سارا طاهری، روزنامه‌نگار: برای حل مسائل و مشکلات جامعه چهار رکن اساسی درنظر گرفته شده است؛ «تربیت نیروی انسانی، افزایش دانش، تعالی فردی و اجتماعی و دانشگاه» چهار رکنی است که می‌تواند به حل مسائل جامعه کمک کند. در سال‌های گذشته به سه رکن اول بیش از رکن چهارم توجه می‌شد تا جایی که رکن «دانشگاه»، چندان مورد اقبال عمومی نبود. این درحالی است که دانشگاه به‌عنوان یک نهاد علمی توانایی زیادی در تولید علم‌وفناوری داشته و می‌تواند آن را برای حل معضلات جامعه به‌کار گیرد. این روزها اما، به دانشگاه‌ها به چشم دیگری نگریسته شده و مسئولان دانشگاه‌ها به‌دنبال احیای نقش و جایگاه خود هستند. دانشگاه آزاد اسلامی چندی است طرح پایش «پژوهش اثربخش یکپارچه شبکهای» را پایه‌گذاری کرده تا با خط‌دهی به پایاننامه و رساله‌های دکتری دانشجویان به نیازهای صنعت پاسخ دهد. درواقع هدف از این طرح، تبدیل چالشهای کلان کشور به زمینههای پژوهشی بود.
سالانه هزاران پایاننامه و رساله مقطع دکتری در دانشگاه‌های کشور منتشر میشود که اغلب آنها از فضای کاربردی و حل مساله فاصله بسیاری دارند. به همین دلیل مسئولان دانشگاه آزاد سامانه طرح پایش را راه‌اندازی کردند تا مساله‌محوری و ورود دانشگاه‌ها به حل مشکلات جامعه به‌عنوان یک اصل شناخته شود. از روز راه‌اندازی این سامانه تاکنون برنامه‌های علمی زیادی تعریف و زمینههای پژوهشی زیادی احصا شده است؛ درحال‌حاضر، 40 برنامه علمی و 189 چالش در سامانه پایش بارگذاری شده است. همچنین 28480 زمینه پژوهشی نیز در این طرح شناسایی شده است.
اما مسئولان دانشگاه در اقدام جدید خود می‌خواهند چالشهای حوزه کارکنان و مدیران را در سازمان‌های بزرگ شناسایی کرده و به این سازمان‌ها کمک کنند. به‌تازگی یک برنامه علمی نیز در این راستا تدوین شده است تا دانشگاه به سوالات سازمان‌ها در حوزه کارکنان پاسخ دهد. در همین راستا چند روز پیش در دیدار دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و احمد مروی، تولیت آستان قدس رضوی «سامانه نظام موضوعات و مسائل احصاشده در حوزه نیروی انسانی دانشگاه آزاد اسلامی» رونمایی شد.
چرا حل چالشهای حوزه کارکنان به ذهن مسئولان دانشگاه آزاد رسید؟
اما چرا حل چالشهای حوزه کارکنان و مدیران به ذهن مسئولان دانشگاه آزاد رسید؟ در جهان رقابتی امروزی، یکی از ابزارهای مهم برای ایجاد تحول و بقای سازمان و رسیدن به هدف‌ها و رسالت‌های موردنظر، عنصر انسان است. در این میان آنچه مقوله تحول را حیات می‌بخشد و بقای سازمان را نیز تضمین میکند، منابع انسانی است. درواقع نقش انسان در سازمان و نوع نگاه به او، سهم بسزایی در موفقیت یا شکست سازمان خواهد داشت. باوجود این، مدیریت منابع انسانی در سازمان‌ها با چالشهای متعددی مواجه است. جهانی شدن، کمبود نیروی کار ماهر و متعهد، هرم تصمیم‌گیری، عدم شناخت نیاز کارکنان، عدم برنامه‌ریزی، عدم شایسته‌سالاری، تبعیض، بهره‌وری ناکافی منابع انسانی، بی‌انگیزگی، عدم مشارکت کارکنان، ترک همکاری کارکنان باسابقه سازمان و... ازجمله این چالش‌هاست.
دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی نیز معتقد است نیروی انسانی بزرگ‌ترین و باارزش‌‌ترین سرمایه برای هر سازمانی است؛ چراکه نقش بسزایی در ارتقای سازمانی و تحول تشکیلاتی دارد. بنابراین صیانت از نیروی انسانی در برابر آسیب‌ها بسیار حائز اهمیت است. آسیب‌شناسی، آفت‌زدایی و ایمن‌سازی نیروی انسانی در برابر آسیب‌ها برای برخورداری از مجموعه‌ای سالم و پویا بسیار مهم بوده و نقش پیشگیری از آسیب‌ها و تهدیدهای نیروی انسانی حائز اهمیت است.
دانشجویان می‌توانند از این پس پایاننامه خود را در حوزه چالشهای حوزه کارکنان و مدیریت روسا ارائه دهند و به ارتقای شغلی و رضایت کارکنان سازمان‌ها کمک کنند.
محمد علی‌اکبری، مشاور رئیس دانشگاه و مجری طرح پایش دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص سامانه نظام موضوعات و مسائل احصاشده در حوزه نیروی انسانی توضیح داد: «برای سازمان‌های بزرگ‌مقیاس، مانند آستان قدس رضوی که مدیریت آنها نیز بزرگ‌مقیاس است، یک برنامه علمی تعریف شده است.»
تدوین برنامه علمی در حوزه چالشهای کارکنان
او اضافه کرد: «براساس این، چالشهای حوزه کارکنان و چالشهای مدیریتی در حوزه کارکنان شناسایی و یک برنامه علمی در این راستا تدوین شد. این اقدام در روزهای پایانی سال گذشته آغاز و چالش‌ها شناسایی و استخراج شد و چالش‌ها در سامانه پژوهشیار بارگذاری شد.»
مشاور رئیس دانشگاه و مجری طرح پایش دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: «در دیدار دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با تولیت آستان قدس رضوی، گزارش این برنامه ارائه شد و ان‌شاءالله از این پس دانشجویان روی این چالش‌ها کار کرده و پایان‌نامه‌های خود را در این راستا می‌نویسند.»
بررسی چگونگی ارتقای کارکنان و ملاک ارتقا در سازمان‌های بزرگ
علی‌اکبری با تاکید بر اینکه این برنامه علمی فقط در حوزه چالشهای کارکنان و مدیران تدوین شده است، تصریح کرد: «هر سازمان بزرگ‌مقیاسی، دارای تعداد زیادی از کارکنان و مدیران هستند؛ در این سازمان‌ها، قطعا یک‌سری چالشهای مدیریتی مبنی‌بر چگونگی ارتقای کارمندان وجود دارد. همچنین در این سازمان‌ها، ملاک ارتقای کارمندان و ارتقای مدیران از موضوعاتی است که باید به آن توجه شود.»
او در ادامه افزود: «ملاک‌های بازنشستگی، ملاک‌های تشویقی و... ازجمله مواردی است که در این سازمان‌ها موردتوجه قرار گرفته و همواره درخصوص آن سوالاتی وجود دارد. درواقع این سوال که با کارمند و مدیر در حوزه کاری یک سازمان بزرگ چگونه برخورد شود تا رضایت شغلی کارکنان افزایش پیدا کند، ازجمله سوالاتی است که در این برنامه علمی بر آن تاکید شده است.»
مجری طرح پایش دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «به‌عبارت بهتر چگونگی برخورد با کارکنان در جهت کمی و کیفی‌سازی رضایت شغلی از موضوعات مطرح‌شده است. بنابراین سعی کردیم این چالش‌ها را از دیدگاه مدیریتی بررسی و آنها را احصا کنیم.»
دانشجویان پایاننامه خود درخصوص چالشهای کارکنان را ارائه می‌دهند
او با بیان اینکه پایین بودن بهره‌وری سرمایه انسانی آستان قدس رضوی یکی از چالش‌هایی بود که این برنامه علمی براساس آن تدوین شد، ادامه داد: «این برنامه علمی تنها برای سازمان‌های بزرگی تدوین شده است که در حوزه کلان مشغول فعالیت هستند. قرار بر این است که دانشجویان و اعضای هیات‌علمی درخصوص این چالش‌ها پایاننامه خود را ارائه داده و به‌طور مثال پیشنهاد دهند که اگر یک سازمان بخواهد رضایت شغلی کارکنان خود را افزایش دهد باید چه اقدامی انجام دهد.»
دانشگاه به سوالات سازمان‌ها در حوزه کارکنان پاسخ می‌دهد
علی‌اکبری تاکید کرد: «به‌عبارت بهتر یک سوال از سوی سازمان‌های بزرگ مانند آستان قدس رضوی تعریف شده و دانشگاه به این سوال پاسخ می‌دهد. همه هدف ما در طرح پایش (پژوهش‌های اثرگذار یکپارچه شبکهای) این است که سوالات را از بیرون دانشگاه اخذ کرده و پاسخ را از درون دانشگاه ارائه دهیم.»
آیین‌نامه ظرفیت به‌زودی ابلاغ میشود
مشاور رئیس دانشگاه و مجری طرح پایش دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص آخرین اتفاقات طرح پایش نیز گفت: «یک آیین‌نامه ظرفیت در دانشگاه آزاد اسلامی وجود دارد که درحال به‌روزرسانی این آیین‌نامه هستیم؛ پس از به‌روزرسانی آیین‌نامه ظرفیت، تغییری در ظرفیت‌های استادان داده خواهد شد.»
او ادامه داد: «یکی از این تغییرات این است که حالت پلکانی برای پر شدن ظرفیت خواهیم داشت. به‌طور مثال دو پایاننامه درخصوص موضوعات مورد دلخواه و دو پایاننامه و یا رساله درخصوص برنامه‌های علمی دانشگاه آزاد اسلامی در سامانه بارگذاری شود. این روند ادامه پیدا میکند تا سقف ظرفیت پر شود.» او درخصوص مهم‌ترین اقدامی که در حوزه سامانه طرح پایش انجام میشود، توضیح داد: «ظرفیت استادان در کشور یکدست نیست، بنابراین در وهله اول، ظرفیت‌ها را در کل کشور یکدست خواهیم کرد؛ درحال‌حاضر اطلاعات در این خصوص جمع‌آوری شده و آیین‌نامه آن نیز آماده بود و درحال جمع‌بندی نهایی برای ابلاغ این آیین‌نامه هستیم.»
تعداد پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها در پایش افزایش پیدا خواهد کرد
علی‌اکبری تاکید کرد: «بعد از ابلاغ آیین‌نامه ظرفیت، قطعا کنترل ظرفیت‌ها درست شده و پلکانی خواهد شد. بنابراین تعداد پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها در سامانه طرح پایش افزایش پیدا خواهد کرد. ضمن اینکه برنامه‌هایی که در سطح کشور وجود دارد به‌خوبی درحال پیشرفت است و بیش از 28 هزار زمینه پژوهشی در سامانه طرح پایش ایجاد شده است.»
تاکنون40 برنامه علمی و 189 چالش در پایش بارگذاری شده است
به گفته او درحال‌حاضر، 40 برنامه علمی و 189 چالش در سامانه پایش بارگذاری شده است. کل منظومه‌ها نیز 1157 و کل زمینههای پژوهشی نیز 28480 زمینه است.
مشاور رئیس دانشگاه و مجری طرح پایش دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: «قطعا یک جهش معنی‌دار را در شهریورماه امسال درخصوص برنامه‌های علمی و زمینههای پژوهشی طرح پایش شاهد خواهیم بود. البته تاکنون همه برنامه‌ها به تمام استان‌های دانشگاه آزاد اسلامی ارائه نشده است؛ هرچند تمام استان‌ها موظف به استفاده از برنامه‌های علمی طرح پایش هستند. بنابراین در تمام کشور می‌توانند از طرح پایش استفاده کنند.»
او در ادامه تصریح کرد: «اما متاسفانه تمام استان‌ها در طرح پایش مشارکت ندارند. به‌طور مثال استان بوشهر و یا سیستان و بلوچستان برنامه مشخص علمی در طرح پایش ندارند. به‌عبارت بهتر این استان‌ها برنامه علمی ندارند اما این لزوما به معنی عدم مشارکت آنها نخواهد بود. هر استادی از هر نقطه از کشور می‌تواند در برنامه علمی پایش دانشگاه آزاد اسلامی شرکت کند.»
علی‌اکبری در پاسخ به اینکه آیا تمام برنامه‌های علمی پایش می‌تواند به حل مسائل جامعه و صنعت کمک کند و آیا تمام این برنامه‌ها دارای فایده است، توضیح داد: «یک تیم قوی پشتوانه طرح پایش بوده و درخصوص این برنامه‌ها بررسی‌های زیادی صورت گرفته است. به‌عبارت بهتر این تیم معتقد هستند تمام برنامه‌های علمی طرح پایش دارای فایده بوده؛ چراکه درغیر این‌صورت این برنامه‌ها ارائه نمی‌شد. حین تبدیل زبان صنعت و جامعه به زبان دانشگاه، از صنعت و جامعه می‌‌خواهیم در مسیر حل مشکلات، ما را همراهی کنند. ما به ساختاری نیاز داریم که صنعت و جامعه به‌همراه دانشگاه به حل مشکلات و چالشهای موجود بپردازد.»
یک خردجمعی پشت برنامه‌های علمی پایش وجود دارد
مشاور رئیس دانشگاه و مجری طرح پایش دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه توضیح داد: «پشت تدوین برنامه علمی پایش یک خردجمعی وجود دارد، بنابراین ادعای برخی افراد مبنی‌بر اینکه تعدادی از این برنامه‌ها نمی‌تواند به حل مسائل جامعه و صنعت کمک کند و بی‌فایده است، نمی‌پذیرم. با این اوصاف اگر به‌طور مثال درخصوص یک برنامه علمی ابهامی وجود داشته باشد می‌توان آن را بررسی کرد.»
او با تاکید بر اینکه برنامه‌های علمی قابل ارتقا هستند، اضافه کرد: «بنابراین مشکلی از جهت به‌روزرسانی و ارتقای برنامه‌های علمی وجود ندارد. ویژگی پویایی و دائما به‌‌‌روزشوندگی پایش کمک میکند ابعاد جدیدی از معضلات مناطق نیز دیده شود و پژوهش‌های دقیق‌‌تر و باکیفیت‌تر از سوی دانشجویان ارائه شود. باوجود این، این جمله را که برخی از برنامه‌های علمی بی‌فایده هستند، رد کرده و تنها درصورتی این موضوع را می‌پذیرم که عنوان برنامه علمی اعلام و دلایل نیز ارائه شود. از مجری آن برنامه علمی نیز باید پرس‌‌وجو کرد؛ چراکه او تلاش بسیاری برای استخراج برنامه علمی موردنظر کرده است.»
علی‌اکبری در ادامه درخصوص ظرفیت و پتانسیل استان‌ها برای اجرای برنامه‌های علمی پایش نیز گفت: «برخی استان‌ها ظرفیت و پتانسیل لازم برای اجرای برنامه‌های علمی را ندارند و به همین دلیل برنامه علمی مشخصی به آنها ارائه نشده است. اگر یک استان ظرفیت لازم برای اجرای یک برنامه علمی را داشته باشد طی نامه‌ای این موضوع را به ما اعلام کرده و در این خصوص هدف‌گذاری میشود.»
درحال ارتقای برنامه‌های قبلی پایش هستیم
او تصریح کرد: «بسیاری از استان‌ها نیز به‌دلیل نبود امکانات و ظرفیت‌های مناسب، پیگیر اجرای برنامه علمی نبودند و ما نیز آنها را ملزم به اجرای این اقدام نکرده‌ایم. به‌طور مثال استان اصفهان 3 برنامه علمی، تبریز 2 برنامه، شیراز 3 برنامه و... داشته ولی برخی استان‌ها هیچ برنامه‌ای ندارند. بنابراین در هدف‌گذاری خود تنها استان‌هایی که ظرفیت اجرای این برنامه‌ها را داشتند، انتخاب شدند.»
برنامه‌های حوزه علوم پزشکی به برنامه‌های علمی پایش اضافه میشود
مشاور رئیس دانشگاه و مجری طرح پایش دانشگاه آزاد اسلامی در پایان گفت: «البته این موضوع به معنی آن نیست که استان‌ها حق مشارکت در طرح پایش را ندارند. بلکه هر استانی از هر جایی می‌تواند در طرح پایش مشارکت کند. فعلا درحال ارتقا و به‌روزرسانی برنامه‌های قبلی پایش هستیم و احتمالا یک‌سری برنامه‌ها در حوزه علوم پزشکی به این برنامه‌ها اضافه خواهد شد.»
علی‌اکبری در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص برگزاری دومین دوره جلسات پیشدفاع متمرکز دکتری دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «۷۶درصد دانشجویان موفق به اخذ کفایت علمی شدند.» به گفته او از مجموع ۸۹۳ دانشجوی غیرپزشکی شرکت‌‌کننده در دومین دوره جلسات پیشدفاع متمرکز، ۶۶۲ نفر کفایت علمی خود را کسب کردند. این دوره از جلسات پیشدفاع متمرکز دانشجویان دکتری تخصصی از ابتدای خردادماه آغاز شده و جلسات پیشدفاع متمرکز متأخرین درحال برگزاری است.