگاه علوم پزشکی درصدد احداث آن است داروخانه‌های شهری ایجاد کنیم و تعداد این دسته از داروخانه‌ها را افزایش دهیم.»
افزایش داروخانه‌های شبکه و مذاکره با سازمان غذا و دارو در دستور کار است
سبحانیان تصریح کرد: «درواقع به‌دنبال این هستیم که داروسازانی که در آستانه فارغ‌التحصیلی هستند، شرایط فارغ‌التحصیلی را داشته باشند و از ازدحام در یک یا دو داروخانه جلوگیری شود، بنابراین افزایش داروخانه‌های شبکه اولین اقدام‌مان خواهد بود و دومین اقدام این است که با مذاکره با سازمان غذا و دارو برخی از داروخانه‌های را به‌عنوان داروخانه‌های منتخب انتخاب کرده تا بتوانیم تعداد بیشتری از داروخانه‌های تخصصی و فوق‌تخصصی را در اختیار بیماران قرار دهیم. با این اقدام هم به مردم کمک کرده و هم فارغ‌التحصیلان‌مان با این دسته از داروها آشنا می‌شوند.»
او درخصوص مشکلات حوزه دارویی در سطح کشور نیز توضیح داد: «مهم‌ترین صنعت در این حوزه قیمت‌گذاری است؛ چراکه هزینه‌های سربار کارخانه‌ها و حقوق کارمندان افزایش پیداکرده است، بنابراین یکی از اقلام نادری که طی پنج‌سال گذشته رشد آنچنانی نداشته، دارو است و این معضل شرکت‌های داروسازی را با ضرر و زیان مواجه کرده تا جایی که آنها نمی‌توانند از سود حاصل از هر کارخانه و صنعت پول را برگردانند و سطح تولید را افزایش دهند. همچنین نمی‌توانند دستگاه‌های آزمایشگاهی را ارتقا و درنهایت کیفیت را افزایش دهند. این یکی از معضلاتی است که حوزه دارویی کشور و داروسازان با آن مواجهند و باید هرچه سریع‌تر این مشکلات مرتفع شوند.»
او با بیان اینکه دومین معضل در حوزه داروسازی کمبود ارز است، اظهار کرد: «بسیاری از کارخانه‌ها نیازمند تخصیص ارز هستند تا بتوانند دستگاه‌های بهتر و پیشرفته‌تر را وارد کنند که به‌دلیل کمبود ارز این اقدام صورت نگرفته، بنابراین صنعت ما آسیب دیده است. بنده به‌عنوان عضو هیات‌مدیره انجمن داروسازان تهران این ادعا را دارم که در امر داروخانه‌ها، به‌دلیل کمبود دارو، بسیاری از داروخانه‌های سطح شهر از ارائه داروهای موردنیاز بیماران معذور بوده و شرمنده بیماران می‌شوند.»
رئیس شبکه داروخانه‌های دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران معتقد است: «بنده معتقدم که باید به داروسازان اعتماد کرده، زیرا اولین مکانی که بیماران برای حل مشکل سلامت خود مراجعه می‌کنند داروخانه‌ها و داروسازان است، بنابراین باید به داروسازان اعتماد کنیم و اجازه دهیم داروهایی که در سطح کشور ( تولیدی و وارداتی) وجود دارد در تمام داروخانه‌ها و در اقصی‌نقاط کشور وجود داشته باشد تا از ایجاد رانت و نام‌گذاری برخی داروخانه‌ها به‌عنوان داروخانه‌های منتخب جلوگیری شود و از این معضل رها شویم.»