تاخیر بیش از دوهفته‌ای در ازسرگیری مذاکرات وین و تغییر لحن و کلمات مقامات آمریکایی، حکایت از اختلافات جدی در دل مذاکرات هسته‌ای دارد. اگرچه گفته می‌شد پیش‌نویس توافق 90درصد پیشرفت داشته است اما به‌طور حتم، آن 10درصد باقی‌مانده، مهم‌ترین بخش برای هر دو طرف بوده که نتوانستند آن را در دور ششم نیز رفع کنند. مقامات دو طرف دربرابر رسانه‌ها، از دیگری می‌خواهند که «تصمیم سخت»شان را بگیرند تا مذاکرات به نتیجه برسد اما در گفتوگوهای غیرمستقیم، واضح‌تر سخن می‌گویند. طرف آمریکایی در مذاکرات به اطلاع ایران رسانده است که به‌هیچ‌عنوان حاضر نیست به برجام سال2015 بازگردد. این یعنی اینکه آنها حاضر به لغو فرمان اجرایی ترامپ در تحریم تسلیحاتی ایران که طبق برجام بخشی از منافع ایران است، نیستند و علاوه‌بر آن، بیش از 500تحریمی که ترامپ با برچسب‌های حقوق بشری و مسائل موشکی و تروریسم، علیه ایران اعمال کرده را رفع نخواهند کرد و با این حال تهران باید این تعهد را به واشنگتن بدهد که باب گفتوگوهای دیگر را که به‌طور حتم مسائل منطقه‌ای و موشکی است نیز باز خواهد کرد. بر فرض محال که تهران این شروط را بپذیرد، دولت بایدن اعلام کرده نمی‌تواند هیچ‌گونه ضمانتی درباره عدم خروج دوباره دولت‌های بعدی آمریکا از برجام بدهد و احتمال دارد پس از سال2024 هرکس رئیس‌جمهور شود، از این برجام‌پلاس خارج شود. تهران خود را در موقعیتی نمی‌بیند که بخواهد دربرابر چنین خواسته‌ای تسلیم شود و اگر محاسبات تهران جز این بود، در همان دوره ترامپ پای میز مذاکره می‌رفت. با این حال پس از مذاکرات وین6، تقریبا میز مذاکرات به حالت نیمه‌تعطیل درآمد تا آمریکا زورآزمایی در زمین را به‌جای مذاکره دنبال کند. حمله پهپادی به شرکت تکنولوژی سانتریفیوژ ایران (تسا) در دوم تیرماه و همچنین حمله به گروه‌های مقاومت در مرز البوکمال، در همین راستا قابل تفسیر است. این ماجراجویی‌ها البته بی‌پاسخ نماند و به اشکال گوناگون تهران به واشنگتن این پیام را ارسال کرد که دربرابر ماجراجویی‌ها، تماشاچی نمی‌ماند. ایران تنها به این سطح از پاسخ اکتفا نکرد و در حوزه هسته‌ای با تولید اورانیوم فلزی با غنای 20درصدی برای سوخت راکتور تحقیقاتی تهران، برگ جدیدی را روی میز مذاکرات قرار داد. خبر این اقدام را روز سه‌شنبه خبرگزاری رویترز به‌نقل از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد و نوشت: «ایران به دیده‌بان هسته‌ای سازمان‌ملل (آژانس بین‌المللی انرژی اتمی) اطلاع داده قصد دارد به تولید اورانیوم فلزی غنی‌شده تا خلوص 20درصد برای سوخت رآکتور بپردازد.» کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان‌های بین‌المللی در وین و همچنین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سه‌شنبه‌شب از تولید قریب‌الوقوع اولین صفحه سوخت سیلیساید در ایران خبر داد. برنامه سازمان انرژی اتمی برای تولید صفحه سوخت سیلیساید برای استفاده در رآکتور تهران، 9روز قبل به اطلاع آژانس رسید و بلافاصله امور عملیاتی آن آغاز شد. به گفته غریب‌آبادی «سوخت سیلیساید، نوعی مدرن از سوخت هسته‌ای است که فناوری آن صرفا دراختیار تعداد انگشت‌شماری از کشورهاست.» ایران فعالیت تحقیق و توسعه در این خصوص را با اورانیوم طبیعی حدود سه‌ماه قبل شروع کرده بود اما گفته می‌شود حسن روحانی مانع پیشرفت این پروژه به‌دلیل احتمال به سرانجام رسیدن مذاکرات شده است. با این حال در فرآیند جدید، یک صفحه سوخت جدید با استفاده از اورانیوم غنی‌شده 20درصد تولید می‌شود. با این اقدام، کیفیت و کمیت تولید رادیوداروهای ایرانی به‌طور قابل‌توجهی ارتقا خواهد یافت و ایران به یکی از کشورهای پیشرو در حوزه فناوری هسته‌ای تبدیل خواهد شد.
دریافت پیام تهران
بلافاصله پس از اعلام خبر غنی‌سازی در ایران ازسوی آژانس، «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین در حساب کاربری‌اش در توئیتر خواهان احیای کامل برجام شد و نوشت: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داده ایران قصد تولید اورانیوم فلزی غنی‌شده تا ۲۰درصد را دارد. آمریکا به‌نوبه خود، سیاست فشار حداکثری دونالد ترامپ را حفظ کرده است. تنها راه برای خروج از این دور باطل، ازسرگیری مذاکرات وین بدون تاخیر و احیای کامل برجام است.»
برخلاف روسیه، آمریکا و شرکای اروپایی‌اش از اقدام جدید ایران ابراز نگرانی کرده‌اند. «ند پرایس» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در یک نشست خبری از اینکه ایران درحال آغاز روند تولید فلز اورانیوم با غنای 20درصد به‌عنوان بخشی از فرآیند تامین سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران است، ابراز نگرانی کرد. او گفت: «تا جایی که من می‌دانم، این گزارش تا زمانی که شورای حکام آژانس بین‌المللی اقدام به انتشار آن کند، محدود خواهد ماند. ولی ما شاهد این هستیم که برخی رسانه‌ها مطالبی را درباره این سند ارائه کرده‌اند.» او مدعی شد اینکه ایران تصمیم گرفته است عدم پایبندی خود را به تعهداتش در برجام تشدید کند، مساله‌ای نگران‌کننده است.
سه کشور اروپایی آلمان، بریتانیا و فرانسه نیز در بیانیه مشترکی گفته‌اند: «ما، وزیران امور خارجه فرانسه، آلمان و پادشاهی متحده مراتب نگرانی شدید خود را از جدیدترین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که تایید می‌کند ایران گام‌هایی برای تولید اورانیوم فلزی غنی‌شده برداشته، ابراز می‌داریم.»
در بخش دیگری از بیانیه تروئیکای اروپا از گام جدید ایران به‌عنوان مورد دیگری از «فعالیت‌های ناقض برجام» یاد شده است. در این بیانیه آمده است: «ما قویا از ایران می‌خواهیم تمامی فعالیت‌های ناقض برجام را بی‌درنگ متوقف کرده و با هدف اتمام سریع این فعالیت‌ها به مذاکرات جاری در وین بازگردد. بارها تاکید کرده‌ایم زمان به‌نفع هیچ‌یک از طرف‌ها نیست.»
اگرچه طرف غربی تلاش می‌کند این اقدام ایران را گام برداشتن به‌سمت سلاح هسته‌ای تعریف کند اما واقعیت این است که صرف‌نظر از نیاز ایران به این سطح از اورانیوم برای مقاصد صلح‌آمیز، اجرای آن در شرایط فعلی، حاوی یک پیام روشن به طرف آمریکایی است که حتی درصورت به بن‌بست رسیدن مذاکره، برنامه هسته‌ای ایران به روند توسعه‌ای خود ادامه خواهد داد و غرب هیچ ابزاری برای مواجهه با توسعه این دانش بومی در دسترس نخواهد داشت. جدا از این، تهران دربرابر ماجراجویی‌ها نیز با پاسخ‌های وسیع‌تر نشان داده است که تسلیم‌شدنی نیست. اکنون تهران پس از نسل‌های جدید سانتریفیوژها و غنی‌سازی بیش از 60درصد، برگ‌برنده دیگری را روی میز قرار داده است. سیاست ایران که بر پایه قانون اقدام راهبردی مجلس درحال پیشروی است، به‌طور حتم به این سطح از غنی‌سازی بسنده نخواهد کرد و احتمال آن وجود دارد با توجه به ماشین‌های سانتریفیوژ پیشرفته، غنی‌سازی 90درصد نیز در دستورکار قرار گیرد. آن‌گونه که منابع اشاره کرده‌اند غنی‌سازی اورانیوم طبیعی تا 20درصد بسیار دشوارتر و زمان‌برتر از غنی‌سازی آن از 20 به 90درصد است. با این اقدام اخیر تهران، کشورهای غربی راحت‌تر می‌توانند درباره آینده مذاکرات تصمیم‌گیری کنند.
در همین رابطه مطلب زیر را بخوانید: