روز گذشته منابع خبری به‌نقل از یک مقام مطلع در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی گزارش دادند با توجه به پایان یافتن ضرب‌الاجل سه‌ماهه ایران به آژانس، «احتمال» تمدید مشروط توافق قبلی «برای مدت یک‌ماه» وجود دارد. این مقام مطلع در دبیرخانه شورا، اقدام احتمالی را «ناشی از حسن‌نیت ایران برای فرصت دادن به روند مذاکرات جاری در وین» خواند و گفت: «درصورت قطعی‌شدن این تصمیم انتظار می‌رود طرف‌های مذاکره‌کننده از فرصت مجددی که ایران در اختیارشان قرار خواهد داد، استفاده کنند و با پذیرش مطالبات قانونی ایران روند دستیابی به توافق را تسهیل کنند.»
دیروز کمی پیش از اعلام این خبر، برخی رسانه‌های غربی اعلام کردند رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار است روز یکشنبه در یک کنفرانس خبری درمورد پرونده هسته‌ای ایران صحبت کند و از تمدید توافق موقت با ایران بگوید اما عصر دیروز اعلام شد کنفرانس خبری گروسی درباره بازرسی‌‌ها و راستی‌آزمایی برنامه هسته‌ای ایران به تعویق افتاده و ممکن است چند ساعت دیگر برگزار شود. خبرنگار وال‌استریت‌ژورنال در توئیتی دراین‌باره نوشت علت این تعویق، تاخیر در مشخص‌شدن پاسخ تهران درخصوص تمدید تفاهم ایران و آژانس است. آژانس انرژی اتمی از پنجشنبه هفته گذشته با توجه به انقضای این توافق، در بیانیه‌ای اعلام کرد درحال رایزنی با مقام‌های جمهوری اسلامی برای تمدید توافق است.
توافق ایران و آژانس پس از آن صورت گرفت که مجلس شورای اسلامی 11آذرماه در واکنش به ترور شهید محسن فخری‌زاده دانشمند هسته‌ای کشورمان، کلیات طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران» را به تصویب رساند که بر اساس آن، برخی تعهدات هسته‌ای ایران کاهش و افزایش غنی‌سازی اورانیوم افزایش می‌یابد.
بر پایه این طرح که تبدیل به قانون شد، ایران از روز پنجم اسفند99 ادامه اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف می‌کرد و دیگر به آژانس اجازه بازرسی‌های سرزده از فعالیت‌های هسته‌ای‌اش را نمی‌داد. پیش از اجرای این قانون، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران سفر کرد تا راهکاری برای ادامه همکاری‌ها با تهران پیدا کند. او پس از مذاکراتی با تهران به توافق رسید تا میزان دسترسی بازرسان آژانس به تاسیسات هسته‌ای ایران کاهش یابد ولی طی سه‌ماه آینده راستی‌آزمایی لازم و بازرسی‌های نظارتی ادامه خواهد داشت. او پس از بازگشت از تهران، در فرودگاه وین به خبرنگاران گفت براساس توافق جدید، به‌صورت موقت و به‌مدت سه‌ماه راستی‌آزمایی‌های فنی در مواردی مشخص و نظارت‌های لازم بر فعالیت‌های ایران انجام خواهد شد.
بر پایه این توافق، قرار بود تهران به مدت سه‌ماه اطلاعات دوربین‌های تاسیساتی را ضبط کند و نزد خود نگه دارد و در این مدت آژانس نه به این تاسیسات و نه به اطلاعات دوربین‌ها دسترسی نداشته باشد و اطلاعات منحصرا نزد ایران باقی بماند. اگر پس از سه‌ماه، تحریمها به‌طور کامل لغو شد ایران این اطلاعات را دراختیار آژانس می‌گذارد وگرنه اطلاعات برای همیشه پاک خواهد شد. این فرصت سه‌ماهه، اول خردادماه به پایان رسید و باید براساس مصوبه مجلس در قانون اقدام راهبردی از اول خرداد اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی متوقف شود. علاوه‌بر این نظارت‌های داوطلبانه و فراتر از پروتکل نیز متوقف شود. این موضوع روز گذشته یعنی یک‌روز پس از اینکه ایران باید تصاویر ضبط‌شده را پاک می‌کرد و به اجرای پروتکل الحاقی پایان می‌داد، در مجلس مطرح شد و علیرضا سلیمی طی تذکری شفاهی در جلسه علنی مجلس گفت براساس قانون باید کلیه تصاویر و فیلم‌هایی که توسط دوربین‌های سازمان انرژی اتمی ضبط شده است، پاک شود و انتظار ما از رئیس سازمان انرژی اتمی این است که هرچه سریع‌تر خبر دهد که فرصت آژانس تمام‌شده و ذخیره تصاویر و فیلم‌ها پاک شده است.
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس نیز در واکنش به این تذکر با تاکید بر اینکه قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از حقوق ملت ایران در زمان‌های مشخص و براساس مصوبات اجرا شود، گفت: «فرصت سه‌ماهه آژانس تا اول خردادماه بود و بر این اساس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حق دسترسی به تصاویر و اطلاعات سازمان انرژی اتمی را ندارد و روز گذشته هم دراین‌باره بحث و تصمیم‌گیری شد.» قالیباف توضیح بیشتری درباره اینکه این موضوع در کجا مورد بحث و تصمیم‌گیری قرار گرفته، نداد اما به‌نظر می‌رسد این جمع‌بندی در شورای عالی امنیت ملی انجام گرفته باشد. تا لحظه نگارش این گزارش، اطلاعات دقیق‌تری دراین‌باره منتشرنشده و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس انرژی اتمی نیز گفت‌وگوی خود را با خبرنگاران آغاز نکرده است تا بتوان مطمئن‌تر درباره توافق یا عدم توافق سخن گفت. با این حال حتی درصورت تمدید این فرصت، باید به طرف غربی این پیام را به‌صراحت منتقل کرد که تهران هیچ فرصت دیگری برای تمدید توافق درنظر نخواهد گرفت تا آنها به این جمع‌بندی نرسند که در محاسبات ایران تغییری ایجاد شده است.
بخش مهم تحریمها باقی است
با احتمال تمدید یک‌ماهه توافق با آژانس اما به‌نظر نمی‌رسد طرف آمریکایی آمادگی لازم را برای بازگشت به برجام داشته باشد. این عدم آمادگی در گفت‌وگوی «آنتونی بلینکن»، وزیر امور خارجه آمریکا با برنامه «این هفته» شبکه «ای‌بی‌سی‌نیوز» خود را نشان داد.
به گزارش فارس به‌نقل از رویترز، وزیر امور خارجه آمریکا در این گفتوگو مدعی شد این کشور هنوز نشانه‌ای ازسوی ایران درخصوص آنچه را لازم است برای بازگشت به تعهداتش ذیل برجام برای لغو تحریمها انجام دهد شاهد نبوده است. وی افزود: «ایران، فکر می‌کنم می‌داند چه کاری لازم است برای بازگشت به تعهدات هسته‌ای انجام دهد و چیزی که هنوز ندیده‌ایم این است که آیا ایران آماده است و تمایل دارد تصمیم بگیرد که کاری را که لازم است، انجام دهد. آزمون این است و ما هنوز جوابی برای آن نداریم.» در ایران اما دیروز سیدعباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد کشورمان به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی رفت تا درباره آخرین وضعیت مذاکرات با نمایندگان گفتوگو کند. آن‌طور که ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس به نقل از عراقچی گفته بخش مهمی از تحریمها همچنان باقی مانده است. او گفته براساس گزارش ارائه‌شده درمورد تحریم‌های بخشی، منطق جمهوری اسلامی ایران حاکم بوده و طرف آمریکایی اعلام کرده می‌تواند این تحریمها را بردارد اما درمورد اجزای تحریمی، مسائلی همچنان باقیمانده است. وی توضیح داد: «در مذاکرات، با توجه به منطق ایران برای رفع تحریمها، هیات مذاکره‌کننده توانسته‌اند بخش زیادی از تحریمها را به مرحله‌ای برسانند که طرف‌های غربی و آمریکایی تایید کنند که باید رفع شود، اما همچنان بخش مهمی از تحریمها باقیمانده است که این موضوع در ادامه مذاکرات دنبال خواهد شد و مطالبه نمایندگان نیز این است که کلیه تحریمها باید لغو شود.»
به گزارش ایسنا، عمویی ادامه داد: «براساس گزارش ارائه‌شده درمورد تحریم‌های بخشی، منطق جمهوری اسلامی ایران حاکم بوده و طرف آمریکایی اعلام کرده می‌تواند این تحریمها را بردارد اما درمورد اجزای تحریمی، مسائلی همچنان باقیمانده است، به‌خصوص درباره ادعاهایی در موضوعات منطقه‌ای و حقوق بشر. در این چارچوب خواسته نمایندگان از هیات مذاکره‌کننده این است که کلیه تحریمها باید لغو شود.»
وی اضافه کرد: «یکی از موضوعات درحال گفتوگو، بحث راستی‌آزمایی است. خواسته جمهوری اسلامی برداشته‌شدن موثر تحریمها و نه‌فقط روی کاغذ است. از این جهت اصرار بر اجرای دقیق راستی‌آزمایی یکی دیگر از خواسته‌های نمایندگان بود که عراقچی گزارش داد گفت‌وگوها در جریان است. لذا در روند مذاکرات موضوعات جدی باقیمانده است و باید اصرار شود در این موضوعات خواسته‌های اساسی جمهوری اسلامی مدنظر باشد.»