سید مهدی موسوی‌تبار، روزنامه‌نگار: شور و هیجان سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری تمام شده است، اما همچنان تحلیل‌های آماری این دوره از انتخابات برای کارشناسان و مردم جالب به‌نظر می‌رسد. به‌تازگی گزارش آماری از نحوه عملکرد سرویس‌دهنده‌های ویدئویی دارای مجوز از ساترا، در ایام انتخابات ریاست‌جمهوری1400 منتشر شده است. ساترا سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر است و توانسته این مجموعه آماری را از مجموع حدود 5000 لینک از میان لینک‌های ارسالی به این کارگروه استخراج کند و مورد بازبینی و تحلیل آماری قرار دهد. آنچه می‌خوانید، تنها بخشی از این گزارش آماری است که شاید خواندن بعضی از بخش‌های آن برای شما جالب باشد.
محتوا و محورهای موضوعی ویدئوهای انتخاباتی
از بررسی محتوای آنچه در بازه زمانی گردآوری اطلاعات و ارائه گزارش‌های روزانه به‌دست آمده، می‌توان به این نتیجه رسید که محتوای قریب به 90 درصد این ویدئوها را هشت‌محور اصلی شامل «بسته‌ها و محتوای تبلیغاتی کاندیداها»، «تبیین مبانی و اهمیت انتخابات و دعوت به مشارکت در آن»، «تبلیغات منفی و نقد و تخریب سایر نامزدها»، «بسته‌های تبلیغاتی صداوسیما برای کاندیداها»، «شورای نگهبان و مساله احراز صلاحیت‌ها»، «نقد و بررسی عملکرد دولت روحانی»، «وعده‌ها و شعارهای انتخاباتی کاندیداها» و نهایتا «طنز انتخاباتی و شوخی با کاندیداها» دسته‌بندی کرد. در نمودار زیر سهم هریک از موضوعات درمجموع ویدئوهای منتشرشده، گزارش شده است.
میزان حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای بودن ویدئوهای انتخاباتی
یکی از پارامترهایی که درباره ویدئوهای منتشرشده در سایت‌های اشتراک ویدئو موردبررسی قرار گرفت، نسبت ویدئوهای حرفه‌ای به ویدئوهای غیرحرفه‌ای به تفکیک پلتفرم، نامزد و نسبت این دو گروه ویدئو نسبت‌به یکدیگر بود. در این راستا با استخراج حداقل شاخص‌های یک ویدئوی حرفه‌ای ازجمله کیفیت فیلمبرداری، تعداد دوربین‌ها، نورپردازی، صدابرداری و کیفیت تدوین و دکور و غیره ویدئوها به دو دسته حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای تقسیم شدند و نسبت سهم هرکدام به یکدیگر و نیز به تفکیک پلتفرم‌ها و کاندیداها مورد سنجش قرار گرفتند. جزئیات در جدول به نمایش درآمده است.
نکته مهم اینکه بین حرفه‌ای بودن ویدئوهای هر پلتفرم و میزانی که آن پلتفرم از ویدئوهای صداوسیما استفاده کرده رابطه مستقیم وجود دارد و وجود چنین نسبت بالایی از ویدئوهای حرفه‌ای به ویدئوی غیرحرفه‌ای، بدون محاسبه برنامه‌های تولیدی صداوسیما غیرمحتمل خواهد بود.
زیر یک‌دقیقه‌ای‌ها بیشتر دیده می‌شوند
در این گزارش ویدئوهای منتشرشده به‌لحاظ مدت‌زمان آنها به چهار دسته شامل ویدئوهای زیر یک‌دقیقه، ویدئوهای یک تا 5 دقیقه، ویدئوهای 5 تا 10 دقیقه و نهایتا ویدئوهای بالاتر از 10 دقیقه تقسیم‌بندی شده و سهم هریک از این دسته‌ها در مجموعه ویدئوهای منتشرشده معین شده است.
همان‌طور‌که در نمودار دیده می‌شود، با نگاهی به مدت‌زمان ویدئوهای منتشرشده با موضوع انتخابات در پلتفرم‌های گوناگون اشتراک ویدئو می‌توان به این نتیجه رسید که ویدئوهای زیر یک‌دقیقه با 53درصد بیشترین اقبال را در میان منتشرکنندگان محتوای ویدئویی داشته‌اند. ویدئوها با مدت‌زمان بین یک تا 5 دقیقه با 26 درصد در رده دوم قرار دارند و ویدئوهای 5 تا 10 دقیقه‌ای با 12 درصد و نیز ویدئوهای از 10 دقیقه به بالا با سهم 9 درصدی کمتر از دو دسته اول موردتوجه قرار داشته‌اند. یافته‌های گزارش در این بخش با اصل «وجود رابطه مستقیم بین مقرون‌به‌صرفه بودن به‌لحاظ مصرف دیتای اینترنت و میزان مصرف فایل‌های ویدئویی در فضای مجازی» انطباق کامل دارد؛ به این معنا که با کاهش مدت‌زمان ویدئوها قدرت نشر آنها افزایش می‌یابد.
پیش به‌سوی تلویزیون اجتماعی
با بررسی منبع تولید این ویدئوها، نقش رسانه ملی در زمینه تامین و محتوا در این خصوص موردبررسی آماری قرار گرفته است. برای این کار در 9 روز متوالی سهم هریک از تامین‌کنندگان ویدئوهای انتخاباتی مورد سنجش قرار گرفتند و از رهگذر این سنجش سهم صداوسیما در مقایسه با سایر تولیدکنندگان محتوای صوت‌وتصویر مرتبط با انتخابات ازجمله خبرگزاری‌ها و مطبوعات، شخصیت‌ها و افراد، کاندیداها و ستادهای آنها، سازمان‌ها و نهادها، احزاب و جریان‌های سیاسی و درنهایت گروه‌ها و انجمن‌های غیررسمی، ارزیابی، مقایسه و گزارش شد. در نمودار خلاصه این بررسی ملاحظه می‌شود. همان‌طور‌که در نمودار دیده می‌شود، براساس داده‌های این گزارش، بیشترین محتوای ویدئویی مرتبط با انتخابات که در پلتفرم‌های اشتراک ویدئو منتشرشده، متعلق به تولیدات صداوسیما بوده که حدود 44 درصد محتوا را به خود اختصاص داده است. محتوای تولیدشده ازسوی کانال متعلق به گروه‌های غیررسمی و تشکل‌های خودجوش هم سهم قابل‌توجهی یعنی 19 درصد را به خود اختصاص داده است. آنچه در اینجا باید به آن توجه کرد این است که می‌توان دوره انتخابات را دوران طلایی بروز و ظهور پدیده تلویزیون اجتماعی «Social TV» به‌معنای تلفیق و همگرایی تلویزیون و فضای مجازی دانست؛ پدیده مبارکی که لازم است فراتر از این دوره خاص هم اتفاق بیفتد و تلویزیون از بازوی توانمند فضای مجازی برای دسترسی به مخاطب و انتشار پیام خود بهره بیشتری ببرد.
گرایش سیاسی و جناحی در محتوای ویدئوهای منتشرشده
برای پاسخ دادن به این سوال که بیشترین ویدئوی منتشرشده در سرویس‌دهنده‌های اشتراک‌ویدئو با گرایش به کدام جریان سیاسی تولید و منتشرشده است، ضمن دسته‌بندی اعتباری گرایش‌های سیاسی به چهار دسته اصولگرا، اصلاح‌طلب و اعتدالی، دولت بهار و مستقل جهت‌گیری سیاسی محتوای ویدئوها مورد سنجش قرار گرفته و سهم هریک از این گرایش‌های سیاسی مشخص شده است.
همان‌طور‌که در نمودار مشاهده می‌شود، براساس داده‌های این بررسی، عمده محتوای صوت و تصویر منتشرشده در پلتفرم‌های دارای مجوز از ساترا که در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته‌اند، مستقل بوده و حدود 70 درصد از محتوای این ویدئوهای انتخاباتی با گرایش سیاسی مستقل و بی‌طرفانه تهیه و منتشر شده‌اند. بعد از گرایش مستقل، گرایش سیاسی اصولگرایی با انعکاس در 27درصد ویدئوها در میان گرایش‌های سیاسی بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. گرایش پایداری و دولت بهار با 2 درصد و اصلاحات و اعتدالی با یک‌درصد بازتابی نزدیک به صفر را از خود در این ویدئوها نشان داده‌اند.
میزان انتشار ویدئو از هرکدام از نامزدها به‌لحاظ تعداد
یکی از موضوعاتی که در این سلسله‌گزارش‌ها به آن پرداخته شده، ویدئوهای تبلیغاتی هرکدام از نامزدها و طرفداران آنها در پلتفرم‌های دارای مجوز از ساترا است. برای معدل‌گیری و تعیین درصد سهم هریک از نامزدها در این زمینه درطول 30 روز، 17 نوبت این میزان سنجیده و تجمیع شده و به تفکیک هر نامزد بر عدد 17 تقسیم شده و از صددرصد کل ویدئوها نسبت درصد هریک از نامزدها استخراج شده است. در نمودار سهم هر نامزد از کل ویدئوها محاسبه و گزارش شده است. همان‌طور‌که در نمودار دیده می‌شود، از مجموع ویدئوهای منتشرشده در بازه زمانی 30 روزه درباره انتخابات، رئیسی به‌تنهایی با اختصاص 39 درصد ویدئوها به خود، سهمی معادل 28 درصد از کل ویدئوهای منتشرشده درباره نامزدها را به خود اختصاص داده و در جایگاه اول قرار دارد. جلیلی با اختصاص 18درصد از محتوای ویدئوی بازنشرشده در پلتفرم‌های موردبررسی، در ردیف دوم قرار دارد. زاکانی 13 درصد از مجموع ویدئوهای منتشرشده را به خود اختصاص داده و در ردیف سوم قرار دارد. همتی با سهم 9 درصدی در جایگاه چهارم و رضایی و قاضی‌زاده هرکدام با تصاحب سهم 8 درصدی از ویدئوها مشترکا در جایگاه پنجم قرار دارند. 5 درصد باقیمانده ویدئوها هم به مهرعلیزاده رسیده است. البته ذکر این نکته ضروری است که در اینجا ویدئوهای تبلیغی که به نفع نامزدها بوده محاسبه و درصدگیری شده است و درمورد آقایان همتی و مهرعلیزاده هرکدام ده‌ها ویدئوی تخریبی منتشر شده که در این بخش محاسبه نشده و در بخشی مستقل بررسی شده‌اند. داده‌های به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که تفاوت معناداری بین تعداد ویدئوهای منتشرشده از هر نامزد و گرایش سیاسی وی وجود دارد.