حنانه جان محمدی: کتاب‌ها دنیای غربیی دارند، دست‌مان را می‌گیرند و در هیاهوی واژه‌ها رهایمان می‌کنند و شاید این رهایی لذتبخش‌ترین باشد برای کسانی که دنیای خواندن و کتاب را بهترین می‌دانند، بعضی اوقات تا بعضی نوشته‌ها را به پایان نرسانیم، روح‌مان به قرار نمی‌رسد و بعد از رسیدن به آخرین صفحه آن، خودمان را متفاوت از زمانی می‌دانیم که کتاب را شروع کردیم. حتی گاهی بسیاری از تصمیم‌هایمان را از کتاب‌هایی که برای ما الهام‌بخش بوده، استنتاج می‌کنیم. برای همین است که عاشقان کتاب، به هر بهانه‌ای سراغش می‌روند و به قول معروف، می‌خواهند بیشتر بدانند و بیشتر بفهمند.
شاید دور از باور نباشد که کتاب، یار مهربانی که حالا کمتر به سمت آن گرایش داریم تا چه مقدار می‌تواند در انتخاب‌های مهم و سرنوشت‌ساز زندگی، تاثیرگذار باشد. با اینکه بالا رفتن قیمت کتاب، بازار کتابخوانی را با رکودی بی‌مانند مواجه کرده، اقشار گوناگونی از مردم همچنان بسته به علاقه یا شرایطی که با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، به‌دنبال خرید این محصول فرهنگی هستند. دانش‌آموزان و دانشجویان کنکوری برای ارزیابی میزان آشنایی خود در دروس، پسران و دختران دم‌بخت به‌منظور انتخاب درست شریک زندگی، مادران و پدران در راستای تربیت هرچه بهتر کودکان و محصلان در سنین مختلف و دیگر گروه‌های انسانی همه‌روزه به‌دنبال خرید کتابی برای ارتقای سطح زندگی خود هستند.
البته این روزها که حال و هوای انتخابات کشور را فرا گرفته، می‌توانیم با تورق کتب مربوط به این حوزه، انتخابی درست را برای آینده کشور رقم بزنیم. البته شاید گفتن این چند نکته بد نباشد تا امروز که این گزارش منتشر شده، کمتر صحبتی از نامزدهای منتخب شورای نگهبان درخصوص کتاب و کتابخوانی به گوش‌مان رسیده؛ نه برنامه‌ای مدون برای رشد این سنت نیکو وجود دارد و نه کارشناسانی که به بررسی این دغدغه بزرگ بپردازند در صحنه حضور پیدا کرده‌اند. گویا فرهنگ موضوع موردعلاقه کاندیداها برای جذب آرای مردمی نیست و آنها صرفا علاقه به بیان و ایراد نکاتی که از پیش مشاوران رسانه‌ای برای زرد شدن و به حاشیه کشیده‌شدن ماجرا نگاشته‌اند، دارند. روز سه‌شنبه، 18 خرداد هفت کاندیدای تایید صلاحیت‌شده برای مناظره جمع شدند تا به بیان دیدگاه‌های اجتماعی و فرهنگی خود بپردازند که حتی دقیقه‌ای به موضوع کتاب اشاره نشد. هرچند با وجود مشکلات اقتصادی سال‌های اخیر، عمده نگاه‌های انتخاباتی نامزدها به این مسائل معطوف است. اما این حجم از بی‌توجهی قابل‌درک نیست. انتظار می‌رفت نامزدها با اشاره به مشکلات بی‌حد و اندازه اقتصادی، در اعلام برنامه‌هایشان به مشکلات ناشران و پایین آمدن تیراژ کتاب‌ها که بی‌ربط به این مساله نابسامانی اقتصادی نیست، می‌پرداختند.
از این مسائل که بگذریم به این نکته می‌رسیم که همیشه نزدیک به ایام انتخابات، سوالی برای همه ایجاد می‌شود که به چه کسی رای بدهیم یا چه کسی شایستگی بیشتری برای برگزیده شدن دارد. این سوال گاهی آن‌قدر در ذهن تکرار می‌شود که انسان را وادار می‌کند تا برای انتخاب بهتر، مطالعه و تحقیق داشته باشد. در این میان خواندن کتاب‌هایی که بتواند تمامی این سوال‌ها یا بخشی از آن را جواب بدهد و برای انتخاب بهتر به هر فرد کمک کند، می‌تواند مفید باشد. در سال 1396 که انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شده است، آماری از سوی حانه کتاب منتشر شده که نشان می‌دهد چقدر کتاب‌های مرتبط با انتخابات در آن زمان خریداری شده و اقبال به آنها زیاد بوده است. طبق این آمار حدود 50 عنوان کتاب با موضوع انتخاب اصلح، چرایی رای دادن و موضوعاتی از این قبیل در آن سال در بازار نشر وجود داشته‌اند که حدود 20 عنوان از این کتاب‌ها در فاصله زمانی اواخر فروردین تا خرداد سال 96 توانسته‌اند بیشترین مخاطب را برای خود داشته باشند. البته این نکته را نباید از یاد ببریم که خواندن این مدل کتاب‌ها بین عامه مردم بسیار کمتر از قشر دانشگاهی است. اما مطمئنا خواندنش برای همه می‌تواند مفید و تاثیرگذار باشد تا برای انتخاب بهتر و اصلح کمک کند.
اگر بخواهیم درمورد چرایی مهم بودن این کتاب‌ها هم بگوییم باید این نکته را از یاد نبریم که گاهی استفاده از تجربیات گذشته بسیار می‌تواند کمک‌کننده برای امروز باشد تا اتفاقات تلخ گذشته تکرار نشود. درمورد انتخابات‌ها هم این موضوع صادق است. بعد از 40 سال که از پیروزی انقلاب می‌گذرد مطمئنا برگزاری دوره‌های مختلف انتخابات ریاست‌جمهوری و کسانی که در این مدت به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شدند، تجربه برگزاری هر انتخابات و چگونگی انتخاب کردن‌ها، موضوعاتی هستند که می‌توانند هم برای مخاطب جذابیت داشته باشند هم او را کمک کنند تا انتخاب بهتری داشته باشد. در طول این سال‌ها، کتاب‌های متفاوتی در حوزه انتخاب اصلح به چاپ رسیده است. در این گزارش سعی کردیم به معرفی کتاب‌هایی بپردازیم که می‌تواند برای یک انتخاب بهتر در انتخابات راهگشا و کمک‌کننده باشد و خواندن‌شان برای کسی که به‌دنبال انتخاب بهتر است، بسیار یاری‌گر خواهد بود. نکته مهم اینجاست که کتاب‌ها برخلاف آنچه شاید تصور بشود می‌توانند در انتخاب‌ها تاثیرگذار باشند و در این روزگاری که انتخاب سخت است خواندن این مدل کتاب‌ها بسیار مفید خواهد بود.
ملاک انتخاب اصلح
مهم‌ترین توصیه‌ها و رهنمودهای انتخاباتی رهبر انقلاب طی سال‌های 68 تا 92 در کتاب «انتخابات چرا؟ چگونه؟» تدوین شده و قابل دسترسی است. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این کتاب که به همت سعید اشیری جمع‌آوری شده، ملاک انتخاب اصلح است. این اثر در هشت فصل متوالی به «انتخابات و مردم‌سالاری اسلامی»، «رعایت اصول اخلاقی»، «موازین شرعی و ضوابط قانونی در تبلیغات انتخاباتی»، «ملاک‌های انتخاب اصلح، انتخابات»، «فرصت‌ها و تهدید‌ها، وظایف کارگزاران و دست‌اندرکاران انتخابات»، «انتخابات و عبرت‌های فتنه سال ۸۸»، «روز رای‌گیری در انتخابات» و «انتخابات ریاست‌جمهوری در خردادماه سال ۱۳۹۲» میپردازد. رهبر انقلاب در این کتاب با توصیه به پرهیز از تخریب چهره کشور و تشویش اذهان عمومی می‌فرمایند: «اختلاف سیاسی و تفاوت دیدگاه مانعی ندارد اما خراب کردن یکدیگر، تخریب چهره کشور، خراب کردن ذهن مردم و چهره مسئولان دلسوز، اشکال دارد.»
رعایت حرمت در احراز صلاحیت‌شدگان، تقویت بصیرت و صبر در امور کشور و انتخابات، پرهیز از اسراف، لزوم پرهیز از کدورت، نفرت و بد‌گویی و جلوگیری از سوءاستفاده از جوانان و همچنین روش‌های غربی و مسرفانه در تبلیغات انتخاباتی از رهنمودهای دیگر رهبری برای برگزاری انتخابات است. ایشان رکن اصلی انتخاب کاندیدا‌های ریاست‌جمهوری را در درجه نخست تدین بیان می‌کنند و می‌فرمایند: «آگاهی سیاسی، جرات و جسارت در برخورد با مسائل و اطلاع از مسائل کشور اصولی لازم است اما اعتقاد به اسلام و پایه‌های دینی و همچنین عامل بودن به آنها، مهم‌ترین فاکتور انتخاب یک کاندیداست.» صمیمی بودن با مردم، دوری از اشرافی‌گری و فساد، امانتداری، صداقت، توانمندی در درک و برآورده ساختن نیاز‌های جامعه، اعتقاد به الگوی ایرانی و اسلامی پیشرفت اسلامی و غافل نشدن از طبقات ضعیف جامعه، لیاقت، کاردانی و فراموش‌نکردن ارزش‌های خط امام‌خمینی(ره) از دیگر ملاک‌های انتخاب برای یک کاندیدای ریاست‌جمهوری باید باشد. این کتاب توسط انتشارات انقلاب اسلامی منتشر شده است. کتاب «انتخابات چرا؟ چگونه؟» شامل مهم‌ترین توصیه‌های انتخاباتی آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی است که در هشت فصل از سوی انتشارات انقلاب اسلامی با شمارگان هزار نسخه در ۱۱۰ صفحه وارد بازار کتاب شده است.
راه‌حل‌های انتخاب بهتر
بعد از بروز ناکامی‌های مداوم اقتصادی و تنگ و کوچک شدن سفره‌های مردم، عده‌ای رغبت چندانی برای شرکت در انتخابات ندارند و سوالی که همواره برای بسیاری از مردم خصوصا در انتخابات 1400 وجود دارد این است که چرا باید رای بدهند؟ کتاب «انتخابات ۱۴۰۰؛ تَکرار یا تغییر»، نوشته سیدمحمدحسین راجی و تیم پژوهشی سعداء به‌تازگی توسط نشر معارف منتشر و راهی بازار نشر شده است. این کتاب سعی کرده دقیقا به همین جنس از سوالات پاسخ بدهد. راجی، نویسنده این کتاب و مدیر اندیشکده سعداء درباره نگارش این اثر می‌گوید: «مردم درباره انتخابات پیش‌رو سه سوال اساسی دارند؛ ۱- «چرا باید رأی دهیم، مگر نظام در این ۴۰ سال برای ما کاری انجام داده که حال رأی دهیم؟»، ۲- «اگر نظام کار کرده، پس ریشه این همه مشکلات برای چیست؟» و ۳- «آیا راه‌حلی وجود دارد که مشکلات اقتصادی کشور را حل کند؟» در این‌کتاب سعی شده به این سوالات پاسخ داده شود. این کتاب که در سه هزار نسخه چاپ شده، در سه فصل «لزوم مشارکت حداکثری در انتخابات»، «پاسخ به چندشبهه ذهنی جهت عدم‌شرکت در انتخابات، ریشه مشکلات کنونی کشور چیست؟» و «علاج مشکلات اقتصادی کشور» تدوین شده است و به سوالات ریشه‌ای همچون «چرا باید رای بدهیم»، «چرا شورای نگهبان در کشور وجود دارد؟ چرا اجازه داده نمی‌شود مردم مانند سایر کشورها هرکه را می‌خواهند انتخاب کنند؟»، «شرکت در انتخابات در کشوری که آزادی نیست چه معنا دارد؟»، «مگر نظام در این 40ساله برای ما چه کرده است که دوباره رأی دهیم؟!»، «آیا راه‌حلی برای پایان دادن به مشکلات اقتصادی وجود دارد؟» پاسخ داده شده است.»
نویسنده در این کتاب به نکاتی اشاره کرده است که می‌تواند برای انتخاب بهتر کمک‌کننده باشد و شبهاتی که درمورد انتخابات وجود دارد را برطرف کند.
به کی رای بدم؟
کتاب «چرا رای بدم؟ به کی رای بدم؟» یکی‌دیگر از آن کتاب‌هایی است که به بررسی چرایی شرکت در انتخابات پرداخته و راه را از چاه نشان می‌دهد. تجربه انتخابات سال 96 و بروز مشکلات عدیده در سال‌های اخیر بسیاری از دلسوزان را بر آن داشته تا بتوانند به شناسایی و معرفی شخصیتی که توانایی نجات کشور از تله‌های کنونی را دارد، بپردازند. نویسنده این اثر، تلاش کرده با ارائه استدلال‌هایی که برای مخاطب جذاب باشد به بررسی ضرورت شرکت در انواع انتخابات و مسئولیت‌پذیری در مشارکت سیاسی و اجتماعی جهت عمران و آبادانی کشور بپردازد.
همچنین در این نوشتار با توجه به توصیه‌های مکرر رهبر انقلاب اسلامی ایران مبنی‌بر حضور گسترده در پای صندوق‌های رأی جهت انتخاب رئیس‌جمهور و نمایندگان مجلس، مباحثی درمورد اهمیت و آثار حضور و مشارکت سیاسی مردم در عرصه انتخابات به‌ویژه خنثی‌کردن توطئه‌های دشمنان جمهوری اسلامی ایران ارائه شده است. نویسنده شرکت در انتخابات را عامل مهمی در عزت کشور و سرنوشت سیاسی و اجتماعی آن ارزیابی کرده و بی‌تفاوتی در این زمینه و سایر مشارکت‌های سیاسی و اجتماعی را عامل تزلزل و فروپاشی یک نظام معرفی کرده و از همه مردم درخواست کرده است با هوشمندی در این عرصه حضوری فعال داشته باشند.
انتخاب صالحان
رویکرد همیشگی رهبر انقلاب، در صحبت‌هایی که درمورد انتخابات در دوره‌های مختلف در کشور دارند، توجه ویژه به موضوع انتخاب اصلح است، کتاب انتخاب صالحان در چند فصل به موضوع انتخابات و فرد صالح برای کار اجرایی در کشور میپردازد. این کتاب با درونمایه‌ای حول محور انتخابات و با بهره‌گیری از بیانات رهبر معظم انقلاب تدوین شده و شامل 9 فصل است که هرکدام از آن، سهمی را در تبیین نظریه انتخاباتی ایشان خواهد داشت.
سرفصل‌های کتاب حاضر به شرح زیر است:
1. واجب سیاسی (بیان اهمیت انتخابات، انتخابات مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی)، 2. راه و اصول امام (بازخوانی خط امام برای سنجش عیار احزاب و جریان‌های فعال در انتخابات)، 3. خواب‌های بی‌تعبیر (شرح توطئه‌ها و برنامه‌های دشمنان برای انتخابات)، 4. اصولگرای اصلاح‌طلب انقلابی (به‌منظور بازخوانی شاخص‌های جریان‌های وفادار به نظام)، 5. مجری و ناظر (شرح وظایف وزارت کشور و شورای نگهبان)، 6. هـمه باهم (شرح وظایف عموم مردم در انتخابات)، 7. تکلیف نخبگان (شرح وظایف نخبگان و خواص در امر انتخابات)، 8. الزامات داوطلبی (شرح وظایف نامزدها و بایدها و نبایدهای رفتاری آنان در ایام انتخابات) و 9. ویژگی‌های نماینده صالح.
فرهنگ رفتار انتخاباتی
انتخابات، یک رفتار سیاسی است، رفتار سیاسی‌ای که باید برای انتخابی که هر فردی انجام می‌دهد، تحقیق و پژوهش زیاد پشت آن باشد. کتاب فرهنگ سیاسی و رفتار انتخاباتی دقیقا می‌خواهد همین موضوع را بگوید. در معرفی این کتاب آمده است: «تبیین و تحلیل رفتار انتخاباتی و رای‌دهی در جوامع مختلف با توجه به اهمیت انتخابات در ریل‌گذاری برای سیاستمداران؛ از موضوعات مهم جامعه‌شناسی سیاسی است. محققان این حوزه از مناظر مختلفی سعی می‌کنند رازهای رفتار انتخاباتی جوامع خود را کشف و شاخص‌بندی کنند. فرهنگ سیاسی یکی از راه‌های ورود به چنین تحلیلی است. حتی اگر انتخابات را هم در نظر نگیریم نفس پرداختن به فرهنگ سیاسی ملت‌های مختلف در تبیین رویدادهای سیاسی هماره جذاب بوده است. از این‌رو تحلیل انتخابات از منظر فرهنگ سیاسی به صورت علمی و دانشگاهی در ایران که اولین‌بار در این کتاب صورت گرفته است، نگاه جدید و افق تازه‌ای در اختیار ما قرار می‌دهد تا دریابیم چگونه رفتار انتخاباتی مردم ایران متاثر از داشته‌های طولانی فرهنگی و فرهنگ سیاسی است.»
یکی از نکات مهم در این کتاب توجه به یک‌سری از عناصر است که در فرهنگ انتخاباتی مهم است: «عناصری مانند قهرمان‌گرایی، عدالتخواهی، ظلم‌ستیزی؛ حمایت از مظلوم، صداقت... در فرهنگ ما ایرانیان جایگاه مهمی دارند، از سوی نگاه مستشرقانه هم عناصری منفی نسبت به این فرهنگ برمی‌شمارد. کتاب فرهنگ سیاسی و رفتار انتخاباتی؛ در پنج فصل تنظیم شده و به صورت تحقیقی علمی؛ ابتدا فرهنگ سیاسی و عناصر آن را با بهره‌گیری از نظرات این عرصه مورد مداقه قرار داده و سپس تاریخچه‌ای از انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران ارائه می‌کند. تحلیل دوره‌های مختلف ریاست‌جمهوری از افق فرهنگ سیاسی و درنهایت، انتخابات دهم که محل بروز یکی از پیچ‌های تاریخی کشورمان قرار می‌گیرد از ویژگی‌های این کتاب است. در واقع اگر کسی بخواهد درباب فرهنگ سیاسی ایران تحقیق کند؛ مطالعه انتخاباتی داشته باشد یا بخواهد ورقی از تاریخ معاصر را در آینه انتخاباتی ببیند این کتاب کمک مناسبی خواهد بود.»