ندا اظهری، مترجم: طب سنتی چینی یکی از قدیمی‌ترین شاخه‌های پزشکی در دنیاست که گاهی از آن باعنوان شبه‌علم یاد می‌کنند. اولین بار حدود 2200 سال پیش طب سنتی چین مطرح شد. فرآیند درمانی در این طب معمولا با مکانیسم‌های معمول انجام نمی‌شود و ترکیبی از درمان‌های گیاهی، موادغذایی، رژیم‌های مختلف، ورزش، برخی باورهای خاص و... همراه است. در اوایل قرن بیستم میلادی، برخی احزاب سیاسی و مدرنیزاسیون‌های فرهنگی چین تلاش کردند این شیوه‌های سنتی را به‌عنوان روش‌هایی عقب‌مانده و غیرعلمی حذف کنند. در دهه 1960 بود که دولت چین تصمیم گرفت طب سنتی چین را با طب غربی ادغام کند و در انقلاب بزرگ فرهنگی در همان دهه، طب چینی را به‌عنوان طبی ارزان و محبوب معرفی کرد. حالا بعد از گذشت سال‌ها، هنگ‌کنگ به این فکر افتاده است تا طب سنتی چین را که قدمتی بسیار دیرینه دارد، در دنیا رواج دهد و کشورهای دیگر را هم با این طب ارزشمند آشنا کند.
دانشگاه‌های برتر بین‌المللی هنگ‌کنگ با تحقیقات مبتنی‌بر شواهد در تلاش برای مشروعیت‌بخشی علمی به طب سنتی چین در صحنه جهانی است. مهم‌ترین گامی هم که در این راستا برداشته شده، اختصاص 46 میلیون پوند برای توسعه طب سنتی در بودجه سال 2021 دولت هنگ‌کنگ است. این مبلغ به تامین مالی ساخت نخستین ساختمان بیمارستان چین کمک می‌کند که قرار است در سال 2025 تحت حمایت دانشگاه «باپتیست» هنگ‌کنگ افتتاح شود. برخی افراد، طب سنتی چین را به‌عنوان طبی سنتی و نامعتبر قلمداد می‌کنند. اما دولت چین و شهر هنگ‌کنگ به‌دنبال ارتقای این طب هستند و به‌دنبال آن هستند که برخی اصول این طب سنتی را مانند طب سنتی با کاربرد فناوری تغییر دهند. هیچ آینده‌ای برای محدود کردن موضوعاتی که می‌توان در قالب این طب تدریس کرد، وجود ندارد و دولت چین و هنگ‌کنگ به‌دنبال بین‌المللی کردن آن هستند. معاون رئیس دانشگاه «باپتیست» هنگ‌کنگ (توسعه طب سنتی) معتقد است که این بیمارستان با کنترل بیشتر و تمرکز مراحل تحقیقاتی روی طب چینی، هنگ‌کنگ را به مکانی منحصربه‌فرد تشریح کرده است که دانش چینی و دانشگاه‌های جهانی را با هم ترکیب کرده‌اند. او ابراز امیدواری کرده است که بتوانند با این روش پلتفرمی را برای معرفی طب سنتی چین به دنیا خلق کنند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که هزینه‌کرد دولت هنگ‌کنگ در بخش سلامت در سال 2022-2021 با 18 درصد افزایش به 14.7 میلیارد دلار رسیده و دولت این کشور توانست با تلاش‌های خود علاوه‌بر مقابله با عفونت کرونا، خدمات‌دهی به بیماران را هم بهبود بخشد. در جلساتی که چندی پیش تشکیل شد، مقرر شد وزارت بهداشت این کشور، طی سه سال آینده مبلغ 5 میلیون و 200 هزار دلار برای اقدامات مختلف در رسیدگی به کووید-19 دریافت کند. از این مبلغ، حدود 14 میلیون دلار صرف اجرای قانون بهداشت هنگ‌کنگ و از سرگیری تدریجی خدمات کامل نقاط کنترل مرزی بین هنگ‌کنگ، ماکائو و چین خواهد شد. حدود 3.5 میلیون دلار به بخش تامین هزینه سیستم‌های آی‌تی برای اجرای اقدامات ضدهمه‌گیری اختصاص می‌یابد.
جایگاه طب سنتی در چین
درمان طب سنتی چین شامل استفاده از گیاهان، موادمعدنی و محصولات حیوانی است و اقداماتی چون طب سوزنی به‌عنوان یکی از بخش‌های طب سنتی چین، قرن‌هاست که در هنگ‌کنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد و به‌عنوان بخشی از زندگی روزمره مردم این کشور شناخته می‌شود. در شهر هنگ‌کنگ حدود 10 هزار پزشک طب سنتی چینی وجود دارد و در کنار آن حدود 15 هزار پزشک نیز تحت آموزش طب سنتی یا غربی قرار گرفته‌اند. با وجود این، حوزه طب سنتی چین تنها پس از پایان استعمار بریتانیا در سال 1997 از طرف دولت هنگ‌کنگ به رسمیت شناخته شد. یک سال بعد، دانشگاه هنگ‌کنگ و دانشگاه چینی هنگ‌کنگ مدارس پزشکی چین را افتتاح کردند. دانشگاه «باپتیست» هنگ‌کنگ نخستین دانشگاه هنگ‌کنگی بود که مدرک کارشناسی دولتی خود را در زمینه داروسازی و داروسازی چینی ارائه داد و چند سال بعد، دانشگاه هنگ‌کنگ و دانشگاه چینی هنگ‌کنگ طرح‌های مشابهی را به آن افزودند.
در سال 1956 بود که نخستین کالج طب سنتی چینی در پکن، شانگهای، چنگدو و گوآنگژو افتتاح شد. بعد از مدتی هم سه مرکز دیگر در چین راه‌اندازی شد. به‌دنبال افتتاح نخستین مرکز آموزش این طب، سیستم آموزش پزشکی در چین توسعه یافت. درحال حاضر، حدود 24 دانشگاه و 18 کالج و درمجموع 42 مرکز آموزش مخصوص طب سنتی چینی در این کشور مشغول فعالیت هستند. به‌طور کلی، حدود 1500 دانشگاه طب سنتی چینی در 81 کشور دنیا وجود دارند و دولت چین درنظر دارد این تعداد را گسترده‌تر کرده و نفوذ آن را در دنیا افزایش دهد.
تحول طب سنتی طی سال‌ها
به گزارش تایم، درحال حاضر، دانشگاه هنگ‌کنگ به‌دنبال گرفتن تاییدیه دولت چین به‌منظور راه‌اندازی یک مجموعه آزمایشگاه جدید برای حمایت از 6 طرح پزشکی دوره کارشناسی است که یکی از این برنامه‌ها روی درمان‌های چینی متمرکز شده است. پیشرفت‌های موازی در منطقه «ماکائو»، یکی دیگر از مناطق اداری ویژه چین نیز انجام می‌شود. بلافاصله پس از واگذاری آن شهر از پرتغال به حاکمیت چین در سال 1999، دانشگاه علم و صنعت «ماکائو» در سال 2000، دانشکده پزشکی چین و برنامه کارشناسی را افتتاح کرد، درحالی که دانشگاه «ماکائو» در سال 2002 موسسه علوم پزشکی چین را تاسیس کرد. دانشگاه‌ها و موسسات متعددی در چین از جمله در شهرهای پکن، شانگهای، نانجینگ و گوآنگژو به طب سنتی چین اختصاص داده شده‌اند. در سال 2015 هنگامی که Tu Youyou نخستین شهروند چینی به‌دلیل کشف داروی «آرتمیسینین»، درمان مالاریا براساس عصاره گیاهی چینی موفق به کسب جایزه نوبل پزشکی شد، این حوزه مورد توجه ویژه از سوی جهان قرار گرفت و محققان به این نتیجه رسیدند که می‌توان دارویی را هم از گیاهان تهیه کرد که بتوان از آنها در درمان بیماری‌ها استفاده کرد.
دانشگاه «تسینگوآ» در ماه می سال جاری، موسسه طب سنتی پکن را به‌عنوان یک مرکز تحقیقاتی و پژوهشی میان‌رشته‌ای راه‌اندازی کرد که در آن بخش‌های مختلفی برای توسعه و نوآوری در طب سنتی گردهم جمع شده‌اند. جدا از ابتکار عمل‌های دولت چین، متخصصانی که کار طب سنتی این کشور را انجام می‌دهند از رویکردی جامع‌تر در این زمینه حمایت می‌کنند. در ماه ژوئن، کارشناسان نامه‌ای در محله پزشکی هنگ‌کنگ منتشر کردند که خواستار ادغام بیشتر بین دو نوع رشته پزشکی بود. درواقع متخصصان طب سنتی و پزشکان این حوزه، نقش بسیار مهمی را در به دوش کشیدن بار همه‌گیری کووید-19 در کشور به دوش داشتند. البته نقش این رشته محدود است و نیاز به بررسی و شناخت بیشتری دارد. به‌طور قطع، آموزش و پژوهش در این زمینه برای اعتبار بخشیدن به آن از اهمیت بالایی برخوردار است. استفاده عمومی از داروهای گیاهی یا طب گیاهی چینی به‌تنهایی و بدون نظارت‌های علمی و حرفه‌ای یا تحقیقات مبتنی‌بر شواهد، می‌تواند منجر به شبه‌علم‌های خطرناکی شود و تبعاتی را به‌دنبال داشته باشد. دکتر «هون» که در زمینه داروهای متداول آموزش دیده است، با تاکید بر ضرورت پزشکی یکپارچه می‌گوید که پزشکی یکپارچه منحصرا طب چینی یا غربی نیست، بلکه ترکیبی از این دو طب درکنار یکدیگر است که می‌توانند نقاط ضعف یکدیگر را به خوبی پوشش دهند. او عنوان می‌کند که کانادا، آلمان، استرالیا و... جزء کشورهایی هستند که درحال گسترش حوزه‌های طب گیاهی در کشورهای خود هستند. در سراسر دنیا، دانشگاه‌ها برای گنجاندن خرد بومی وضعیت بهتری نسبت به سال‌ها قبل پیدا کرده‌اند. محققان قطب شمال خواستار اعتبار بیشتر و شناخت دانش بومی، به‌ویژه در درک محیط محلی شده‌اند. تحقیقات بومی در استرالیا و نیوزیلند درحال افزایش است.
دریافت تاییدیه‌های جهانی به‌رغم نقدهای وارده
به گزارش cnn، طب گیاهی و سنتی چین قرن‌هاست توسط بسیاری از درمان‌گران در کشورهای مختلف دنیا برای درمان و پیشگیری از بیماری‌ها انجام می‌شود. اما این طب در چین با جدیت بیشتری انجام می‌گیرد. مدافعان این طرح کمپین‌هایی برای ادغام طب سنتی چین با جریان مراقبت بهداشت جهانی ارائه کرده‌اند و این تلاش‌های طولانی‌مدت طب سنتی چین به ثمر نشسته است؛ مجمع جهانی بهداشت و نهاد حاکم بر سازمان بهداشت جهانی به‌طور رسمی و برای اولین‌بار اثربخش بودن طب سنتی چین را تایید کرده‌اند. با وجود این، این اقدام سازمان بهداشت جهانی اعتراض‌هایی را نیز به‌دنبال داشت. برخی در جامعه زیست پزشکی بر این باورند که WHO سمی بودن برخی داروهای گیاهی و عدم‌وجود شواهد موثر را نادیده گرفته است، درحالی که مدافعان حقوق حیوانات هم بر این باورند این طب، حیوانات را بیشتر در معرض خطر قرار می‌دهد و شانس انقراض آنها را بیشتر می‌کند. آنها معتقدند این امر به درمان‌های اثبات‌نشده مشروعیت بخشیده و هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. مصرف گسترده گیاهان دارویی چینی با اثر ناشناخته و سمیت بالقوه‌ای که برخی از آنها دارند، سلامت مصرف‌کنندگان را در دنیا به خطر می‌اندازد.
دانشگاه‌های طب سنتی چین در رده‌بندی‌های جهانی
طب سنتی چین درحال حاضر در بیش از 183 کشور دنیا از جمله روسیه، سنگاپور و امارات‌متحده‌عربی مورد استفاده قرار می‌گیرد. طب چینی نقش مهمی را در سیستم سلامت این کشور و کشورهایی نظیر آمریکا، انگلیس، کانادا و استرالیا ایفا می‌کند. پزشکی چینی با نظریه‌های منحصربه‌فرد، استراتژی‌های درمانی و دیدگاه‌های مربوط به ماهیت بیماری و اختلالات و عملکردهای ذهن و بدن را دربرمی‌گیرد. این طب سنتی در بسیاری از دانشگاه‌های چین با جدیت تدریس می‌شود و در رده‌بندی برترین دانشگاه‌های جهان در سال 2020، شماری از این دانشگاه‌ها هم جای گرفته‌اند. در رده‌بندی امسال درمجموع از 1500 دانشگاه در 81 کشور جهان قرار داشته‌اند که در مقایسه با 1250 دانشگاه از 75 کشور جهان در سال گذشته، رشد نشان می‌دهد. در این میان، دانشگاه طب سنتی چینی شانگهای، دانشگاه طب چینی نانجینگ و دانشگاه طب چینی گوآنگژو به‌ترتیب در رده‌های 1376، 1390 و 1440 دنیا قرار گرفته‌اند. طبق گزارش اخبار آمریکا و جهان در سال 2018، دانشگاه‌های طب سنتی چینی در بین برترین دانشگاه‌های جهان قرار گرفتند. این درحالی است که تاکنون هیچ‌یک از دانشگاه‌های طب سنتی چین در رده‌بندی‌های برترین دانشگاه‌های جهان در QS یا تایم جای نگرفته‌اند.
بازار تولیدات طب سنتی چینی در این کشور در سال 2021 حدود 25.7 میلیارد دلار را به خود اختصاص می‌دهد که در این سال با رشد 1/3 درصدی روبه‌رو بوده است. طبق گزارش کمیسیون ملی بهداشت، در پایان سال 2018 حدود 60 هزار و 738 موسسه و دانشگاه طب سنتی چینی در این کشور حضور داشته است و نسبت به سال قبل از آن 6495 مرکز به آن افزوده شده است که حکایت از رشد چشمگیر آن دارد. طبق دستورالعمل‌های دولتی منتشرشده در اکتبر، تخمین زده شده است که صنعت طب سنتی چینی در سال‌جاری از حدود 431 میلیارد دلار عبور خواهد کرد که رشد سالانه 20 درصدی را نشان می‌دهد. از این رو، مقامات چین به‌دنبال جهانی‌سازی طب سنتی چینی هستند. دولت چین تاکنون تفاهمنامه‌های مشترک و ویژه‌ای را در حوزه طب سنتی چینی با بیش از 40 کشور، منطقه و سازمان‌های بین‌المللی امضا کرده است، درحالی که دانشگاه‌های طب سنتی چینی را می‌توان در بیش از 30 کشور و منطقه در دنیا پیدا کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد بیش از 158 میلیون نفر در چین از دانش پایه فرهنگ طب سنتی چین برخوردارند و بیمارستان‌های این طب به‌طور فزاینده‌ای بین مردم محبوبیت پیدا کرده است.