سارا طاهری، روزنامه‌نگار: بسیاری از کارشناسان آموزش عالی کشور می‌گویند هنوز در دانشگاه‌های کشور، رشته‌هایی وجود دارد که نه‌تنها موردنیاز جامعه نیست بلکه نمی‌تواند به حل مسائل و چالش‌های کشور کمک کند. در سیاست‌های ابلاغی علم‌وفناوری از سوی مقام‌معظم‌رهبری هم به این موضوع اشاره شده و براساس این سیاست‌ها، باید متناسب‌سازی تحصیل با اشتغال در دانشگاهها رعایت شود. در سیاست‌های ابلاغی علم‌وفناوری مشخصا تاکید شده که تعیین اولویت‌‌ها در آموزش و پژوهش باید باتوجه به مزیت‌ها، ظرفیت‌ها و نیازهای کشور باشد. به همین دلیل است که چندی است واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی براساس آمایش سرزمینی حرکت کرده و به دنبال توسعه مرزهای دانش، مهارت و پرورش نیروهای متخصص، خلاق، متفکر و متعهد در زمینه‌های مختلف علم‌وفناوری در راستای ارتقای کیفیت زندگی است. چشم‌انداز نهایی این دانشگاه، تبدیل شدن به بزرگ‌ترین دانشگاه حل مساله و اجتماعی در جهان است. در همین راستا روز دوشنبه نیز طرح ماموریت‌گرایی مبتنی‌بر آمایش دانشگاه آزاد اسلامی به استان‌های این دانشگاه ابلاغ شد تا یک تحول اساسی دیگر در این دانشگاه رقم بخورد. براساس این مصوبه یک ماه به استان‌ها فرصت داده شده تا مبتنی‌بر اسناد بالادستی و آمایشی که در برنامه بودجه استانی موجود است و همچنین مبتنی‌بر ظرفیت‌های دانشگاه، ماموریت‌های خود را تدوین کنند. مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی می‌خواهند براساس این ماموریت‌ها به برنامه‌های مشخصی برسند که در یک برنامه 5 ساله قابل رصد و پیگیری باشد.
سعید آزادیان، دبیر شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «خوشبختانه دیروز (17 خردادماه) چارچوب اجرای تدوین طرح ماموریت‌گرایی مبتنی‌بر آمایش دانشگاه آزاد اسلامی به استان‌های دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ شد. درحال حاضر بخش‌های مختلفی در کشور به بحث ماموریت‌گرایی دانشگاهها و موضوع آمایش آموزش عالی توجه کرده‌اند؛ در دانشگاه آزاد اسلامی نیز درخصوص ابعاد این موضوع، بررسی‌های زیادی انجام شده و فکر می‌کنم یک تحول جدی در این دانشگاه خواهد بود.»
ساختارها در حوزه آموزش عالی باید در راستای پاسخگویی به نیازهای کشور بازبینی و بازطراحی شود
او ادامه داد: «سیاست‌های کلی نظام علم‌وفناوری ابلاغیه مقام معظم رهبری و همچنین بحث نقشه جامع علمی کشور ماموریت‌های جدی را به آموزش عالی کشور داده است؛ براساس این سیاست‌ها باید بتوانیم ساختارها را در حوزه آموزش عالی در تمام بخش‌ها، اعم از آموزشی، پژوهشی، فناوری و... در راستای پاسخگویی به چالش‌ها و نیازهای کشور، بازبینی و بازطراحی کنیم.»
دبیر شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه باید بتوانیم به صورت چابک در زمان‌های قابل قبول و کوتاه به برخی از نیازها پاسخ دهیم، اضافه کرد: «اگر قرار است دانشگاه به‌عنوان یکی از نهاد نخبگانی و به‌عنوان یکی از ارکان پیشرفت کشور در نظر گرفته شود، قاعدتا باید پای کار آمده و این وظیفه را در خود ببیند تا خود را متناسب با نیازهای کشور انطباق دهد.»
آزادیان با تاکید براینکه دانشگاه باید فعالیت‌ها و دغدغه‌های خود، دغدغه‌های اعضای هیات‌علمی و زیرساخت‌های خود را در این راستا به خدمت بگیرد، تصریح کرد: «دانشگاه آزاد اسلامی در چند سال اخیر به‌طور خاص در این حوزه فعالیت کرده تا جایی که طرح‌هایی همچون پایش، پویش، راه‌اندازی سراهای نوآوری و... نیز در این راستا پایه‌ریزی شده و فعالیت‌های فناوری دانشگاه نیز موید این حرکت است.»
ماموریت‌های دانشگاهها مغفول مانده است
او درخصوص حوزه‌ای که در آموزش عالی مغفول مانده است نیز صحبت به میان آورد و توضیح داد: «یکی از بخش‌هایی که در حوزه آموزش عالی مغفول مانده، بحث ماموریت‌های دانشگاه‌هاست. مصوبه‌ای در تاریخ نهم اسفندماه سال گذشته از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی در این خصوص ابلاغ و در این مصوبه وزارتین(علوم، تحقیقات‌وفناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) و دانشگاه آزاد اسلامی موظف شدند که در چند موضوع فعالیت کنند.»
ماموریت‌های دانشگاه آزاد اسلامی مبتنی‌بر سیاست‌های آمایشی
دبیر شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه یکی از موضوعات مورد تاکید این مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، تعیین ماموریت‌های دانشگاه‌های بزرگ کشور است، ادامه داد: «در این مصوبه دانشگاه آزاد اسلامی از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی هم‌عرض وزارت علوم و وزارت بهداشت مورد خطاب قرار گرفته است. براساس تاکید شورای عالی انقلاب فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی موظف شده است تا ماموریت‌های خود را مبتنی‌بر سیاست‌های آمایشی به این شورا ارائه داده تا مورد بررسی و تصویب قرار بگیرد.»
او تاکید کرد: «این یک اتفاق مهم در دانشگاه آزاد اسلامی است که البته پیش از این نیز در این دانشگاه پیگیری می‌شد؛ در بحث سند آمایشی نیز زمانی که سیاست‌های کلی آمایش وزارت علوم و وزارت بهداشت تدوین شد، قید شده بود که دانشگاه آزاد اسلامی نیز باید سیاست‌های آمایشی خود را تدوین کرده و نظارت بر اجرای این سند نیز به ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور سپرده شده بود. لذا درحال حاضر درصدد هستیم تا بتوانیم سیاست‌های آمایشی دانشگاه آزاد اسلامی را به همراه ماموریت این دانشگاه به شورای عالی انقلاب فرهنگی عرضه و تصویب آنها را از این شورا دریافت کنیم.»
ماموریت‌محور شدن دانشگاهها یک الزام قانونی است
آزادیان عنوان کرد: «ماموریت‌محور شدن دانشگاهها و نهادهای آموزش عالی یک الزام قانونی و مورد تاکید شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده و دانشگاه آزاد اسلامی نیز در دو سال اخیر این مهم را در دستورکار خود قرار داده است. ریاست دانشگاه آزاد اسلامی در اولین اقدام مهم برای رسیدن به این هدف، تغییر رویکردی را در شورای گسترش اعمال کرد. پیش از این، در دانشگاه آزاد اسلامی یک شورای گسترش و یک شورای برنامه‌ریزی وجود داشت که در رویکرد جدید، شورای گسترش به شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی تبدیل شد.»
او بیان کرد: «درواقع یک نهاد بالادستی در سازمان دانشگاه ایجاد شد که تمام امور مربوط به گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی را از طریق این شورا راهبری می‌کند. به عبارت بهتر در این شورا، گسترشی پیگیری خواهد شد که اقتضائات آمایشی در آن لحاظ شده و برنامه‌ریزی در دانشگاه سامان داده می‌شود که تبدیل به زیرساخت و زمینه‌ساز کارآفرینی می‌شود.»
شاخص کارآفرینی در فارغ‌التحصیلان ارتقا داده شد
دبیر شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اینکه این شورا باید بتواند موضوع کارآفرینی و شاخص کارآمادگی را در فارغ‌التحصیلان ارتقا دهد، گفت: «شورای گسترش در سال گذشته اجرایی‌سازی قانون نظام جامع آموزش فنی، حرفه‌ای و مهارتی که مصوب سال 1396 مجلس شورای اسلامی است را در دستور کار قرار داد و در بهمن‌ماه سال گذشته نظامنامه نظام جامع آموزش فنی، حرفه‌ای و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی را تصویب کرده که این نظامنامه توسط ریاست دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ شده است.»
او تاکید کرد: «دانشگاه آزاد اسلامی با ابلاغ نظام جامع آموزش فنی، حرفه‌ای و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی بنا دارد با یک نگاه عمیق به حوزه فنی، حرفه‌ای و مهارتی در کشور بتواند یک نیاز جدی در حوزه آموزش عالی را پوشش دهد. زیرساخت‌هایی نیز در این راستا فراهم کرده و معاونت آموزش‌های عمومی و مهارتی دانشگاه نیز به‌عنوان یکی از معاونت‌های موضوعی در این راستا شکل گرفته است تا ماموریت پیگیری این مهم را برعهده داشته باشد.»
تاسیس دانشکده‌های مهارت و کارآفرین در ذیل واحدهای دانشگاهی
به گفته آزادیان، طراحی و استقرار دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی یکی از مهم‌ترین اقدامات تحولی دانشگاه در حوزه مهارت‌آموزی است که مبتنی‌بر نظام جامع آموزش فنی، حرفه‌ای و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی انجام شده است.
او ادامه داد: «درحال حاضر آیین‌نامه اجرایی دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی به‌منظور عملیاتی‌سازی نظام جامع آموزش فنی، حرفه‌ای و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی توسط معاونت آموزش‌های عمومی و مهارتی به واحدهای دانشگاهی ابلاغ شده است. لذا در فراخوان ثبت‌نام دوره‌های کاردانی و کارشناسی آتی دانشگاه به دنبال این هستیم تا آموزشکده‌های فنی‌وحرفه‌ای که در برخی واحدهای دانشگاهی وجود داشتند را پس از ارتقای کمی‌وکیفی آنها به دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی تبدیل کنیم و جذب دانشجو در این دانشکده‌ها را آغاز کنیم. همچنین درصدد هستیم تا در بخش‌هایی که این نیاز در کشور وجود دارد دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی را ذیل واحدهای دانشگاهی نیز تاسیس کنیم تا به صورت متمرکز به حوزه مهارت ورود کنیم.»
دانشگاه آزاد اسلامی یک شبکه علمی، فرهنگی یکپارچه و گسترده منطقه‌ای است
دبیر شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه این گفت‌وگو با بیان اینکه دانشگاه آزاد اسلامی یک شبکه علمی، فرهنگی یکپارچه و گسترده منطقه‌ای و شهرپایه است، توضیح داد: «به عبارت بهتر دانشگاه زنجیره نیست و کارکردهای اجتماعی و فناوری دارد؛ از گذشته دور به واسطه اقبالی که مردم به این دانشگاه داشتند و همچنین حضور فعال هوشمندانه این دانشگاه در پهنه جغرافیایی سرزمینی و فراسرزمینی، فرصت‌های زیادی برای تحصیل در رشته‌های متنوع برای اقشار مختلف مردم توسط این دانشگاه فراهم شده است.»
دانشگاه آزاد اسلامی نهادی است از مردم که باید برای مردم برنامه‌ریزی کند
او ادامه داد: «بنابراین قاعدتا این دانشگاه نهادی است از مردم که باید برای مردم برنامه‌ریزی کرده و وظیفه پاسخگویی به نیازهای حال و آینده و همچنین حل مسائل و چالش‌های ملی و منطقه‌ای را برعهده دارد. یکی از بحث‌های جدی دانشگاه در برهه زمانی کنونی و با توجه به تغییر در این دانشگاه این است که در راستای تولید و انتقال دانش و فناوری و مشارکت در جریان‌های دانش و فناوری در سطوح ملی بتواند یک نقش جدی و موثری بازی کند.»
به دنبال پایه‌ریزی یک شبکه دانشی و فناوری در کشور هستیم
او با تاکید بر اینکه دانشگاه آزاد اسلامی به دنبال این است که یک شبکه دانشی و فناوری در کشور پایه‌ریزی کند، تصریح کرد: «دانشگاه می‌خواهد یک نقش کلیدی را به واسطه حضور در بخش‌های مختلف ایفا کند. شاید بتوان گفت دانشگاه آزاد اسلامی یکی از نهادهای پیشرو در حوزه آموزش عالی برای ایجاد این اتفاق مهم خواهد بود که بخشی از فعالیت‌های این دانشگاه در چند سال اخیر نیز در این راستا پایه‌گذاری شده که قابل ارزش‌گذاری است و اقداماتی که در آینده نیز صورت خواهد گرفت نیز می‌تواند مکمل این حرکت باشد.»
آزادیان تاکید کرد: «دانشگاه آزاد اسلامی به دنبال این است تا با این رویکرد، در خلق مهارت‌ها، صنایع جدید و نوآور و محیط‌های اقتصادی و نقش‌آفرین در کشور تسهیل‌سازی کرده که این یکی از موضوعات جدی ما در آینده‌نگاری آینده دانشگاه خواهد بود. پیش‌نویس یک برنامه راهبردی 5 ساله نیز در هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی مصوب شده و قرار است در 5 سال آینده یک حرکت جدی، منسجم و با برنامه در یک قالب مشخص و به صورت هم‌افزا و با استفاده از تمام ظرفیت‌های دانشگاه ساماندهی شود.»
او تاکید کرد: «مصوبه شورای گسترش در راستای ماموریت‌گرایی مبتنی‌بر آمایش دانشگاه آزاد اسلامی نیز که امروز به استان‌ها ابلاغ شد یکی از اقدامات مهم و زیربنایی است که براساس آن بتوانیم برنامه راهبردی دانشگاه را سامان دهیم. امید داریم با توجه به اینکه دانشگاه آزاد اسلامی سهم جدی و گسترده‌ای در نظام آموزش عالی کشور دارد بتواند تعالی‌بخش نظام فرهنگی و سبک زندگی در جامعه باشد. معتقدم این دانشگاه می‌تواند با توجه به تعاملات جدی با بخش‌های مختلف محیط پیرامونی خود، بتواند در همه محیط‌ها اثرگذار، پیشران و یک موتور محرکه باشد.»
دبیر شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی معتقد است: «براساس ابلاغ مصوبه اخیر شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه فرصت یک ماه به استان‌ها داده شده است تا مبتنی‌بر اسناد بالادستی و آمایشی استانی که در سازمان برنامه‌وبودجه استانی موجود هستند و همچنین مبتنی‌بر شاخص‌های اجتماعی و ظرفیت‌های دانشگاه، ماموریت‌های خود را تدوین کنند. ما براساس این ماموریت‌ها باید به برنامه‌های مشخصی رسیده که در یک برنامه 5 ساله قابل رصد و پیگیری باشد تا بتوانیم به صورت مشخص یک مسیر روبه تعالی برای واحدهای دانشگاهی ایجاد کنیم.»
دانشگاه باید به صورت یک شبکه دانشگاهی دیده شود، نه یک زنجیره
آزادیان در پاسخ به این سوال که بسیاری از استان‌های دانشگاه آزاد اسلامی برای تدوین ماموریت‌های خود با مشکلاتی ازجمله نبود امکانات مواجه هستند، برای حل این مشکلات چه باید کرد، گفت: «یا ما مجموعه واحدهای دانشگاهی را(بیش از 270 واحد) به صورت یک زنجیره و جزایر مستقل از هم یا به صورت یک شبکه دانشگاهی می‌بینیم. اگر دانشگاه به صورت یک شبکه دانشگاهی دیده شود قطعا ظرفیت یک واحد فقط ظرفیت خود آن واحد نخواهد بود.»
او اضافه کرد: «به عبارت بهتر، شبکه یکپارچه دانشگاه آزاد اسلامی این آمادگی را دارد که اگر ماموریت‌های خود را در بخش‌های مختلف و در نقاط مختلف کشور شناسایی کرد، ظرفیت‌های بخش‌های مختلف کشوری را بسته به نیاز بسیج کند که بتواند در تمام نقاط شبکه خود بهترین عملکرد را داشته باشد.»
دبیر شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی در پایان گفت: «اگر مبتنی‌بر شبکه یکپارچه دانشگاهی عمل کنیم قطعا این شبکه توانمندی بسیار بالایی دارد. درواقع توانمندی شبکه دانشگاهی بسیار بیشتر از آن چیزی است که در واحدهای دانشگاهی در قالب یک زنجیره دانشگاهی وجود دارد. بنابراین روسای واحدها باید به این نکته توجه کرده و براساس آن سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی کنند.»