سیامک خاجی، روزنامه‌نگار: معمولا اصلی‌ترین دلیل تغییرات مربیان در طول فصل مسابقات فوتبال عدم نتیجه‌گیری مناسب از سوی آنهاست که باعث می‌شود مدیران باشگاه‌ها به‌دنبال ایجاد شوک برای کسب نتایج بهتر باشند. البته در این میان ممکن است دلایلی همچون اختلافات داخلی یا رسیدن پیشنهادهای اغواکننده از تیم‌های بهتر نیز باعث جدایی مربیان شود. در مورد نخست همیشه هم این تغییرات نتیجه مثبت ندارد و به‌خصوص باشگاه‌هایی که در آستانه سقوط هستند گاهی با آوردن چندین مربی سعی دارند تا شرایط تیم خود را بهتر کنند اما درنهایت نتیجه‌بخش بودن این جابه‌جایی‌ها تضمین شده نیست. در ادامه به بررسی میزان تاثیرگذاری این تغییرات در طول فصل گذشته در 5 لیگ معتبر اروپایی و مقایسه آن با لیگ برتر ایران که روز جمعه خاتمه یافت، می‌پردازیم.
بوندس‌لیگا
تیم‌های آلمانی در فصل پیش رقابت‌های بوندس‌لیگا در مجموع 12 تغییر سرمربی را تجربه کردند که در این میان شالکه بیشترین سهم را در این جابه‌جایی‌ها داشت و البته نخستین تیمی هم بود که سقوطش به بوندس‌لیگای 2 قطعی شد. در این بین دو مربی نیز بودند که موقتا هدایت تیم‌ها را برعهده گرفتند و تنها حدود یک هفته در راس کار قرار داشتند.
شالکه فصل را با داوید واگنر شروع کرد اما پس از تنها دو هفته با نتایجی ضعیف از کار برکنار شد. او که فصل قبل از آن هم روی نیمکت این تیم حضور داشت در مجموع 17 بازی بدون برد را پشت سر گذاشت و شکست عجیب 8 بر صفر در هفته نخست و سپس باخت 3 بر یک خانگی مقابل برمن باعث اخراجش شد. مانوئل بومن، سرمربی بعدی این تیم بود طی 10 بازی به‌طور متوسط 0.4 امتیاز در هر مسابقه به دست آورد و نتوانست آمار خوبی در لیگ از خود به جا گذاشته و او هم موقتا جای خود را به هاب استیونس داد که در همان تک‌بازی که روی نیمکت تیم نشست، شکست خورد. شالکه دوباره به دنبال تغییرات رفت و این بار کریستین گروس را به خدمت گرفت. این مربی سوئیسی اگر چه نخستین برد تیم را در هفته پانزدهم کسب کرد اما او هم در طول 10 هفته‌ای که هدایت تیم را برعهده داشت 0.5 امتیاز در هر بازی کسب کرد و شالکه از جایگاه هجدهم تکان نخورد. دیمیتریوس گراموزیس یونانی آخرین سرمربی تیم در طول فصل بود که اگر چه دو برد با شالکه به دست آورد اما درنهایت نتوانست مانع از سقوط تیم شود. گراموزیس با میانگین 0.63 امتیاز از هر مسابقه بهترین مربی تیم در طول فصل بود اما کمی دیر روی نیمکت این تیم باسابقه نشست.
ماینتس دیگر تیم پر تغییر آلمانی بود که سه بار در طول فصل مربیان خود را عوض کرد. این تیم هم پس از هفته سوم تصمیم به اخراج آچیم بیرلوزر کرد و جان موریتز لیچه جانشین او شد اما این مربی آلمانی هم نتوانست تغییری در نتایج تیم ایجاد کند و پس از کسب متوسط 0.54 امتیاز در 11 بازی جای خود را به جان سیورت، مربی تیم پایه‌های باشگاه داد. سیورت تنها در جریان شکست ماینتس برابر بایرن مونیخ هدایت تیم را برعهده داشت و این تیم با آمدن بو اسونسون سرانجام به تغییری که مدنظرش بود رسید. این مربی 41 ساله 1.65 امتیاز از هر مسابقه کسب کرد و تیم را از رتبه 17 به رده 12 رساند و مانع از سقوط ماینتس شد تا یکی از تغییرات موفق فصل لقب بگیرد. یکی از مربیان مشهوری که در طول فصل قبل در بوندس‌لیگا ناموفق بود و اخراج شد، لوسین فاوره بود که با دورتموند نتایج خوبی کسب نکرد. ادین ترزیچ تیم را در رده پنجم از او تحویل گرفت و در پایان فصل با رتبه سومی توانست سهمیه لیگ قهرمانان را کسب کند تا یکی از تغییرات موفق فصل باشد. جابه‌جایی برونو لابادیا با پال داردای در هرتابرلین نیز تغییر خاصی ایجاد نکرد و تیم در همان رتبه چهاردهم فصل را به پایان رساند. آرمینیا بیلفید هم با کنار گذاشتن اوه نیوهاس و حضور فرانک کرامر یک پله در جدول صعود کرد. فریدهلم فونکل هم پس از اینکه جانشین مارکوس گیسدول در کلن شد توانست تیم را یک رده بالا برده و درنهایت در پلی‌آف بقا توانست کلن را در سطح اول فوتبال آلمان نگه دارد. در سوی مقابل اما توماس شاف که در وردربرمن جای فلورین کوفلت را گرفت نتوانست مانع از سقوط تیم شود و با یک پله سقوط راهی دسته دوم شد. آگسبورگ هم در اواخر فصل سرمربی خود را عوض کرد که حاصل این تغییر یک پله صعود تیم بود اما در بایرلورکوزن این تغییر باعث بهتر شدن اوضاع نشد و تیم پس از رفتن پیتر بوژ و حضور هانس وولف در رده ششم باقی ماند. درمجموع از 12 تغییر در این مسابقات تنها 5 مورد آن مثبت بود و در سایر موارد تیم‌ها پیشرفتی نداشتند.
سری A
در ایتالیا شاهد ثبات بهتری نسبت به آلمان بودیم و 7 تغییر در 6 تیم را شاهد بودیم که تمام آنها در تیم‌های نیمه دوم جدول بوده است. فیورنتینا تنها تیم فصل قبل سری A بود که 2 بار سرمربی خود را عوض کرد که هیچ‌کدام تغییر مثبتی در تیم ایجاد نکرد. ابتدا جوزپه لاچینی جای خود را به چزاره پراندلی داد که تیم از رده دوازدهم به چهاردهم سقوط کرد و در میانه‌های فصل دوباره لاچینی روی نیمکت تیم برگشت اما نتوانست رتبه‌ای بهتر از چهاردهمی کسب کند. بهترین تعویض سرمربی در این مسابقات را جنوا داشت که پس از اینکه رولاندو ماران تیم را به جایگاه نوزدهم رساند او را برکنار کرده و داویده بالاردینی جانشین او شد. تیم در انتهای فصل در رده یازدهم قرار گرفت و این مربی 57 ساله با کسب نتایجی بسیار خوب ازجمله برتری برابر ناپولی تیمش را از منطقه سقوط نجات داد.
تورینو و کالیاری نیز دیگر تیم‌هایی بودند که با ایجاد تغییرات در کادرفنی توانستند در سری A بمانند. تورینو در نیم‌فصل داویده نیکولا را به جای مارکو جیامپائولو منصوب کرد و کالیاری نیز لئوناردو سمپلیچی را جانشین اوزه‌بیو دی‌فرانچسکو کرد. دو تیم در زمان این تغییرات در رده هجدهم بودند که در پایان فصل تورینو هفدهم شد و کالیاری رتبه شانزدهم را به دست آورد. پارما و کورتونه نیز در میانه‌های فصل به امید بهتر شدن شرایط سرمربیان خود را تغییر دادند اما پارما رده هجدهم را با بیستمی عوض کرد و کورتونه هم اگرچه با سرسه کوزمی به رتبه بالاترصعود کرد اما نوزدهمی هم برای فرار از سقوط کافی نبود. درمجموع این 7 تغییر با 4 نتیجه مثبت همراه بود و در سایر موارد اوضاع باشگاه‌ها پیشرفت قابل قبولی نداشت.
لالیگا
در لیگ اسپانیا هم شاهد 7 جابه‌جایی در بین نیمکت مربیان بودیم و جالب اینکه از بین سه تیم سقوط‌کننده تنها هوئسکا تصمیم به تغییر سرمربی خود گرفت که آن هم چندان نتیجه‌بخش نبود. این تیم درحالیکه در رده بیستم جدول قرار داشت پاچتا را جانشین میچل کرد که حاصل آن تنها 2 پله صعود بود که این رتبه هم مانع از سقوط آنها نشد. برای سلتاویگو اخراج اسکار گارسیا و آمدن ادواردو کودت به معنای صعود 9 پله‌ای در جدول بود و این تیم فصل را با جایگاه هشتمی به پایان برد. بیلبائو هم که در سال‌های اخیر همواره در بین مدعیان کسب سهمیه رقابت‌های اروپایی قرار داشت پس از قرار گرفتن در رده نهم گایزکا گایتانو را برکنار کرد اما مارسلینیو تیم را در انتهای فصل دهم کرد. آلاوس تنها تیم اسپانیایی بود که فصل پیش دو بار مربیان خود را تغییر داد. آنها در ابتدا آبلاردو را به جای پابلو ماچین روی نیمکت خود نشاندند اما تیم از رده شانزدهم به نوزدهم سقوط کرد و در منطقه خطر قرار گرفت. جالب اینکه آبلاردو در اواخر فصل جای خود را به خاویر کایخا داد و تیم دوباره به رده شانزدهم برگشت. الچه هم با حضور فران اسکریبا به جای خورخه آلمیرون از منطقه سقوط فرار کرد و با دو پله صعود در لالیگا باقی ماند. والنسیا هم که فصل ناموفقی را سپری می‌کرد در 4 بازی آخر خود ورو را به جای خاوی گارسیا منصوب کرد و فصل را کمی بهتر و در رتبه سیزدهم به پایان برد. تغییرات در این لیگ در مجموع مثبت بود و 5 مورد از 7 جابه‌جایی مربیان تاثیری مثبت در نتایج تیم داشت.
لوشامپیونه
در فوتبال فرانسه هم فصل پیش شاهد جابه‌جایی‌های زیادی در بین مربیان بودیم و 11 سرمربی جدید در طول فصل هدایت باشگاه‌های این کشور را برعهده گرفتند. نخستین تغییر در طول مسابقات را متز داشت که در همان هفته‌های ابتدایی فردریک آنتونتی را به‌جای وینسنت هانون منصوب کرد که حاصل آن بهتر شدن رتبه تیم در پایان فصل و صعودی 5 پله‌ای بود. دیژون هم تلاش کرد تا با برکناری استفان جوبارد و آوردن داویده لینارس به جای او تغییری در جایگاه خود ایجاد کند اما آنها از رده بیستم تکان نخوردند و درنهایت سقوط کردند. درست مشابه این وضعیت را «نیم» داشت که آنها هم با وجود تغییر سرمربی از رتبه نوزدهم بالاتر نرفتند. نیس هم پس از عملکرد نه‌چندان خوب پاتریک ویرا، هافبک سابق تیم ملی فرانسه را برکنار کرد تا آدرین اورسا تیم را از رده یازدهم به نهم برساند. تغییرات مداوم نانت هم درنهایت باعث شد این تیم در لیگ بماند. آنها ابتدا کریستین گورکوف را برکنار کردند و پاتریک کالو را به جای او آوردند و این جابه‌جایی 2 رتبه به ضرر آنها شد. در ادامه کالو هم جای خود را به ریموند دومنک مشهور داد که او هم دو رده دیگر این تیم را پایین برد تا آنتون کومبواره تیم را در رده هجدهم تحویل بگیرد اما درنهایت توانست با برتری در پلی‌آف بقا، تیم را در لیگ نگه دارد. مشهورترین سرمربی اخراجی فصل پیش این لیگ توماس توخل بود که تیم را در جایگاه سوم به مائوریتسیو پوچتینو تحویل داد اما این مربی آرژانتینی هم نتوانست عنوانی بهتر از نایب‌قهرمانی کسب کند. مارسی هم دو بار مربیان خود را عوض کرد که درنهایت فقط یک پله در جدول صعود کردند. آندره ویاس بواس، ناصر لارگوئه و خورخه سامپائولی سه سرمربی این باشگاه در طول فصل بودند. رن البته از جابه‌جایی سرمربیان خود سود برد و فصل را درنهایت در رده ششم به پایان رساند. در مجموع این 11 جابه‌جایی با 6 مورد مثبت همراه بود و سایر تغییرات نتیجه‌بخش نبود.
لیگ برتر انگلیس
لیگ جزیره باثبات‌ترین مسابقات در بین لیگ‌های معتبر اروپایی بود که در آن تنها 4 تغییر را در طول فصل شاهد بودیم. وست‌برومویچ نخستین تیمی بود که به امید تغییرات تصمیم به تغییر سرمربی گرفت اما سم آلاردایس هم همانند اسلاون بیلیچ تیم را در رده نوزدهم نگه داشت تا درنهایت به دسته چمپیونشیپ سقوط کنند. شفیلدیونایتد هم با رفتن کریس وایلدر و حضور پل هکینگباتوم در همان رده بیستم باقی ماند و سقوط کرد. تاتنهام هم صبر و تحمل زیادی درباره ژوزه مورینیو از خود نشان داد اما درنهایت در اواخر فصل تصمیم به برکناری او گرفت اما رایان میسون هم نتوانست جایگاهی بهتر از هفتمی برای این تیم کسب کند و این تغییر هم بی‌نتیجه بود. تنها جابه‌جایی مثبت در بین مربیان لیگ برتر را چلسی داشت که تیم رده دهمی فرانک لمپارد را به توماس توخل تحویل داد و این مربی آلمانی علاوه‌بر اینکه تیم را به رده چهارم رساند، آبی‌های لندن را فاتح لیگ قهرمانان اروپا هم کرد تا یک تغییر طلایی در بین مربیان فوتبال اروپا باشد.
لیگ‌های حاشیه خلیج فارس
در بین لیگ‌های عربی حاشیه خلیج‌فارس نیز قطری‌ها کمترین تغییر را تجربه کردند و در فصل پیش تنها 5 جابه‌جایی در بین مربیان خود داشتند. الخور و الخریطیات دو تیم بودند که خطر سقوط را خیلی زود حس کردند و به همین دلیل تصمیم به ایجاد تغییراتی در کادرفنی خود گرفتند. الخور که فصل را با عمر ناجیحی آغاز کرده بود، پس از اینکه به همراه این مربی در رده دهم قرار گرفتند تصمیم به تغییراتی در کادرفنی خود گرفته و فردریک هانتز را جانشین او کردند. این جابه‌جایی حتی باعث بدتر شدن اوضاع شد و تیم به رده یازدهم رفت تا دوباره تغییر در کادرفنی به‌عنوان تنها چاره باقی‌مانده در بین مدیران این تیم مطرح شود. این بار وینفرد شفر هدایت تیم را برعهده گرفت و در پایان فصل در دیدار پلی‌آف بقا برابر الشحانیه به برتری رسیدند تا برای دومین سال متوالی به شکلی مشابه در لیگ ستارگان باقی بمانند. الدحیل دیگر تیم قطری بود که در فصل گذشته دست به تغییر کادرفنی خود زد. آنها که از رتبه هفتم خود راضی نبودند صبری لاموشی را به‌جای ولید رگراگوی منصوب کردند و در پایان فصل نایب‌قهرمان شدند. دیه‌گو آگیره هم در الریان به همین سرنوشت دچار شد و درنهایت جای خود را به لوران بلان فرانسوی داد که این جابه‌جایی تیم را از رده ششم به سوم رساند. با این حال الخریطیات که در قعر جدول قرار داشت با آوردن وسام رازک به‌جای یوسف محمود تلاش داشت تا خود را در لیگ نگه دارد، اما این اتفاق رخ نداد و این تغییر تاثیری در سرنوشت آنها نداشت. به این ترتیب از 5 تغییر تیم‌های قطری 3 جابه‌جایی با روندی مثبت همراه بود.
در امارات الوصل نخستین تیمی بود که تصمیم به تغییر سرمربی گرفت و سالم رابی را به‌جای لورنتینو رگکمپ منصوب کرد. این مربی بومی اگرچه تیم را به رتبه نهم رساند، اما خیلی زود جایش را به هلمن برزیلی داد که او هم در پایا فصل همین رتبه را با الوصل کسب کرد. حتی با وجود برکناری کریستوس کونتیس یونانی و آوردن ولادیمیر ورمزوویچ صربستانی نتوانست از قعر جدول جدا شود و درنهایت سقوط کرد. الشباب اما با کنار گذاشتن سرمربی اسپانیایی خود و آوردن مهدی علی توانست از رتبه هفتم به سوم برسد و از اعتماد به مربیان بومی ضرر نکرد. الظفره، النصر، فجیره و الوحده دیگر تیم‌های اماراتی بودند که سرمربیان خود را در طول فصل گذشته تغییر دادند که تنها الوحده با آوردن هنک تن‌کاته هلندی رتبه بهتری به‌دست آورد. از 8 تغییری که اماراتی‌ها در کادرفنی خود ایجاد کردند تنها در سه مورد عملکرد بهتری را تجربه کردند.
لیگ عربستان هم همان‌طور که به‌راحتی می‌توان حدس زد تغییرات زیادی را در بین مربیان خود تجربه کرد، اما کمتر از لیگ ما! 12 جابه‌جایی در بین مربیان لیگ این کشور را النصر استارت زد که روی ویتوریا پرتغالی را برکنار کرد تا آلن هوروات هلندی جانشین او شود. این جابه‌جایی بسیار موثر بود و تیم از رده پانزدهم به پنجم رسید، اما این صعود هم مدیران باشگاه را راضی نکرد تا در اواخر فصل مانو منزس برزیلی را به خدمت بگیرند که تیم را در رده ششم قرار داد. ضمک نیز که در قعر جدول قرار داشت با آوردن کراسیمیر رزیچ تیم را از بحران خارج کرد و در نهایت رده یازدهم را به‌دست آورد. العین هم با تغییراتی در کادرفنی خود نایب قهرمان شد، اما برای العین این جابه‌جایی ثمر بخش نبود و به دسته پایین‌تر سقوط کرد. الوحده هم با جابه‌جایی در کادرفنی خود تیم را از رده هشتم به پانزدهم فرستاد و درنهایت آنها هم سقوط کردند. الهلال نیز با دو بار تغییر سرمربی هر بار یک پله جایگاه خود را بهتر کرد تا درنهایت قهرمان شد. النصر اما روندی معکوس داشت و با تغییر سرمربی یک رده سقوط کرد. التعاون، الباطن و الاهلی دیگر تیم‌های عربستانی بودند که در فصل گذشته دست به تغییراتی زدند و درنهایت هم تغییری در رتبه این تیم‌ها ایجاد نشد. بدین ترتیب از میان این 12 جابه‌جایی تنها در 5 مورد باشگاه‌ها توانستند شرایط خود را بهتر کرده و رتبه‌ای بالاتر کسب کنند.
لیگ برتر ایران
در فوتبال ایران به لطف بی‌ثبات بودن تیم ماشین‌سازی در فصلی که به تازگی به پایان رسید شاهد 14 تغییر در بین سرمربیان تیم‌های حاضر در مسابقات بودیم. تیم تبریزی که از همان اوایل فصل دچار مشکلات و حواشی زیادی بود پس از تنها 5 هفته وحید بیات‌لو را برکنار و وحید اخباری را به‌جای او منصوب کرد اما این جابه‌جایی تاثیر زیادی در بهتر شدن جایگاه تیم نداشت و این مربی در همان رده شانزدهم تیم را به مهدی پاشازاده تحویل داد. پاشازاده پس از تنها سه بازی و کسب فقط یک امتیاز دوباره تیم را به اخباری واگذار کرد تا او هم با یک شکست ماشین‌سازی را به علیرضا اکبرپور بسپارد تا شاید این مربی بومی بتواند تیم را در لیگ حفظ کند اما این جابه‌جایی‌ها و ضعف مدیریت آنقدر به تیم لطمه زده بود که خیلی زودتر از پایان فصل سقوط این تیم باسابقه به دسته اول قطعی شد و از رده شانزدهم بالاتر نیامد.
تراکتور به‌عنوان دیگر تیم تبریزی فصل قبل لیگ برتر ایران با دو جابجایی در نیمکت خود در رده چهارم قرار گرفتند. آنها فصل را با علیرضا منصوریان آغاز کردند و پس از قرار گرفتن در رده دوازدهم، رسول خطیبی را جانشین او کردند. حضور فیروز کریمی بجای خطیبی سه رتبه دیگر به سود این تیم شد تا تغییرات سرمربی در این باشگاه برخلاف تیم همشهری کاملا مثبت باشد. ذوب‌آهن هم که با رحمان رضایی تا آستانه سقوط به دسته اول پیش رفته بود مجتبی حسینی را جانشین او کرد که البته این تغییر تفاوتی در جایگاه تیم ایجاد نکرد و آنها در انتهای فصل چهاردهم شدند.
با رفتن مجتبی حسینی به اصفهان، نفت مسجد سلیمان که سرمربی خود را از دست داده بود به سراغ داریوش یزدی رفت که با این مربی تیم دو رده سقوط کرد و در ادامه با حضور محمود فکری آنها یک پله دیگر هم پایین رفتند و در رده سیزدهم قرار گرفتند. برای آلومینیوم اراک که فصل را با رسول خطیبی آغاز کرده بود و در رده ششم قرار داشت تغییر این مربی به‌معنای سقوط در جدول مسابقات بود. علیرضا منصوریان پس از اینکه محمود خرمزی دو بازی موقتا روی نیمکت این تیم اراکی نشست هدایت تیم را برعهده گرفت و اگر چه در مقطعی حتی امیدوار به کسب سهمیه آسیا بود اما نتایج ضعیف در انتهای فصل باعث شد تا تیم در رده یازدهم فصل را به پایان برساند.
استقلال دیگر باشگاهی بود که در میانه‌های فصل تصمیم به جابجایی در کادر فنی خود گرفت و پس از نتایج نه‌چندان خوب محمود فکری، مجددا به سراغ فرهاد مجیدی رفت. اگرچه مجیدی تیم را در رده سوم از فکری تحویل گرفت و درنهایت هم رتبه‌ای بهتر از سوم کسب نکرد اما در میانگین کسب امتیاز عملکردی بهتر از فکری داشت و توانست میانگین 2.07 امتیاز از هر بازی کسب کند درحالیکه فکری 1.69 امتیاز به دست آورده بود.
سایپا هم پس از اینکه با ابهیم صادقی خطر سقوط را به خوبی حس کرد ابتدا به سراغ محسن بیاتی‌نیا رفت و درنهایت فراز کمالوند روی نیمکت این تیم نشست اما کمالوند نتوانست تیم را در جدول در رده بهتری قرار دهد و سایپا به منطقه سقوط نزدیک‌تر شد. درنهایت سعید اخباری هم که جاشنین کمالوند شده بود نتوانست مانع از سقوط این تیم صنعتی شود و این تیم راهی لیگ یک شد. در تیم نساجی هم یکی از معدود تغییرات مثبت مربیان در لیگ ایران حاصل شد و ساکت الهامی که تیم را در رتبه پانزدهم از مجید جلالی تحویل گرفته بود فصل را با رتبه دوازدهمی به پایان برد.
از بین 14 تغییری که البته بجز سرمربیان موقت در لیگ ایران اتفاق افتاد تنها در سه مورد شاهد بهتر شدن جایگاه تیم‌ها بودیم و در سایر موارد تیم‌ها بهره چندانی از این تغییرات نبردند.