با اعلام نتایج کنکور 1400 و انتشار کارنامه شرکت‌کنندگان، داوطلبان ماحصل زحمت خود را چشیدند. کنکوری که امسال با سختگیری بیش‌ازحد در طراحی سوالات مرتبط با درس ریاضی، صدای داوطلبان و حتی معلمان را درآورد و این اعتراض در همان ساعات اولیه پایان آزمون به مهم‌ترین حاشیه آزمون سراسری امسال آن هم در شرایط کرونایی تبدیل شد. درست است که سوالات ریاضی به دلیل ماهیت این درس، در زمره سوالات مفهومی قرار می‌گیرند، اما پیچیده بودن آزمون مرتبط به این درس در آزمون امسال به حدی بود که مسئولان سازمان سنجش به‌عنوان متولی طراحی سوالات را مجبور به پاسخگویی و درنهایت قبول سختگیری بیش‌ازحد در طرح سوالات کرد!
6 مردادماه امسال ابراهیم خدایی، رئیس سازمان سنجش با قبول سه ایراد مطرح‌شده به سوالات ریاضی گفته بود: «دو سوال این درس حذف می‌شود و به نفع داوطلب تصمیم گرفته می‌شود و داوطلبان در کارنامه این موضوع را مشاهده می‌کنند. تاثیر مثبت نیز به این صورت است که اگر داوطلبی پاسخ صحیح داده باشد، برایش در نظر گرفته می‌شود و اگر داوطلبی پاسخ اشتباه داده باشد، نمره منفی برای وی در نظر گرفته نمی‌شود.»
معترضان به سوالات درس ریاضی در آزمون امسال عنوان می‌کردند این سوالات در وهله اول خارج از کتاب درسی طرح شده و همچنین برخی سوالات از بخش حذف‌شده کتاب‌ها آمده است، البته دلیل سوم آنها هم این بود که بعضا سوالات خارج از اهداف کتاب بوده است، هرچند رئیس سازمان سنجش در همان برهه اعلام کرده بود از لحاظ ماهوی، آزمون سراسری با امتحان ریاضی در مدارس متفاوت است، اما تصمیم این سازمان برای حذف دو سوال و عدم‌اعمال نمره منفی برای داوطلبان نشان می‌دهد مسئولان سازمان سنجش نیز به سخت بودن سوالات امسال معترف هستند.
نکته قابل‌تامل اینجاست که طرح چنین سوالاتی ولو در حد یک یا دو مورد، با توجه به اینکه حین آزمون می‌تواند استرس زیادی بر داوطلب تحمیل کند، طبیعتا در نتیجه نهایی آنها هم اثرگذار است؛ مساله‌ای که در عمل با تصمیم مسئولان صرفا برای حذف دو سوال ریاضی نادیده گرفته شده و این احتمال را در ذهن تقویت می‌کند که امکان تکرار چنین اشتباهاتی در آینده وجود خواهد داشت.
کارنامه داوطلبان می‌تواند ملاک سنجش سوالات باشد؟
علی‌رغم اینکه در برهه برگزاری کنکور سراسری، اما و اگرهای زیادی پیرامون سخت بودن سوالات درس ریاضی مطرح شده بود و برخی نیز در تلاش بودند تا این مساله را با توجه به ویژگی‌های این درس، نادیده گرفته یا تاثیر آن را در نتیجه داوطلبان کوچک بشمارند، اما مقایسه کارنامه داوطلبان در آزمون سراسری 1400 با سال‌های گذشته، نشان می‌دهد نه‌تنها این موضوع آن‌طور که وانمود می‌شد، کوچک نبوده، بلکه نقش تعیین‌کننده‌ای در سرنوشت داوطلبان داشته است. به‌عبارت دیگر در طول تقریبا یک دهه گذشته، به صورت میانگین کمترین میزانی که داوطلبان برتر گروه آزمایشی ریاضی و تجربی به سوالات این درس پاسخ داده‌اند، 80 درصد بوده است؛ هرچند این میزان هم چندان پررنگ نبوده و عموما بین 90 و حتی 100درصد به سوالات پاسخ داده بودند، به‌طوری که در سال 96 نفر اول گروه تجربی توانسته بود به 80 درصد سوالات ریاضی پاسخ دهد، این میزان برای گروه ریاضی در همان سال 90 درصد بود. حتی نگاهی به سال‌های قبل هم نشان می‌دهد که وضعیت چندان تفاوتی نداشته؛ چراکه درسال 93 هم در گروه ریاضی و حتی تجربی نفرات اول کنکور توانسته بودند به 90 درصد سوالات پاسخ دهند، اما با نگاهی به کارنامه نفر اول گروه تجربی آزمون امسال که تنها 6.55 درصد به سوالات ریاضی پاسخ داده، باید گفت سختی سوالات ریاضی غیرقابل‌انکار است.
میانگین پاسخگویی به سوالات توسط نفرات برتر کنکور تنها 50 درصد بود
هامون سبطی، دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان عدالت و شفافیت و کارشناس حوزه آموزش و پرورش نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره سختی سوالات ریاضی در کنکور امسال گفت: «بررسی کارنامه داوطلبان برتر گروه‌های مختلف آزمایشی این مهم را تایید می‌کند. در گروه ریاضی یکی از داوطلبان که در زمره نفرات برتر هم قرار می‌گیرد تنها 73 درصد و در گروه تجربی 86 درصد به سوالات این درس پاسخ داده بود. درست است که این درصدها شاید بالا باشد، اما از سمت دیگر ماجرا به این معنی است که در هر جمعیتی افراد نابغه حضور دارند و کسانی که توانستند چنین درصدهایی را به دست آورند، جزء آنها به شمار می‌روند.»
او با تاکید بر اینکه با توجه به اینکه در کنکور سراسری عموم دانش‌آموزان در زمره گروه متوسط قرار می‌گیرند، نیازی به طرح چنین سوالات سختی برای درس ریاضی نبوده است، اظهار داشت: «البته این آزمون یک خوبی بزرگی هم داشت؛ چراکه بساط افرادی که از 10 سال پیش تا امروز در تریبون‌های مختلف و اخیرا در کلاس‌های مجازی، نحوه پاسخ دادن به سوالات ریاضی را به سخره گرفته بودند، جمع شد. هرچند دود آن به چشم داوطلبانی رفت که فریب شیوه‌های آنها را خورده بودند.»
دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان عدالت و شفافیت با اشاره به مشکلات ایجادشده برای داوطلبان تصریح کرد: «دیگر تفاوتی میان دانش‌آموزی که ریاضی قوی داشت با آنهایی که در این درس متوسط بودند، وجود نداشت و عموم داوطلبان در مواجهه با سوالات طرح‌شده، خود را باخته و از عهده پاسخگویی به سوالات برنیامدند. به‌عبارت دیگر تنها افرادی که به اصطلاح مغز ریاضی هستند، توانستند به سوالات پاسخ دهند که درصد آنها هم بسیار پایین بود.»
سبطی خاطرنشان کرد: «به‌طور میانگین نفرات برتر در گروه آزمایشی ریاضی تنها 50 درصد و در گروه ریاضی کمتر از 50 درصد به سوالات پاسخ دادند که این نشان از سختی بیش از حد سوالات آزمون امسال است.»